VOV4.K’ho - Cing mồng Tây Nguyên geh UNESCO dờp la phan chài rgơi bơhìan yau ờ di la phan bơna ala mat kòn bơnus. Cing mồng bơh tơl kòn cau kis bơh yau tàm Tây Nguyên drờm geh bơta bal mờ kung geh bơta is, lơh geh  ala\ bơta kuơ niam krơi ngan rlau jơh.

            Cau Jarai kis tàm Daklak geh pơgap rlau 16 rbô na\ cau, kis gal ngan tàm ala\ kơnhòal Ea H’ Leo, Ea Sup, Buôn Đôn…Tàm rài kis chài rgơi bơhìan yau mờ pin dờ` nùs nhơm, cau Jarai kung jat pin dờ` li la yàng mờ cing mồng kung đềt mềr mờ làng bol, tàm ala\ bơhìan lơh yàng  rài kis bơh kòn bơnus mờ rài kis bơh kòi dê.Tàm ala\ [òn làng bol tu\ do gam geh ua\ ngan hìu nha\ gam ngui cing mồng mờ kung neh geh tam gơl nàng gơ di pal mờ rài kis pa tu\ do. Mpờl go\ ngan la cing bơh cau Jarai tàm kơnhòal Ea Sup mờ 2 bơta cing: Cing Arap mờ cing  Pên.

Cing Arap la cing yau, tơl na\ cau sùm at dùl pang cing nàng tur. Cing sùm geh ngui tàm ala\ dơ\ lơh yàng bè: Lơh yàng [òn, lơh yàng cau chơt, lơh yàng bơthi bồc. Dùl bòr cing Arap sùm geh 13 pang cing, geh tai dùl nơm sơnggơr mờ 3 dra yồng cing. Bòr cing geh: 1 pang geh sơnđan Ana, dùl pang geh sơnđan Chi, 3 pang geh sơnđan-Bi-ong, 3 pang sơnđan Zơt, 3 pang sơnđan Kới mờ 2 pang geh sơnđan Hip. Jat cau chài ồng Y Mjut Ksor (mờng hòi la bèp Đun), kis tàm [òn A1, thị trấn Ea Sup, den ờ go\ di bòr cing Arap lơi kung geh 13 pang, mờ gơjat bơta cing, geh 12 pang cing, geh cing geh tus 16 pang cing:

Cing mồng do jat bơhìan bơh làng bol kòn cau Jarai tàm do, lài jơh la geh ngui tàm tu\ hìu nha\ geh cau chơt, dơ\ bàr la ngui tàm tu\ bơthi bồc, dơ\ pe la lơh yàng [òn sa rơpu geh ngui dròng cing do. Dilah lơh yàng mìr den lài do kung ngui cing do, tu\ do tu\ den êt ngui cing do. Mờ ala\ broa\ ndai, pơyơu bè mìng `ô sa chờ hờp den ờ go\ tu\ lơi dròng cing do.Mơya, dilah bơyai lơh `ô sa dờng geh sa rpu hala lơh yàng bơthi bồc den cau kung dròng cing do, den dròng ờ ua\, ờ dròng tus àng drim, geh [òn den geh dròng cing bơh drim tus mho.

Tềng dùl broa\ dờng lơi kờ` ngui tus cìng, ala\ cau chài drờm pal tus gờ` nàng rcang sir bòr cing, ngan la lơh niam wơl ntas cing nàng ntas ring. Ồng Y Biô Kpa\ (mờng hòi la ồng bèp Bia\) ai git, mut dềt bè chi kal mờng ngui nàng du niam ntas cing. Ồng geh teh tàm pang cing nàng iat ntas cing, gơ jat tàm  ntas mờ gơtùi teh bơh tàm dơlam lik bơdĩh nàng kờ` ntas bè bơta kơp kờ`, kung geh tu\ pal ngui mut nàng kuah bà mat cing:

Tu\ du ntas cing den kờ` cing ntas mpong rlau, loh rlau. Kờ` cing ntas loh rlau den he teh tàm dơlam do, dilah kờ` ntas  ngài den he teh tàm bơdĩh do nàng gơ mpong ntas kờ` lơh niam ntas, den he pal rềt wơl. Rài yau a` lòt bơsram tur cing tàm Pleiku, hờ dùl [òn tàm Plang Gleh. Hờ Gia Lai a` neh bal mờ ồng a`, bèp a`, ồng bơto a` broa\ du ntas niam cing, ồng bơto jơh a` in mờ a` bơsram tus tu\ git tur cing mờ niam ntas cing.

Mpồl dròng cing Arap lài do làng bol mờng ngui tàm tu\ bơyai lơh lơh yàng, `ô sa dờng. Tu\ do, làng bol kung ngui cing tàm tu\ geh tam tìp git gơp, ala\ mang đơs crih tam ya mờ sền hơ\ bè dùl broa\ lơh  bơhìan niam chài yau mờ cing Arap, Krâk mờ ua\ ngan bơta cing ntas. Tàm bùi tam tìp git gơp, lơh bơta niam chài rgơi yau, den ala\ cau chài dròng cing geh rwah 3 jơnau cing geh ntas krơi is. Geh jơnau tur cing Dro bè jơnau hòi jà ai tus sơnđờm dùl dơ\ lơh yàng, ntas cing  lài yài moat. Pơnjat hơ\ la jơnau cing Hdrơ Mui den kung geh dròng ntas sơbac rlau, đơs bè rài kis gơ rờm bal bơh tơl na\ cau, tơnơ\ ala\ bòl glar tàm broa\ lơh mìr lơh sre la gơ rờm bal tàm sap ntas cing nàng pơnjat tai lơh geh pràn mờ gơ kờ` tàm bơta pa.

Jơnau cing  tơng srơp rơpu den sơbac bè gơjal, rơndak rơndồl rlau, geh rùp sa\ bơh cau pràn dam khin cha lơh rơpu pal ờ jai mờ he.

            Tàm thị trấn Ea Sup, kơnhòal Ea Sup, càr Daklak, geh 5 [òn làng bol kòn cau kis bơh yau, ua\ ngan la cau Jarai. Tu\ do, cing mồng tàm ala\ [òn ờ gam ua\ tai, geh cau den tac, geh cau den cing gam ờ tơl tai bơh bơhìan tơp bal mờ cau chơt. Bòr cing Arap gam tơl cing mờ gơ tùi dròng, den tu\ do mìng gam 6 bòr. Cing Pên den gam 3 bòr, den mìng gam 2 bòr la gam sùm geh ngui. Tềng bơta pơhìn roh rhời cing Jarai, tàm ala\ nam do Đòan ơruh pơnu tàm kơnhòal Ea Sup neh mut lơh lài tàm broa\ lơh prap gàr cing mồng. Ala\ cau lơh broa\ kuang puà kơnòm sa\ tàm mpồl Đòan neh bơsram tur cing, git jòi blơi cing mờ bơyai lơh nàng ala\ cau chài bơto dròng cing klau pơnu in, crơng gơs ala\ câu lạc bộ cing mồng tơn tàm thị trấn. Bi Lê Hồng Hạnh, Bí thư Huyện đoàn Ea Sup, càr Daklak đơs:

            Mờ cing Arap la dùl bơta cing yau, cing bơh jo\ rài đềt mềr mờ làng bol, den tu\ do gam ờ hoan ua\ tai, tài do la cing đềt mềr ngan mờ rài kis bơh tơl na\ cau, tu\ kòn bơnus geh deh, kis dờng mờ tus chơt den geh tơp bal mờ cing hơ\.Den tàng ngan broa\ prap gàr mờ chồl guh cing mồng bơh cau Jarai la broa\ lơh kờ` ngan mờ sùm pal lơh. Mờ bơnga\ bơh mpồl ơruh pơnu den bol a` kung neh khin cha lơh gan mut lơh, bơh sơnrờp la  ala\ klau pơnu tàm [òn mờ kơnờm mờ ala\ cau chài bơto bơtê wơl. Bơto ala\ klau pơnu hơ\ sồng bơto tus mờ kơnòm klau pa tàu nàng khi tus bal kung nàng bơsram ala\ jơnau cing yau kờ` tơnơ\ do tu\ ala\ cau kra chơt den gam sùm geh cau git dròng cing Arap mờ cing Pên nàng cing mồng  gam sùm mờ làng bol tàm kơnhòal Ea Sup.

            Tu\ cau kơnòm sa\ neh git, neh kờ` mờ sền kuơ ala\ bơhìan yau, den broa\ sền gàr mờ chồl guh bơta kuơ cing mồng ờ di la broa\ ờ gơtùi lơh. Do ngan ngồn la tiah àng, broa\ mờng tàm sền gàr bơhìan yau chài rgơi cing mồng bơh cau Jarai tàm kơnhòal Ea Sup, càr Daklak.

                              Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp