VOV4.K’ho - Tàm tơngai bơh nam 2011 tus 2015, càr Dak Lak neh bơcri rơlao 600 tơmàn priă kờ` lơh jăt broă bơ\t bơtàu broă lơh kuơ màng, dong kờl tơnguh bơtàu lơh sa ai 44 ntum mờ 128 [òn kal ke in. Ală broă bơcri priă tàm tiah do neh pơgồp bal kuơ màng tàm broă lơh tam gơl tơl ală bơta tàm rài kis lơh sa – mpồl bơtiàn [òn lơgar, tơmù khà hìu rơ[ah bơh rơlao 20% gam 10%. Bu\ lah bè hơ\, broă tơnguh bơtàu lơh sa tàm tiah làng bol kòn cau gam lơyài mờ ờ ring niam; khà hìu rơ[ah tàm mpồl bơtiàn kòn cau gam uă rơlao mờ khà bal càr dê.

Tàm hìu bơhiàn kòn cau Mnông dê lơh mờ mpàn kờp priă g^t nđờ rơhiang tơl^k, ồng Y Jăm Hlong, gam sơnđan là bèp Nguôi, kis tàm [òn Khanh, ntum Cư\ Pui, kơnhoàl Krông Bông chờ hờp đơs: rài kis làng bol tàm tiah pôs đồng kăc màng do gam sơlơ ngai sơlơ pas gơs. Gùng dă mờ cài neh geh tus tơn tàm [òn tiah sar lơgar ngài tềng jơng bơnơm Cư\ Yang Sing do, pơn jăt bal mờ hơ\ là geh ồs đèng àng, geh hìu bơsram kơnòm dềt in, geh hìu sơnơm sền gàr bơta pràn kơl dang să jan làng bol in. Làng bol neh g^t lơh sre, tam kơphe, ròng kơnrồ…mờ ai geh rài kis niam. Ồng Y Jăm Hlong pà g^t tai: “Làng bol tàm do neh hờm ram bloh, kung kơnờm mờ Đảng, Dà lơgar sền gròi, mờ làng bol [òn lơgar geh dong kờl bal, lam sồr bal tàm broă lơh sa, lơh suơn, lơh mìr, lơh sre… là tu\ do, geh ờ uă hìu nhă neh lơh hìu kơl jăp bloh”.

Đơs bè broă tam gơl [òn lơgar dê-do là [òn geh tus 90% khà kờp làng bol là kòn cau, ồng Nguyễn Văn Tâm, kuang atbồ anih duh broă làng bol ntum Cư\ Pui pà g^t: “Broă tam gơl làng bol dê dờng màng ngan là tam gơl broă tam phan, làng bol neh g^t ngui broă lơh sa pa, rơwah ală sơntìl pa tàm broă lơh sa, bè sơntìl tơngời pa geh cồng nha tơnhào uă; tu\ do, lơh broă mờ măy mo\k, mờ rơndeh lơm, bơh tàm broă po\ ù, tus tàm broă tam, mìng ală tiah geh dòr `hoa hơ\ sồng ai să lơh, tàm sre, tàm suơ tam tơngời den geh ngui măy mo\k lơh lơm. Hơ\ sồng broă pơdar phan tam jăt kàl, 1 nam làng bol lơh 2 kàl, kàl lơi kung geh phan tam hơ\: bè bùm blàng, tơngời sơntìl pa, khoah, kơphe… dơ\ 2 tai là kờ` làng bol geh bơta pràn tơnguh bơtàu lơh sa, den geh broă bơcri priă dong kờl bơh dà lơgar, lơh bơtơ\t, rơbòng dà, lơh gùng lòt… hơ\ là ală broă lơh tòm kờ` tơnguh rài kis làng bol in”.

Đơs tơrgùm bal broă bơcri priă tus tàm tiah làng bol kòn cau, tiah kal ke tơngai bơh nam 2011 tus 2015, ồng Y Ring Adrơng, kuang atbồ gah kòn cau càr Dak Lak pà g^t, broă dong kờl neh lơh gơrềng dờng màng ngan tus mờ broă tam gơl tơl ală bơta rài kis lơh sa mpồl bơtiàn càr Dak Lak dê. Tàm 5 nam do, càr Dak Lak neh bơcri rơlao 600 tơmàn priă kờ` bơ\t bơtàu broă lơh tòm, dong kờl tơnguh bơtàu lơh sa 44 ntum mờ 128 [òn kal ke in. Càr Dak Lak kung neh lơh g^t nđờ rơhiang broă lơh dà ngui sa drơng làng bol kòn cau in, rồ g^t nđờ rơiang lồ ù lơh sa ai rơlao 1 rơbô hìu in, lơh hìu ơm mờr 400 hìu nhă in, sền kuơ broă bơto bơtơl mờ ngui kuang bàng kòn cau lơh broă…, mờ ai làng bol in càn priă sa priă cồng ờ uă rơlao 30 tơmàn priă kờ` tơnguh bơtàu lơh sa, ai broă lơh…

Kơnờm mờ broă bơcri priă bal mờ broă dong kờl bơh dà lơgar, tus tu\ do, ală ntum tàm càr Dak Lak neh geh gùng lòt tus niam, geh hìu sơnơm, geh bác sỹ lơh broă, 90% khà ntum mờ 70% khà hìu làng bol geh ngui ồs đèng, broă lơh bơtơ\t rơbòng dà di pal mờ 76% khà bă ù tam phan geh tuh dà, khà hìu rơ[ah neh gơmù bơh 20% gam 10%.

Bu\ lah cồng nha neh geh, neh lơh tam gơl dờng màng ngan muh măt [òn lơgar tàm càr Dak Lak, mơya broă tơnguh bơtàu lơh sa tàm tiah làng bol kòn cau gam lơyài mờ ờ hềt ring niam; khà hìu rơ[ah tàm mpồl bơtiàn kòn cau gam uă rơlao 2 dơ\ jăt mờ bè ờs bal càr Dak Lak dê; khà niam broă bơto bơtê mờ bơsram, lơh sơnơm, broă tơnguh bơtàu cau lơh broă ờ hềt di pal mờ mùl màl. Bè ờ uă broă kờ` lơh jăt niam rơlao ală broă lơh, broă dong kờl tus mờ tiah làng bol kòn cau tàm tơngai tus, ồng Y Ring Adrơng đơs tòm: “Kờ` broă lơh jăt tàm tơngai tus geh tơnguh uă rơlao, den kung dan mờ dà lơgar tơnguh khà priă bơcri ndrờm ha là uă rơlao mờ tơngai lài. Dơ\ 2 là càr Dak Lak là càr lơh sa suơn sre, kơnờm mờ trồ tiah bal mờ khà priă phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre, den tàng broă ai gùng dà kờ` geh phan tam, phan ròng là broă kuơ màng. Broă tai là priă càn tus mờ làng bol kung pal tơmù rơhời broă dong kờl gời, mờ pal tơnguh khà priă càn kờ` làng bol g^t rơlao tàm broă ngui priă kung bè lơh tòm tàm broă tơn jơh jơgloh, tơmù rơ[ah”.

Tơmù rơ[ah ờ hềt kơl jăp, mờ broă tam gơl [òn lơgar dê ờ hềt di pal mờ khà tơnguh bơtàu bal, hơ\ là broă ờ mìng càr Dak Lak. Sền bal tus gùt lơgar, geh go\ broă ờ ndrờm bal uă ngan tàm broă tơnguh bơtàu bơh [òn drà mờ [òn lơgar. Khà hìu rơ[ah tàm ală kơnhoàl rơ[ah gam uă rơlao 5 dơ\ jăt mờ khà kờp bal. Tàm uă tiah, khà hìu rơ[ah gam rơlao 50% khà kờp làng bol; broă dong kờl tơmù rơ[ah uă mơya gam gơlời ală cau; tơmù rơ[ah mhar mơya ờ kơl jăp. Jăt khà kờ; bơh Gah lơh broă-cau ling sồt să mờ mpồl bơtiàn dà lơgar yal, tàm 3 hìu klàs mờ rơ[ah den geh tai 1 hìu gơbàn rơ[ah wơl. Broă tơmù rơ[ah ờ hềt kơl jăp là bơta mờ ală kơnă, ală gah, mpồl lơh broă pal kơlôi sơnơng lơh jăt broă dong kờl mùl màl rơlao. Ồng Nguyễn Trọng Đàm, kuang jăt jơng atbồ gah lơh broă-cau ling sồt să mờ mpồl bơtiàn dà lơgar đơs là: “Ală broă dong kờl he dê mờr tơl jơh, mơya broă ai lơh gam ờ ndrờm bal. Bơta ờ su\k ơm ngan tai kung là broă dong kờl, den tàng tu\ do gam geh broă là làng bol, mpồl bơtiàn tàm ală [òn, ală ntum gam geh nùs nhơm là kờ` ơm tàm mpồl hìu rơ[ah, den pal lơh bè lơi kờ` ală cau lơh ngan klàs mờ rơ[ah”.

                   Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl