VOV4.K’ho - Mpồl bơtìan cau Rơđê bè bau kòn la rê đah hìu cau ùr, den tàng kòn ùr pal lòt lap bau mờ jun bao, broa\  rka\ khà la bơh hìu cau klau sồr. Bơh tu\ tơngai,  ùr ơruh klau pơnu  kờ` gơboh mờ  di  lah tam kờ` den  kòn ùr rê yal mờ mè bèp git,  nàng kơnờm mờ cau lòt đơs mờ bơyai lơh lòt  đơs bau. Do la bơhìan niam bơne\ go\ loh ngan bơnga\ bơh cau ùr tàm bau kòn,  bơhìan niam krơi bơh ala\ kòn cau Tây Nguyên đơs bal mờ kòn cau Rơđê đơs is.

             Tàm sơnam pa dờng, ùr ơruh Rơđê di lah kờ` klau lơi den gơtùi lòt lap bao klau hơ\. Bè ờs tơnơ\ kàl mìu, di ngai ơnàng,  nhai jòng,  kòi phe neh  bềng hìu,  neh be\ ua\ tơrnờm, hìu geh phan kuơ bè rpu, kơnrồ, sur, iar… ùr ơruh Rơđê gơtùi lòt lap bau.

             Broa\ bao kòn bơh cau ùr Rơđê geh pal lơh 4 adat: lap bao (jun kòng),  bơyai  tơr`a ‘’pơyua kòn ba’’, bơyai lơh wa\ bơrtơu, rò bơrtơu rê tàm hìu.

             Tu\ kờ` dùl na\ cau klau lơi hơ\, ùr ơruh kơnờm mờ ồng lòt đơs (pô buh kông) la cau kồ` (oh klau mè) hala cau dờng sơnam tàm jơi nòi, cau geh bơnga\,  git wa\ ngan adat  bơhìan,  chài boh bơr, rcang dùl drap tơrnờm mờ dùl nơm kòng  nàng cèng tus hìu đah klau lap bau, sơnđan la dơ\ jun kòng (Myor Kông) hala dơ\ lap bao (E mul ting mô). Lo\ H’ Hoa Niê kis tàm sơnah [òn Tân Lợi, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak ai git:

            Lài mờ tu\ jun bao den kung pal tam git tam kờ` lài. Hơ\ sồng he lòt lap hìu đah klau, tu\ mờ geh  kờ` den  hơ\ sng cèng phan kơt bau tus bơyai lơh jat adat.

             Tàm dơ\ lơh bơta do,  ùr ơruh ờ geh lòt bal mờ cau lòt  đơs bau mờ hìu nha\ ùr ơruh tus hìu cau klau kờ` boh bơr. Tu\ do,  hìu đah klau geh  cri bơyai tềng bơnha\ ồs mờ nac hơ\ sồng ai dùl  dăm dei- cau dờng sơnam geh bơnga\  ìo kòng bơh ồng lòt đơs bao bơh hìu cau ùr ai tus lùp cau klau. Dilah dờp jơnau, cau klau geh dờp kòng. Ala mat 2  đah geh lơh yàng tơn dò kòng.

            Pơnjat hơ\,  ala mat dah hìu cau ùr (Pô êmuh) lam cau ùr tus bơyai tơr`a jơnau broa\ ‘’pơyua ban’’ hờ hìu cau klau. Bal mờ hơ\, hìu đah klau geh rka\ khà phan  kơt bau. Jat bơhìan, dilah hìu đah  cau ùr la hìu pas ngan, hìu đah klau geh rka\ khà jơnhua ngan. Geh tu\ hìu đah cau ùr pal kơt bau đah hìu cau klau dùl nơm rpu, kơt mè in 6 cùan lơ ngô, 8 kòng lơ ngô, dùl pang ồi tơ\, dùl pang ồi ma\ kòn. Ala\ cau tàm hìu kung pal dờp geh phan kơt bao bè cùan lơ ngô,   kòng… mờ ồng dăm dei bơh hìu đah klau pal dờp geh dùl yang yau. Tơnơ\ bơyai jơh ala\ bơhìan do, klau pơnu, ùr ơruh hơ\ sồng geh lơh yàng dò kòng, sền bè neh pơrgon kis bal dùl nus dùl nhơm mờ ala\ jơnau nting sap boh gơbài.

             Ai di lah hìu đah ùr rbah ngan, den cau ùr pal lơh jat adat ‘’pơyua  ban’’, rê ơm bơnha\ hờ hìu đah cau klau nàng lơh broa\ bal. Tơngai ơm bơnha\ jo\ hala hươt sơnđìng ngan  tàm broa\ rka\ khà kơt bau bơh hìu đah  klau. Hìu đah cau ùr pal jào hìu đah cau klau in la dùl nơm iar, 1 pơnat  mbar klơm tàm nha prìt mờ 1 yang tơrnờm nàng  lơh yàng pơyua ban (k’ năm). Lo\ H’ Oan Mlô, kis tàm xã Ea Hồ, kơnhoàl Krông Năng, càr Dak Lak mblàng:

            Geh bau la pal lòt lơh ba` bè yau la 2 nam hala 3 nam nàng sal wơl dà kơlhề mè bèp bơklau. Jơh lơh  ba` hơ\ sồng geh  sồr bơklau rê hờ hìu he.

