VOV4.K’ho - Kơnòm dềt hờ đơm 5 sơnam là cau [uơn gơbàn ală bơta kòp tài virus, vi khuẩn lơh gơbàn, tàm hơ\ uă ngan là tu\ trồ tiah tam gơl, tài tàm sơnam do, bơta pràn sơndră mờ kòp gam ờ pràn.

Tơnơ\ do, Tiến sĩ, bác sĩ Trần Thị Thuý Minh, atbồ gah sơm kòp kơnòm dềt, hìu sơnơm càr Dak Lak geh jơnau yal tai bè kòp nhiễm khuẩn tàm gùng tă nhơm kơnòm dềt bal mờ ờ uă broă pal kah tàm broă sơndră mờ kòp do:

 -Niam să bác sĩ Trần Thị Thuý Minh. Dan ưn ngài bác sĩ neh tus bal mờ dơ\ lùp bol a` dê! Ơ bác sĩ? Gơtùi pà g^t tài bơta lơi lơh gơbàn kòp gơtòp tàm gùng tă nhơm cấp?

Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh: Kòp do geh uă bơta gơbàn krơi is. Tàm hơ\, bơta tòm là gơtòp virus, vi khuẩn bal mờ ờ uă bơta tòm ndai tai là gơtòp kí sinh trùng ha là gơtòp bơsềt.

Ală cau gơbàn kòp tàm gùng tă nhơm câp tài gơtòp virus, vi khuẩn mờ ală bơta kòp do mờng lơh gơbàn kòp tàm ală tu\ bè trồ tiah tam gơl ni sơna, tu\ tam gơl kàl, tu\ trồ tiah sùh iò uă.

Geh 3 bơta lơh gơbàn tus mờ khà cau gơbàn kòp do, lài ngan là bơta pràn sơndră mờ kòp kơnòm dềt dê, dơ\ 2 là bơta pràn gơtòp tàm mpồl bơtiàn mờ dơ\ 3 là tam gơl tơngai deh bơh ală virus, vi khuẩn dê.

- Kòp do ngòt rơngơ\t bè lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh: Jăt Mpồl lơh sơnơm dunia yal den kòp jê sồt tàm gùng tă nhơm cấp là 1 tàm ală bơta tòm lài ngan lơh gơbàn chơ\t tàm kơnòm dềt bơh 2 nhai tus 5 sơnam, kuơ màng ngan là tàm ală lơgar gam tơnguh bơtàu bè lơgar he.

Kòp do geh khà jroă, ờ jroă krơi is. Broă go\ kòp di tu\ kờ` tam cah is sơm kòp là 1 tàm ală broă lơh kuơ màng ngan, lơh tơmù khà gơbàn chơ\t tài kòp do lơh gơbàn. Den tàng, lài ngan là ală cau mè, cau bèp pal pleh kờ` kơnòm dềt ba` gơbàn gơtòp kòp do.

Dơ\ 2 là di lah geh pin kòn dềt gơbàn kòp den pal cèng mơ tus hờ hìu sơnơm kờ` tam cah is mờ sơm kòp di tu\.

- Ơ Bác sĩ, kòp nhiễm khuẩn tàm gùng tă nhơm cấp mờng geh ală bơta tơngo\ lơi geh uă?

Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh: Kòp tàm gùng tă nhơm cấp geh 2 bơta tơngo\ tòm, tàm hơ\ geh mpồl tơngo\ bơh kòp mờ mpồl tơngo\ bơh gùng tă nhơm. Tàm mpồl tơngo\ bơh kòp, kòn dềt geh ală bơta tơngo\: duh să, mbùng kơnra`, mpiăt [ơ\, di lah sền mhàm den bạch cầu geh uă.

Tàm mpồl tơngo\ lơh gơbàn ờ niam tàm gùng tă nhơm, kòn dềt mờng bơsiă, ntas, gơl^k dà muh, tă nhơm ntas, glar tàm tu\ tă nhơm. Hơ\ tàm ală bơta tơngo\ kờ` ală cau mè, bèp gơtùi g^t kòn dềt gơbàn ală bơta kòp tàm gùng tă nhơm cấp.

Ờ di ală cau lơi gơbàn kòp tàm gùng tă nhơm ndrờm pal mu\t piam kòp tàm hìu sơnơm, mờ mờr bơh 80 tus 90% khà cau gơtùi sơm is kòp tàm hìu.

Mìng geh ờ uă cau gơbàn jroă den hơ\ sồng piam kòp tàm hìu sơnơm bè kòn dềt gơbàn kòp viêm phổi jroă, viêm thanh/phế quản cấp, ờ pràn tă nhơm ha là ală kòn dềt ờ gơtùi ngui sơnơm.

Ală cau gam sơm kòp tàm hìu sơnơm den ờ tơl sơnơm hùc mờ pal sền gròi tàm hìu sơnơm.

- Ală cau mè, cau bèp pal sơndră mờ kòp do bè lơi ai oh kòn in mờ broă lơh lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh: He geh 2 broă pal kah. Lài ngan là lơh bè lơi kờ` tơmù kòn dềt gơbàn kòp do. Dơ\ 2 là tu\ kòn dềt gơbàn kòp do den he pal lơh bè lơi?

Kờ` tơmù kòn dềt gơbàn kòp vi khuẩn tàm gùng tă nhơm cấp, lài ngan, ală cau mè, cau bèp pal ai geh bơta sơndră mờ kòp niam ngan kòn dềt in, lài ngan là kòn dềt pal geh broă sào sa geh tơl phan bơkah kờ` geh tơl bơta pràn sơndră mờ kòp.

Dơ\ 2 là c^t tơl ală bơta sơnơm vaccine jăt tơngai c^t rơcang sơndră lài mờ kòp. Cau mè, cau bèp gơtùi lùp tàm ală hìu sơnơm xã, sơnah [òn, trung tam y tế dự phòng kờ` g^t tơngai c^t sơnơm.

Dùl broă lơh tai kờ` kòn dềt ba` gơbàn kòp do là tơmù ba` ai kòn dềt tìp mờ phan lơh gơbàn gơtòp kòp. Tơmù tìp mờ ală cau gơbàn ntas, gơl^k dà muh, duh să.

Tàm bơta di lah cau tàm hìu nhă tòm, cau sền gàr kòn dềt gơbàn kòp tàm gùng tă nhơm den tu\ tìp mờ kòn dềt, pal rào tê mờ sơ[ong, pơn chèo muh măt.

Geh ală bơta tơngo\ ală cau mè, cau bèp pal cèng mơ kòn dềt tus hờ hìu sơnơm ha là hìu sơnơm rềp tơm là: Lài ngan, kòn dềt duh să sùm, kal ke tơmù duh să, kòn dềt glar tă nhơm.

Dơ\ 2, kòn dềt b^c sùm mờ ờ kah rơngal.

Dơ\ 3, kòp dềt gơbàn rơtơs jơng tê, ờ pô, tơnhùc ờ gơtùi. Bơdìh hơ\ tai, gam geh ờ uă bơta tơngo\ ndai bè kòn dềt glar tă nhơm, tă nhơm sơbăc, tu\ tă nhơm ntơh gơrồt den hơ\ là ală bơta tơngo\ pal cèng mơ sơm kòp di tu\, ală cau mè, cau bèp pal cèng mơ kòn dềt tus hờ hìu sơnơm.

- Ơi, dan ưn ngài bác sĩ bè ală jơnau pa yal do!

                                                                                Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl