VOV4.K’ho- Bau gờñ là jơnau bau tŭ dùl đah, cau klau halà cau ùr halà jơh bal bàr đah ờ hềt tơl sơnam ai bau jăt jơnau cih bơh kơrnoăt boh lam dê (gơwèt mờ cau klau bơh tơl 20 sơnam mờ cau ùr là bơh tơl 18 sơnam). Tơrgùm kờp broă bau gờñ tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê là rlau 12 tơlak nă, ndrờm mờ 14% khà kờp làng bol dà lơgar dê. Bal mờ hơ̆, bau mờ cau rềp jơi nòi bal geh wờng là bau đah cau klau mờ cau ùr tàm dùl jơi nòi rềp bal ngan ờ hềt rlau pe rài. Hơ̆ là broă bau halà ơm kis bal bè ùr bơklau đah ală cau dùl jơi nòi bal tơn mờ gơ̆p; đah ală cau geh jơi nòi tàm pơgăp pe rài. Bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal gơrềng uă ngan tus bơta niam khà kờp làng bol, gơmù ờ niam jơi nòi dê, gơ jăt bal uă jơnau aniai gơlời wơl ai hìu bơnhă, mpồl bơtiàn in mờ là bơta kơryan gơwèt mờ bơta bơtàu tơnguh kơ̆ kơl jăp jŏ jòng bơh tiah jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê.

Ngai 14/04/2015, Thủ tướng Ciñ phủ ai lơh jăt Kơrnoăt sồ 4978 kĭ ring bal Rơndăp broă lơh “Tơrmù ƀà bơta geh ngan bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau tơngai bơh nam 2015- 2025” (Rơndăp broă lơh 498). Tơnơ̆ 5 nam lam lơh jăt Rơndăp broă lơh (bơh nam 2015- 2020), khà bau gờñ tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau ngai sơlơ gơmù rơhời. Ồng Vi Mỹ Sơn là Phó Kwang ătbồ Ƀan Jơi bơtiàn kòn cau càr Nghệ An, pà gĭt: Bơta kuơ bơh Kơrnoăt 498 dê geh jơh ală anih lơh broă ciñ trị sền gròi ngan, kuơmàng là tàm càr Nghệ An lam lơh jăt bơh nam 2016 tus tŭ do, neh lơh geh cồng nha uă ngan là bơta gĭt wă bơh làng bol dê neh tam gơl, pơgồp bơnah lơh niam wơl jơi nòi, lơh gơlik bơta niam khà kờp làng bol niam rlau. Do là broă lơh ngan uă ngan, Ƀan Jơi bơtiàn kòn cau càr dê neh mblàng yal bơto pơlam tàm 4 kơnhoàl tiah nhàr lơgar, bơto uă dơ̆ bal mờ 4000 nă cau in tàm ală ƀòn lơgar geh khà bau bơh gờñ, gơn kơnờm tàm tơngai tus, jơnau kờñ geh ai tơlik là nam 2025 lơh ngan tơn jơh jơnau geh ngan bau mờ cau rềp jơi nòi bal mờ tơrmù uă ngan rlau jơh jơnau bau gờñ.

Nàng kờñ lơh geh jơnau kờñ bal bơh Rơndăp broă lơh 498 dê là “Lơh ngan tus nam 2025 sền bal kơryan mờ tơrmù ƀà jơnau bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau”. Tŭ do, ală kấp, ală gah, ală tiah gam jơh nùs lơh jăt uă broă lơh dùl ròt bal, bè: Pơn jăt tai sơlơ tơnguh tai jơnau đơng lam, pơlam gùng dà bơh anih lơh broă ătbồ dà lơgar dê bè broă lơh jơi bơtiàn ală kấp. Kơlôi sơnơng ală bơta mờ jrô ơnàng rlau bè broă gơlik geh, jơnau bơh tài gơbàn bơh jơnau bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal dê tàm tơl mpồl bơtiàn, tơl mpồl jơi bơtiàn, tơl tiah dê (lơh sră wăc sềr rùp ù tiah mờ sền swì), lơh cơng tàng ai jơnau dan ală broă lơh sơndră wơl dipal in. Pal ngui broă lơh uă gah, tơl làm nàng lơh geh ală broă lơh dong kờl jơh ală bơta mờ kơ̆ kơl jăp gơwèt mờ jơnau bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm. Pal tơnguh tai bơta ring bal ùr klau mờ tơnguh gơnoar bơh cau ùr dê, sền gàr ai cau ùr in tus bal lam bồ, kung bè tus bal tàm ală broă lơh lơh nền tàm hìu bơnhă mờ tàm mpồl bơtiàn.  

