VOV4.K’ho-Bơh jo\ ngan tàm jơnau kah yau lơgar Việt Nam dê, ngai 10 nhai 3 nam he neh gơ gơs là dùl ngai dờng màng ngan bơh jơh gùt jơi bơtiàn dê. Do là dùl dơ\ lơh chờ dờng kờn kah kơlôi mờ tơngo\ nùs nhơm gi\t ưn ngài ală bơtau Hùng, ală cau bơtau bơh sơn rờp bơh jơi bơtiàn Việt Nam dê neh geh dà kơlhề bơ\t bơtàu mờ sền gàr dà lơgar.

Cau yau geh jơnau đơs:

“Bulah cau lơi lòt ơm kis tàm tiah lơi

Kah tus ngai jơ\t nhai pe duh kah bơtau Hùng!”

Uă ngan làng bol bơh làm gùt ù tiah tàm gùt lơgar tus bal dơ\ lơh chờ duh kah bơtau Hùng

Pah nam, pah tu\ tus ngai 10 nhai 3 nam he, làng bol he duh hồl tai tus bal Dơ\ lơh chờ duh kah bơtau Hùng geh lơh tàm hìu duh khuai Bơtau Hùng- tềng hơđơm jơng bơnơm Nghĩa Lĩnh, càr Phú Thọ. Làng bol bơh làm gùt ù tiah tàm gùt lơgar tus tàm do chu `àng, lơh yàng duh khuai mờ tus bal ală broă lơh bơh ngai duh kah bơtau Hùng dê.

Bơh tài geh ngai duh kah bơtau Hùng

Yal yau yal wơl bè do: Kinh Dương Vương deh dùl nă kòn klau, tơnơ\ hơ\ jat jơng bèp guh lơh bơtau ai mat sơnđan là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân bau mờ ùr Âu Cơ deh dùl kơldung rhiang nai tăp diah gơs 100 nă kòn là jơi nòi mò pàng bơh cau Bách Việt dê. Dùl ngai ne, bơtau Lạc Long Quân đơs mờ mò Âu Cơ: “A` là jơi nòi Đăng grài, ai là jơi nòi Gơnrơh, ồs mờ dà ờ gơtùi tàm rờm bal, ơm kis bal kal ke ngan”.

Den tàng bè hơ\, pram jơ\t nă kòn lòt jat mè guh hơđang bơnơm, pram jơ\t nă kòn lòt jat bèp tus tàm tiah ring dà lềng. Lạc Long Quân pồ kòn klau tơnhoa là Hùng Vương jat jơng bèp guh lơh bơtau. Sơrlèt gan 18 rài, bơtau Hùng rài 18 neh lời wơl gơlang bơtau ai Thục Phán- An Dương Vương in.

Yal yau Lạc Long Quân

Nàng cih kah dà kơlhề bơh ală bơtau Hùng geh ală dà kơlhề crơng gơs ù tiah, dà lơgar, bơtau Lê Thánh Tông nam 1470 mờ rài bơtau Lê Kính Tông deh nam 1601 cih wơl mờ to\p [ang kị lời wơl tềng hìu duh khuai bơtau Hùng, rwah ngai 11 mờ ngai 12 nhai 3 nam he lơh ngai duh kah bơtau Hùng. Tus rài bơtau Nguyễn- nam Khải Định dơ\ 2 (hơ\ là nam 1917), ngan ngồn rwah ngai 10 nhai 3 nam he lơh ngai duh kah bơtau Hùng nàng kah kơlôi ală bơtau Hùng mờ tơngkah jơh tơl nă cau Việt Nam kah kơlôi bal duh kah jơi nòi mò pàng he dê.

Bơta kuơ bơh ngai duh kah bơtau Hùng ngai 10 nhai 3

Ngai duh kah bơtau Hùng ngai 10 nhai 3 hơ\ là tơngkah oh kòn, kòn sau kah tus mò pàng, jơi nòi, dà kơlhề bơh ală cau lòt lài dê. Pah nam, tus tàm ngai do, den làng bol Việt Nam bulah gam ơm kis tàm tiah lơi pal bal mờ gơ\p kah te\ tus jơi nòi mò pàng he dê.

Jat bơhiàn pah nam, ngai duh kah bơtau Hùng geh lơh tàm hìu duh khuai bơtau Hùng, [òn dờng Việt Trì, càr Phú Thọ. Do là tu\ nàng oh kòn, kòn sau bơh làm gùt ù tiah tàm gùt lơgar rê tàm do tơngo\ nùs nhơm gi\t ưn ngài gơ wèt tus mờ ală cau lòt lài.

Duh kah bơtau Hùng

Lơh jat bơhiàn niam bơne\ bơh cau bèp cau ồng dê, ngan là nùs nhơm “hùc dà kah tô dà”, tơnơ\ dơ\ Kăc màng nhai phàm jai pha, Chủ tịch Hồ Chí Minh neh ki\ sắc lệnh sồ 22 nam 1946, ai kông chức in ơm rlô ngai 10 nhai 3 nam he pah nam nàng tus bal lơh ală broă lơh duh kah bơtau Hùng- kah tus jơi nòi mò pàng jơi bơtiàn dê.

Tàm ngai 6-12- 2012, bơta kuơ bơh duh kah bơtau Hùng neh geh jơh gùt dunia gi\t tus tu\ UNESCO dờp “Pin dờn duh khuai bơtau Hùng tàm Phú Thọ” là dùl phan lời wơl chài rơgơi ờ di mờ phan bơna ala mat kòn bơnus gùt dunia dê. Tu\ do, bơta kuơ ngai duh kah bơtau Hùng ngai 10 nhai 3 ờ mìng tơngo\ bơhiàn hùc dà kah tô dà bơh jơi bơtiàn dê, mờ gơ gam là jơnau pơ`ìơ să bơh cau Việt Nam dê tềng đap gơ\p bơyô dunia.

Kờp bơh nam 2007, Quốc hội lơgar Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam neh ngan ngồn dờp Duh kah bơtau Hùng là Ngai chờ dờng dà lơgar dê. Bơh hơ\ ngai do geh bơta kuơ dờng màng rlau tai gơ wèt tus mờ làng bol Việt Nam.

Broă lơh ơn pơndơng phan duh khuai duh kah bơtau Hùng

Tài bơh bơta kuơ bơh ngai Duh kah bơtau Hùng ngai 10 nhai 3 là kuơmàng ngan den tàng ală broă lơh geh lơh dờng màng ngan. Tu\ ơn pơdơng phan duh khuai bơtau Hùng sùm geh pe\ đờng teh kơ`I, phan ơn pơdơng, dùl mpồl ơn pơdơng phan duh khuai tàm hơ\ geh ală cau geh gơnoar broă lơh cau tờm drơng lơh dơ\ ơn pơdơng phan duh khuai.

Bơdìh hơ\ tai tàm ngai duh kah bơtau Hùng, cau sùm bơka tai bùng bi bơkàu, pe\ đờng teh kơ`i, phan ngui soh, phan ơn pơdơng duh khuai. Ală bơta phan mờng ngui là kơnrồ, be, sur, bơkàu plai chi, mbar klơm kơnâm, piang lă, mbar sơkul, cê sa, kèu…

Duh kah bơtau Hùng

Bulah neh sơrlèt gan g^t nđờ rơbô nam kah yau, mờ uă bơta tam gơl kal ke mơya bơhiàn “hùc dà kah tô dà” bơh cau Việt Nam dê ờ tu\ lơi gơ tam gơl. Duh kah bơtau Hùng hơ\ ngan là dùl cơng tàng tơngo\ ngan ngồn ai jơnau hơ\ in!

Cau cih mờ yal tơng^t - Lơ Mu K’ Yến