            Tơnơ\ tơngai pơyua ba`, hìu đah ùr geh lơh yàng rò bơrtơu. Tu\ do,  hờ đah hìu cau klau geh lơh yàng tơngac mờ dùl drap tơrnờm mờ dùl nơm sur. Hìu đah ùr bơyai lơh wa\ bơrtơu rê  hìu he. Phan geh cèng jào hìu đah klau in nàng wa\  bơrtơu rê pal geh la kòng,  tơrnờm,  pat mbơr,  iar dam. Mpồl  wa\ bơrtơu tàm gùng  rê tus hìu cau  ùr, lòt ndang đơs crih tam ya ndang, ala\ ơruh pơnu geh prih dà tàm sa\ cau bơrtơu mờ pơrya la,  klau bơrtơu geh prih ua\ dà, slơ sù den slơ boh gơbài rlau, lơh sa pas gơs mờ deh  gal oh gal kòn ùr.

            Jat adat, tu\ lơh yàng wò bơrtơu tus mpồng mùt tàm blàng hìu đah cau ùr,  cau klau geh lơh tam hoài ờ ai,  lơh pơlai kơryan gùng mpồl rò bơrtơu, đơs ala\  nùs nhơm kah ngan, pơyua klau bơrtơu tàm hìu ùr ba` mờ mpồl cau rò bơrtơu. Hìu đah  ùr geh ai phan pà,  ai kòng hala sơ\, drap yang… nàng hìu đah cau klau ờ kơryan tai.

            Pơnjat hơ\, mut tus  mpồng hìu cau ùr, hìu đah cau klau geh lơh kơryan, tu\ hơ\, cau tờm hìu cau ùr geh pơnjat tai ai phan đah hìu cau klau, geh đơs bơta kờ` gơboh,  tề  klau bơrtơu mut tàm hìu mờ tơmut tàm ơdu\ bic. Tàm ơdu\ bic geh lài dùl pang ồi dờng,  ùr ba` klau bơrtơu geh glòm sir tàm ồi mờ ai jơng ja\, lơh bè lơi ja\ geh tus 7 dơ\ hơ\ sồng di bơhìan wa\ rò bơrtơu.

            Tu\ hìu đah ùr neh  drơng tơl ala\ phan  rka\ khà kơt bau bơh hìu đah cau klau den geh bơyai lơh jun bao. Tơnơ\ geh bơyai  jơh den hìu đah ùr geh yal [òn lơgar in broa\ bơyai lơh jun bao tàm hìu đah cau  ùr. Tu\ do,  cau  jơi tờm geh ơla mat 2 hìu nha\ đơs dơ\ bau kòn bơh cau klau, cau ùr Rơđê geh  cau dờp jat adat bơhìan, hơ\ sồng ồng ai kòng lơ ngô ùr bơklau pa bau in khi tup tềng tê  nàng kơp kờ` ùr bơklau kis ngap lơngai tus jơh rài kis.

             Tàm dơ\ lơh yàng lap bao bơh làng bol cau Rơđê, dơ\ bơyai lơh tơr`a pơyua ba` la kuơ màng ngan. Dilah ờ  lơh jơnau ring bal den ờ geh lơh adat  wa\ rò bơrtơu, dơ\ dò kòng, bal mờ hơ\ la cau lòt đơs bao ơla mat hìu đah cau ùr mờ dam dei ala mat hìu đah cau klau la kuơ màng ngan. Tàm broa\  bơyai lơh ring bal, dilah hìu đah cau ùr ai geh nùs  nhơm geh dam dei bơh hìu đah cau klau den ngan la  ùr ơruh geh lap bao.

            Bal mờ hơ\,  hìu đah cau ùr, mờ la cau lơh tờm jun bao kòn ùr in, mơya  ùr ơruh pal dờp broa\ lơh ơm bơnha\ hala gam sơnđan la pơyua ba`- rê ơm bơnha\ tus tu\ lơi drơng tơl phan kơt bao mờ geh hìu đah bơklau dờp bè ơnà broa\ lơh den hơ\ sồng geh hìu bơklau  jào kòng, ai  kòn klau bao.

             Dơ\ lap bao bơh làng bol cau Rơđê  gam geh lơh ua\ ngan tàm ala\ [òn làng  cau Rơđê tàm Dak Lak tu\ do. Bulah bè hơ\, broa\ ring bal pơyua ba`, rka\ khà geh  krơi is nàng gơ di pal mờ rài kis pa. Do la dùl bơta niam chài chài rgơi bau kòn niam ngan bơh làng bol cau Rơđê tàm Tây Nguyên đơs bal, Dak Lak đơs is.

          Cau mblàng K’ Brọp