Bal mờ hơ̆, tơn jơh broă jàu bè tơrmù khà bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm ală broă jàu tàm pơrlòng tàm ƀòn lơgar nàng pleh lơh kơn jơ̆ kơnăng cồng nha đah bơdìh lơm, gơlam tus jơnau yal ờ song bè bơta geh ngan bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm ƀòn lơgar. Anih lơh broă lơh jăt kơrnoăt boh lam sơlơ lùp khàu, bơto tơnguh tơñio lơh tơrlòng lài gơwèt mờ bàr pe nă cau geh broă lơh pơn jồ, pơndờm, bĭc bài, tam bau mờ kơnòm dềt ờ hềt tus sơnam ai bau jăt jơnau cih bơh Adat Lơh tìs glài kup jàm nam 2015 dê. Sơlơ tơnguh tai broă lơh bơto pơlam, hòi jà, lòt sền, tơn jơh, sền swì mờ ai jơnau bơsram mờng chài tàm broă lam lơh jăt Rơndăp broă lơh, ngui niam nùs nhơm rơcăng lài, bơceh pa bơh kơnă hơđơm dê, lam lơh ală broă lơh Rơndăp broă lơh 498 dê lơh geh cồng nha.

Kwơmàng, broă lơh jŏ jòng mờ sùm sùm là sơlơ tơnguh tai broă mblàng yal jơnau bơh tài gơbàn, jơnau gơlời wơl bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau, dong kờl làng bol wă wờng kơrnoăt boh lam bè tam bau mờ hìu bơnhă, hòi jà làng bol ngui niam bơhiàn bơh yau, bơhiàn niam bơnĕ mờ sang tĕ jơh ală bơhiàn bơngơl gơla. Bơto bơtê bơta gĭt wă lài mờ tŭ bau, tàm hơ̆ sền gròi jơnau gĭt wă sền gàr pràn kơldang să jan deh dùh. Tàm broă lơh mblàng yal, gơnoar broă bơh ală mpồl đơng lam mpồl dê, mpồl cau, cau geh bơngă pin dờn, cau kra ƀòn, cau kwang ƀòn dê là kwơmàng ngan, jăt bi Thạch Văn Chỉnh là kwang ătbồ thôn 3 Thuồng, xã Phúc Lợi, kơnhoàl Lục Yên, càr Yên Bái, đơs: Ală nam rềp ndo, làng bol tàm thôn kung lơh jăt niam ngan Adat bau gờñ, Ƀan Mặt trận thôn kung hòi jà 6 yô ùr bơklau ờ gŏ di bau gờñ, dilah bol añ gŏ ală cau rơcăng bau gờñ den bol añ kung lòt tus sơl nàng mblàng yal, hòi jà, yal bè bơta aniai bơh bau gờñ dê, bơh hơ̆ làng bol kung gĭt loh sơl mơkung lơh jăt niam ngan sơl.

Bơdìh mờ bơta lơh ngan bơh gah lơh broă khà kờp làng bol dê, kờñ ngan bơta sền gròi bơh ală kấp gơnoar ătbồ mờ ală mpồl cau tàm ƀòn lơgar dê, pơgồp bal niam mờ ală gah lơh broă geh gơrềng bơyai lơh mblàng yal bè Adat Tam bau mờ Hìu bơnhă. Lơh ală Rơndăp broă lơh, Rơndăp broă “Mblàng yal tơnguh uă bơta gĭt wă nàng kờñ tơrmù ƀà khà bau gờñ mờ bau mờ cau rềp jơi nòi bal tàm làng bol jơi bơtiàn kòn cau”. Mờ broă lơh mblàng yal kung pal di mờ bơta geh ngan, sơlơ tam gơl pa tơngume, gùng dà mblàng yal ƀươn wă, ƀươn lơh jăt.

Cau cih Thu Hòa- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến