Chờ hờp chờ hờn ngan yal tơnggĭt mờ năc lòt nhơl in bè ală bơta phan sa bơh cau Rơđê dê, bi H Ter Êban (măt mờng hòi là mè Tom dê) ơm tàm ƀòn Tơng Jú, sàh Ea Kao, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk pà gĭt, năc lòt nhơl kờñ ngan, geh cau gam lùp broă trŭ gơm mờ geh jơnau kờñ dan blơi cèng rê. Ală bơta sền gŏ bè jơnau đơs tam ya, niam chài, trah mòn rùp mờ dơm chi kung geh sơl năc lòt nhơl sền gròi. Jăt bi H Ter yal, mờ broă sùm wă rò ală mpồl năc lòt nhơl sĕ còp ƀòn lơgar, làng bol neh rơhời tam gơl bơta sơning, broă lơh, pin dờn rlau tŭ yal tơnggĭt mờ yal ală bơhiàn niam krơi is tàm niam chài, ơm kis lơh broă lơh sa pah ngai bơh jơi bơtiàn he dê.

“Làng bol den geh pờ àng bồ tơnggoh mờ tus bal lơh uă broă lơh lơh nàng gĭt den tàng nùs nhơm bơh tơl nă cau mờ bơh mpồl bơtiàn dê sền gŏ geh bơta gơguh jak. Tŭ lơh bal uă broă lơh den gŏ gơlơh chờ hờp ngan”.

Tơnơ̆ Akŏ Dhông den Tơng Jú là ƀòn dơ̆ 2 bơh ƀòn dờng Buôn Ma Thuột dê geh càr Dăk Lăk dờp là anih tus lòt nhơl mpồl bơtiàn. Ƀòn Tơng Jú là tiah ơm kis jŏ rài bơh làng bol kòn cau Rơđê dê, tŭ do gam prăp gàr wơl geh uă bơhiàn mờng kwèng bơh yau, ală broă lơh mờ tê. Bơta ƀươi tài bơh ngài mờ tiah tờm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột mìng rlau 10 kơi sồ lơm, gơ wèt sàh ƀòn lơgar pa bơh sơnrờp lơh geh tơl broă jàu gơguh jơnhoa tàm càr, ƀòn geh sền gròi bơcri priă, gùng lòt ƀươn soh. Bơh bàr pe nam lài, bàr pe hìu bơnhă tàm ƀòn neh bal mờ gơ̆p bơtàu tơngguh lòt nhơl ƀòn brê bơnơm, lòt sền nàng gĭt gơ jăt bal mờ ală bơta niam krơi is bơh tiah do dê. Mpồl lơh broă bal tàñ ồi yau Tơng Bông mờ 45 nă cau tàm mpồl ndrờm là kòn cau Rơđê lơh bal neh lơh broă sùm geh cồng nha tàm sùm rlau 20 nam do. Mò H Yam Buôn Krông, (mò Lian dê), Kwang lam bồ Mpồl lơh broă bal tàñ ồi yau Tơng Bông, lam bồ mpồl lòt nhơl mpồl bơtiàn ƀòn Tơng Jú pà gĭt: "Phan bơna lòt nhơl bol hi dê ndrờm bè wil tơl, geh bal trah mòn rùp mờ dơm chi bơh mò pàng rài yau dê, tàñ ồi, lòt rơndeh lơ òr lòt sền lơh mìr lơh sươn. Mờ neh geh lài dồ mpồl đơs crih tam ya tàm ƀòn lơgar, bơh dròng ciñ hơ̆ sồng geh tai jơnau nhơl đờng goòng”.

Bơh gùl nhai 10 nam 2024, ƀòn Tơng Jú geh dờp là “Anih tus lòt nhơl mpồl bơtiàn” bơh càr dê, lơh gơlik bơta ƀươn ƀoài tơrgùm ală bơta pràn bơcri bè cau lơh broă, bơta pràn kòn bơnus mờ phan bơna, yal làm uă, lơh gơrềng bơta niam brê bơnơm geh is, niam chài krơi is ngan ai năc lòt nhơl tus bơh tàm lơgar mờ ală lơgar in. Jăt ồng Y Bhiu Byă, (mờng hòi là H Jâo), Lam bồ ƀòn dờng Tơng Jú, đơs, bơh broă lơh do, gơnoar ătbồ mờ làng bol tàm ƀòn sơlơ lơh ngan jơh nùs tơrgùm tê bal bơ̆t bơtàu ƀòn lòt nhơl, ngui niam bơta kwơ geh is, niam chài ờs mờng bơh yau geh lài.

“Bol hi rơ̆p tơngguh tai broă lơh mblàng yal, lam sồr bal mờ tơl broă, bè là pơrjum làng bol, mblàng yal tàm ală anih pờ tơlik jơnau đơs, tô ri, hơ̆ sồng ală drơng broă điện tử, nàng bol in gĭt wă jơh mờ bal mờ gơ̆p tus bal bơtàu tơngguh lòt nhơl mpồl bơtiàn sơlơ ngai sơlơ niam rlau”.

Dăk Lăk neh gĭt nền bơta pràn là bơtàu tơngguh lòt nhơl ƀòn brê bơnơm mờ niam chài. Tàm 5 nam do, càr neh ai lơh jăt uă jơnau lơh nền tàm pơrjum bè prăp gàr niam chài cing mồng, jơnau lơh nền tàm pơrjum mìng dồ tơnggume dong kờl làng bol ală thôn, ƀòn bơtàu tơngguh lòt nhơl mpồl bơtiàn. Tơrgùm ală bơta pràn, ală rơndăp broă lơh, broă dong kờl bơtàu tơngguh lơh sa tiah làng bol jơi bơtiàn dồ êt nă cau in, lơh niam geh di broă di anih bè lòt nhơl nàng prăp gàr niam chài mờ kung nàng bơtàu tơngguh phan bơna lòt nhơl.

Jăt mò Nguyễn Thụy Phương Hiếu, Phó Kwang Lam bồ Sở Niam chài, Tàp pràn să jan mờ Lòt nhơl càr Dăk Lăk dê yal, tàm khà 16 ƀòn geh càr rơndăp ù tiah dong kờl bơtàu tơngguh lòt nhơl mpồl bơtiàn, neh geh 5 ƀòn geh dờp mờ 2 ƀòn rơcăng yal bồ nam 2025 do. Tơl ƀòn cèng rùp să is bơh ù tiah ƀòn lơgar, bơta chài ơm kis, lơh broă lơh sa, ơm kis, dong năc lòt nhơl geh ală jơnau sền nàng gĭt krơi is tàm gùng lòt còp lòt nhơl. Pơnrơ bè ƀòn Trí tàm sàh Krông Na, kơnhoàl Buôn Đôn pơnrơ mùl gŏ is niam chài lơgar Lào dê, ƀòn Jun tàm kơnhoàl Lak pơnrơ ngan bal mờ niam chài bơh cau M’Nông dê, ƀòn Akŏ Dhông pơnrơ mùl gŏ is niam chài kòn cau Rơđê dê mờ ù tiah ƀòn lơgar “ƀòn tàm drà”. Mò Hiếu pà gĭt, Sở pơn jăt tai pơgồp bal, ai tơl bơta nàng tơl ƀòn lơgar in geh dong kờl jrô rlau nàng kờñ lơh gơs ală tềl kah niam bơnĕ is ngan.

 “Lơh bè lơi nàng phan bơna pah ngai sir niam rlau, lơh geh jơnau kờñ bơh năc dê den bơdìh mờ lơh ngan bơh làng bol dê den ală anih lơh broă rơ̆p pơn jăt tai dong kờl, lòt bal. Is ồn là ală ƀòn mờ neh geh bơcri rao den rơ̆p pơn jăt tai geh ală dong kờl pơn jăt tai nàng làng bol in lơh jăt gơtùi broă lơh tơrlòng lài bơh he dê”.

Mờ bơta tus bal jơh nùs bơh làng bol dê, bơta dong kờl bơh ală anih lơh broă geh gơnoar dê, lòt nhơl mpồl bơtiàn tàm càr Dăk Lăk gam rơhời lơh gơs ală bơta kah is, lơh gơlik geh tai phan bơna lòt nhơl rơ̆ ru. Bơh hơ̆, pơgồp bơnah ai tơl bơta bơtàu tơngguh lòt nhơl, lơh geh broă lơh, tơngguh priă lơh geh mờ lơh tam gơl niam rài kis làng bol dê.