VOV4.K’ho-Rài kis pa neh lơh uă bơhiàn bơh yau bơh ală kòn cau tàm tiah Tây Nguyên dê ngai sơlơ gơtìp hu\i roh te\. Gơ wèt mờ làng bol kòn cau Rơđê tàm [òn Alê {, [òn dờng {uôn Ma Thuột, càr Daklak dê bơta gơ tờp bơh rài kis pa ngai sơlơ uă, mơya làng bol kung gam gàr geh sơl uă bơhiàn niam bơh yau. Dùl tàm ală bơhiàn hơ\ là dơ\ sàu sa tàm tơngăc, ală phan pà tàm tơngăc, tơngac cau neh chơ\t (Atâo) rê mờ mò pàng.

Tàm ală broă lơh yàng gơrềng tus rài kis bơh cau Rơđê dê den dơ\ sàu sa tàm tơngăc là broă lơh kuơmàng ngan rlau jơh ờ gơtùi ờ geh bơh cau Rơđê dê tàm [òn Alê {, sơnah [òn Ea Tam, [òn dờng {uôn Ma Thuột, càr Daklak.

Dơ\ bơyai lơh tàm tơngăc do geh lơh tơn tàm dơ\ tơ\p [ồc tơnơ\ tu\ broă tơ\p [ồc neh jơh lơh.

Tru\ piang

Lài do, dơ\ sàu sa do là dùl bơnah bơh dơ\ lơh yàng bơthi [ồc dê, mìng geh lơh bàr pe nam tơnơ\ tu\ tơ\p [ồc cau chơ\t, mờ uă broă lơh yàng duh khuai, sing ồs, tam ya mờ `ô uă ngan tơrnờm. Mơya tu\ do, ală dơ\ lơh yàng duh khuai ờ gam geh lơh tai, làng bol tus tam pà bal mờ hìu geh cau chơ\t mờ tơngăc cau chơ\t mờ nùs nhơm bơh he dê. Ala tài pal tă pơgồp bal sur, kơnrồ, iar halà tơr nờm bè lài do den làng bol tă pơgồp bal dùl êt phe, geh tu\ là dùl êt priă jền, sơnđan là tă pơgồp tàm dơ\ sàu sa bal. Kuơmàng rlau jơh là khi tus nàng boh bơr, pơn dờm pơnđiang cau hìu bơnhă geh cau chơ\t nàng khi gơtùi tơrmù [à bơta jê sồt muăt jrùm mờ wèt tus rài kis bơh he dê.

Plồ kơmhò trau tàm măng dơ\ bàr

Tài bơh geh lơh tàm [làng tơ\p [ồc tơnơ\ tu\ jơh lơh dơ\ tơ\p [ồc tơn den tàng broă rơcang lài geh lơh niam ngan.

Tàm dơ\ ies cau chơ\t bơh hìu bơnhă dê, mò H’Nghiệp Niê, pà gi\t:  Broă bơyai lơh ies cau chơ\t tàm [òn Alê sùm geh lơh tàm pe ngai, bàr ngai sơn rờp nàng làng bol tus còp ies [ồc tam pà bal bơta muat jrùm, tus ngai dơ\ pe hơ\ sồng lòt tơ\p [ồc.

Tàm ală tu\ làng bol tus còp ies [ồc cau chơ\t, ơruh pơnu tàm [òn lòt jòi lòng tàm brê, lòt jòi trau, gòl ju, plai bơlhong, blơn bơtăng, nàng gơm biăp trau dà Rơđê sơnđan là djam bua. Ờ ndrờm bè cau Yoan dê, pà cau chơ\t in ală phan pà mờ [iàng cau chơ\t, lơh mờ pơ àr. Cau Rơđê kis tàm [òn Alê lơh is ală phan pà gơ jat tàm nùs nhơm bơh he dê. Uă ngan là phan pà geh mat sơnđan là Mnưh hơ\ là chi puh tàn mờ brài, geh rùp să gơlơh mờr ndrờm bè klềng sơl, geh tàn bơh brài sơng dà, nàng dong cau chơ\t [ươn rê tus mờ cau làng [ồc, ờ gơtìp lơh aniai bơh cà ràk.

Tàm mang dơ\ bàr lài mờ ngai lòt tơ\p [ồc, khi bal mờ gơ\p plồ kơmhò trau, tah plai bơlhong, plồ kơmhò gòl ju, nàng rơcang tru\ gơm biăp sa ai drim ngai tơnơ\ in.

Plồ kơmhò gòl ju tàm drim ngai dơ\ pe

Rơcang phan roh 2 ngai nàng geh tơl ai khà uă ngan rlau jơh in gơguh tus dùl rbô nă cau. Ală phan sa tờm là biăp trau, ka rì, mre\ bo\ lề mờ plang, ală phan sa do bơh ală cau ùr tàm jơi nòi tru\ gơm bơh àng drim gờn pơgăp 2 jiơ àng drim tàm ngai dơ\ pe là ngai lòt tơ\p [ồc mờ pơgăp rlau 10 jiơ tru\ gơm sir jơh, tơnơ\ tu\ broă tơ\p [ồc neh jơh lơh, den jơh tơl nă cau geh ngui sa bal dơ\ sàu sa tàm tơngăc do.

Biăp trau- biăp sa tờm tàm ngai tàm tơngăc

Dơ\ sàu sa tàm tơngăc gơ jat tàm rài kis hìu bơnhă dê mờ geh lơh dờng halà dềt. Gơ sơ\t rơpu, kơnrồ, mờ ală drăp tơr nờm tu\ cau hìu bơnhă geh cau chơ\t geh. Ai gơ wèt mờ ală hìu bơnhă r[ah lơ ời den gơ sơ\t sur, iar mờ geh dà lơngồt nàng jà làng bol sàu sa mờ hùc đau, làng bol ngui sa bal mờ boh bơr nàng lơh tơrmù [à bơta muat jrùm ai cau hìu bơnhă cau chơ\t dê in.

Tru\ biăp trau ai dơ\ sàu sa tàm tơngăc in

Jat mò H’Jhao Knul, dùl nă cau neh gi\t nđờ jơ\t dơ\ lòt sa ală dơ\ sàu sa tàm tơngăc cau chơ\t tàm [òn Alê yal: Bulah sa tàm [làng tơ\p [ồc, mơya dơ\ sàu sa do sùm bơkah ngan, tài bơh do là phan sa bơhìan yau mìng geh tàm tu\ ngai ies cau chơ\t, geh rơcang lài nền ngan bè phan tru\ gơm mờ bơh ală cau jak broă tru\ gơm phan sa dê lơh. Kuơmàng rlau, do là dơ\ sàu sa du\t ndơl, tơngo\ nùs nhơm bơh làng bol dê gơ wèt mờ cau chơ\t, khi kah kơlôi mờ gi\t ưn ngài bè ală bơta mờ cau neh chơ\t neh lơh ai khi in. Bal mờ hơ\ là tơngo\ nùs nhơm tam pà bal gi\t wa\ bal mờ bơta roh rui chơ\t jê muat jrùm, pơndờm pơnđiang khi nàng cau hìu bơnhă geh cau chơ\t sơr lèt gan geh bơta jê sồt tàm nùs nhơm mờ geh tai bơta pin dờn tàm rài kis tơnơ\ do. Bơh dơ\ sàu sa tàm tơngăc do gam tơngo\ bơta pin dờn đah huềng sùan bè deh chơ\t ờ go\ di là neh jơh ờ mờ mìng là sơnđờm ai dùl gùng lòt pa bơh cau neh chơ\t dê. Jat Tiến sĩ {uôn Krông Tuyết Nhung là dùl nă cau jak kòn cau Rơđê, gam bơto tàm Hìu bơsram Đại học Tây Nguyên, lài do dơ\ sàu sa tàm tơngăc là broă lơh du\t ndơl tơnơ\ tu\ tơ\p [ồc cau chơ\t. Mơya, do là broă lơh tàm tơngăc, là đah cau kis mờ cau chơ\t bơh do geh tam cah is đah 2 anih là [làng [ồc mờ dunia, tu\ do cau chơ\t gơtùi rê tơma tàm rùp să bơh dùl nă kòn se dê do ngan là bơta tơngo\ deh chơ\t. Dơ\ bơthi [ồc tu\ do ờ gam geh lơh tai den ală dơ\ sàu sa tàm tơngăc là dùl jơnau hơ pơrgon tàm wa\ wờng bal tam pà bal bơta muat jrùm mờ hìu bơnhă cau chơ\t, hơ\ là rơcang tàm dong kờl bal ală broă lơh tàm dơ\ ies tơ\p [ồc, pơgồp bal bơta pràn bơh să tờm dê nàng broă bơyai lơh ies tơ\p [ồc geh lơh jơh dùl bă niam bơne\, nàng cau chơ\t iang nùs rê mờ mò pàng mờ ờ lơh aniai cau gam kis.

Dơ\ sàu sa tàm tơngăc bơh cau Rơđê dê tàm [làng tơ\p [ồc

Kung jat Tiến sĩ {uôn Krông Tuyết Nhung sơl, dơ\ sàu sa tàm tơngăc pal pơn jat tai geh lơh tàm rài kis bơh cau Rơđê dê, tài bơh gơ cèng bơta niam wa\ wờng bal tàm pà bal bơta muat jrùm, đah cau kis mờ cau chơ\t mờ đah ală cau tàm [òn lơgar. Tơnơ\ uă ngan tam gơl, bơhiàn đah huềng suàn niam bơne\ do kung gam pơgồp bơnah tam klac bal ală cau tàm [òn, tìp mat bal, tàm pà bal, pơn dờm pơnđiang bal mờ tàm dong kờl bal sền tus dùl rài kis niam bơne\ rlau!

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến