VOV4.K’ ho - Mờ làng bol cau M’nông tàm Tây Nguyên, tàm pah dơ\  bao kòn pal geh cau lòt đơs bau. Cau lòt đơs bau geh ala mat ala\  ùr klau kờ` gơboh hala ala\ mè bèp nàng geh đơs mờ hìu cau klau, hala hìu cau ùr. Do la  cau geh bơnga\ tàm mpồl bơtìan, ngan la pal geh ‘’gơ ơn’’, tàm broa\ lòt đơs bau, neh lòt đơs ua\ ùr bơklau ngan, ngan la dong ua\ ùr bơklau kis boh gơbài.  Cau lòt đơs bau kung la cau jak ala\ adat bơhìan bơh cau M’nông.

            Cau lòt đơs bau geh bơnga\ kuơ màng ngan tàm rài kis bơh ala\ ùr bơklau cau M’nông. Ồng ờ mìng la cau ơla mat ùr klau đơs jơnau dan hìu nha\ lài mờ bau kòn, mờ gam la cau ‘’cah r`a’’ tơl ala\ broa\ tàm rài kis bơh ùr bơklau kơnòm sa\ tơnơ\ do.

             Tu\ ùr klau kơnòm sa\ neh tam kờ` gơboh nền nòn ngan mờ kờ` bau, khi geh kơnờm mờ ‘’cau lòt đơs bau’’ nàng geh jơnau đơs tus mờ hìu nha\ mờ jơi nòi 2 đah. Jat pơrya lài do, ùr  klau kờ` gơboh bal ờ cha ngan đơs sa\ tờm mờ mè bèp he bè bơta jun bau. Khi ngòt hìu nha\ ờ  ai, ờ kờ`, den tàng kơnờm mờ cau lòt đơs bau, mờ bơnga\ ồng dê geh đơs niam rlau, khà ‘’ geh bau’’ jơnhua rlau.

            Ồng bèp Hiệp kis tàm [òn Drếch, xã Ea Huar, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak, đơs bè bơta kuơ màng bơh la bơnga\ ‘’cau lòt  đơs bau’’ tàm  broa\ bau kòn kòn cau M’nông dê:

             Cau lòt đơs bau pal la cau git wa\ ngan ngồn, ngan la pal geh bơta mờng  mờ gơ ơn tàm broa\ lòt đơs bau. Ồng lòt đơs bau pal git boh bơr, git lam jơnau đơs jơh 2 đah cau ùr, cau klau. Nàng ala\ ur klau do tơnơ\ bau geh kis niam, hìu nha\ boh gơbài, ròng kòn niam,  git jơnau mờ  mè bèp mờ lơh sa  jak.  Tơl ala\ bơta do drờm kơnờm mờ ồng cau lòt đơs bau.

             Tu\ ùr klau pin dờ` geh  đơs bơta kờ` đơs, ‘’ ồng lòt đơs bau’’ geh sa\ tờm tìp hìu nha\  2 đah ùr klau nàng kờ` git bơta kờn.  Ồng kung la cau đơs wơl jơnau đơs bơh hìu nha\ tus mờ ùr klau gam kơnòm sa\. Dilah hìu nha\ jơh 2 đah neh kờ`, den tơnơ\ hơ\, khi geh ngan ngồn đơs mờ cau lòt đơs bau. Ngan la, jat bơgiàn jat đah cau ùr bơh cau M’nông, hìu nha\ đah cau ùr geh kơnờm mờ ồng lòt đơs bau ua\ rlau, mờ hìu đah cau ùr kung geh lơh lài rcang tơl ala\ bơta nàng broa\ bơyai lơh jun bau tus mờ ùr klau kơnòm sa\.

             Tu\ ùr klau neh bau, tàm rài kis khi sùm pal kah ala\ bơta  he neh ‘’ho’’ mờ hìu nha\, mờ cau he bau. Ngan la, ala\ jơnau ho do geh ồng cau lòt đơs bao ai lơh bơta ‘’tờm’’ ngan nàng tơnơ\ do geh ‘’cah r`a’’ tu\ khi tam lah tam ring. Ồng cau lòt đơs bau geh tơng kah wơl khi in ala\ jơnau khi neh ho lài mờ tu\ jun bao,  ờ tò dong cau lơi…

            Nàng lơh niam bơnga\\ la cau ‘’lơh kòn gùng’’, cau cah r`a tàm ala\ dơ\ bao kòn, cau lòt đơs bau pal la cau geh bơnga\ kuơ màng, git wa\ bơhìan, adat bơhìan bơh cau M’nông. Tàm rài kis pah ngai  ồng kung pal kis niam,  kis di nàng kòn sau đòm jat. La cau neh lòt đơs bao ua\ ùr bơklau , ồng bèp Djoanh, kis tàm [òn Drếch, xã Ea Huar,  kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak ai git,  ùr klau bơkap geh kơljap hala ờ  ngan la bơh  ùr bơklau.  Ờ go\ di kơnòm  bơh ồng cau lòt đơs bau, mờ broa\ lơh dong  ùr bơklau pal rcang lài nền nòn tam sơnơng kờ`  geh mùl màl kờ` bơkoat bal gơs hìu nha\ lah ờ:

             Cau lòt đơs bau   geh pơrya la cau geh pơlam gùng ai ùr bơklau gam kơnòm sa\ kờ` gơboh kờ` bau. Lài mờ geh jpnau dơs mờ hìu nha\ den đah a` pal lòt nền nòn ngan ala\ cau kơnòm sa\ khi kờ` bau lah ờ? Tài tam gơboh  den pal la sa\ tờm is, ờ đah lơi bơklơn đah lơi. Dilah khi mùl màl ring bal kờ` tam bơkap den a` sa\ tờm tus lùp jơnau hìu nha\ 2 đah. Dilah geh hìu nha\ kờ` bal, den ngan ùr klau hơ\ geh geh tam pơrgon bal, ờ geh bơta bơklơn bơh hìu nha\.

            Tơnơ\ gơs pơ ùr, bơklau, ala\ ùr klau kơnòm sa\ êt ngan lơh tìs ala\ bơta mờ he neh ho mờ bau he, bơh bơta lơh cơng tàng bơh   cau lòt đơs bau mờ hìu nha\. Ồng Bèp Hiệp, kis tàm [òn Drếch, xã Ea Huar, lơnhoàl Buôn Đôn ai git: Jơnau neh ho den pal lơh, tơl broa\  kờ` mut lơh den pal lơh niam ngan den  pal geh bơta tam bơrkoat bơh  cau lòt đơs bau:

            Dilah tàm rài kis bau kòn mờ ờ geh cau lòt đơs bau den kung ờ niam ờ. Khi pal kis jat mờ jơnau neh ho bal lài hơ\,  jat bơta pơlam bơh ồng lòt đơs bau tai, nàng  gơtùi kis geh kơnòl rlau mờ ràm  rài kis bau kòn tơnơ\ do ờ hian gơ tìp jơng tìp tê, ờ tam lời.

             Tàm rài kis pah ngai, ờ gơtùi pleh ala\  bơta  gơ tam gơ jra`, tam lah tam ring. Ala\ ùr bơklau kờ` kis boh gơbài tus jơh rài kis den pal git ba` ai  kơnòl sa\ is he ir. Ngan la khi pal  sền kuơ cau neh lòt đơs bau he, cau neh dong khi gơs pơ ùr, bơklau,  cau tơl bơnga\ mờ  mờng chài kis nàng pơnjat tai dong khi geh rài kis bau kòn niam. Mờ bulah rài kis bau kòn bè lơi tơnơ\ hơ\,  khi gam pal kis geh kơnòl, mờ ờ tu\ lơi đơs la tài bơh cau lòt đơs bau.

          Cau mblàng K’ Brọp