VOV4.K’ho - Tàm ală tiah làng bol kòn cau kis tàm càr Kon Tum, kơnờm mờ broă lơh niam broă tơm priă sền gàr tiah kis brê, làng bol tus bal tàm broă atbồ mờ sền gàr brê geh priă den tàng sơlơ geh kơnòl tàm broă sền gàr brê niam rơlao. Ờ mìng bè hơ̆, ală nam pa do, càr Kon Tum tơnguh bơtàu pràn broă tam tờm chi lơh sơnơm tàm tiah mƀur chi brê den tàng brê gam cèng geh bơta kuơ dơ̆ lĕ bal ai làng bol in bơh broă sền gàr brê mờ tơnguh bơtàu broă lơh sa tàm tiah mƀur chi brê.

Tàm ală nam do, kơnờm mờ broă sền gàr geh brê, gĭt nđờ rơhiang hìu làng bol kòn cau Sơdàng kis tàm 3 xã Măng Ri, Tê Xăng mờ Ngọc Lây, kơnhoàl Tu Mơ Rông, càr Kon Tum neh tam geh tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh tàm tiah mƀur chi brê. Tŭ do, kơnờm mờ broă geh priă bơh broă tus bal atbồ sền gàr brê nàng dờp priă tơm bơh broă sền gàr tiah kis brê bal mờ lơh sa suơn sre mờ tam chi lơh sơnơm tàm tiah mƀur chi brê den tàng rài kis làng bol geh gơguh uă ngan.

Ồng A Tôn, dùl tàm ală cau tam tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh jăk ngan tàm ƀòn Pu Tá pà gĭt, jơh 65 hìu tàm ƀòn ndrờm tus bal tàm kơnuh lơh sơnơm. Hìu geh den tam tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, hìu ờ geh den kung tam tờm sâm dây, ngũ vị tử ha là ờ uă tờm lơh sơnơm ndai: “Bơh tŭ làng bol gt tòm sâm dây là dùl bơta tờm chi geh kuơ, geh bơta kuơ tàm broă tơnguh bơtàu broă lơh sa hiù nhă dê den tàng làng bol neh gĭt sền kuơ, jòi tơl bơta nàng tam uă rơlao, sền gàr nàng geh broă lơh sa hìu nhă ring niam. Kơnờm mờ broă tam tờm kơnuh sơnơm, làng bol tơnguh bơtàu broă lơh sa, geh tơl ngui tơl sa, blơi geh rơndeh, lơh geh hìu, blơi tơl phan ngui tàm hìu nhă, geh priă ai oh kòn in lòt bơsram”.

Mờ khà priă tăc rơlao 100 tơlăk đong tàm 1 kĭ kơnuh sơnơm Ngọc Linh ris, tàm hơ̆ geh bal nha bè tŭ do, uă hìu làng bol kòn cau Sơdàng kis tàm ală xã Măng Ri, Tê Xăng mờ Ngọc Lây, kơnhoàl Tu Mơ Rông, càr Kon Tum neh gơs hìu pas. Tơl tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh dùl nam lì bơkào dùl dơ̆, tơl tờm geh bơh 25 tus 30 nai gar, mìng is ngan geh tờm tus 50 nai gar. Lồi nam tơnhào tơl gar kơnuh tăc mơ geh rơlao 100 rơbô đong, di lah ờng căt bồ măt mờ gơs tờm den tăc kung rơlao 300 rơbô đong sơl.

Ồng A Sĩ, Bí thư Đảng ủy xã Măng Ri pà gĭt, nàng geh uă cau tam geh tờm kơnuh sơnơm do, làng bol kung bơto bơtê bal tàm broă sền gàr brê, tam pà bal sơntìl hơ̆ sồng tam. Să tờm ồng A Sĩ là cau lam lài tàm broă lơh sơntìl kơnuh sơnơm Ngọc Linh hơ̆ sồng tam pà ai làng bol in đơs: “Añ kơlôi, di lah rồ sùm den jơh kơnuh. Bơh tŭ hơ̆, añ lơh sơntìl tàm suơn hìu tờm, blơi tai sơntìl bơh làng bol lòt jòi bơh tàm brê nàng tam. Añ tam bơh nam 2003, nam 2004, tŭ do añ tam pà sơntìl ai làng bol in. Uă hìu neh geh uă tờm kơnuh sơnơm bơh sơntìl añ tam pà”.

Kờp tus lồi nam 2020, càr Kon Tum neh tơnguh bơtàu geh di pơgăp 630 lồ tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, tàm hơ̆ geh gĭt nđờ jơ̆t lồ gơwèt broă ngui bơh làng bol kòn cau Sơdàng kis tàm 3 xã Măng Ri, Tê Xăng mờ Ngọc Lây, kơnhoàl Tu Mơ Rông. Geh dùl bơta kuơ mùl màl ngan là tàm tiah lơi tam tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh là tàm tiah hơ̆ brê hòn is geh sền gàr nền nòn ngan.

Ồng A Phú, Kuang atbồ ƀòn Long Láy pà gĭt, tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh ờ mìng geh kuơ bè phan bơna mờ gam geh bơta kuơ bè nùs nhơm, là cồng nha bơh uă bơta gah mờ bơta tờm kơnuh sơnơm do cèng geh ai rài kis làng bol in: “Tam geh tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh làng bol geh priă, lơh geh hìu, oh kòn geh priă lòt bơsram. Nàng tam geh tờm kơnuh sơnơm, làng bol pal gĭt tàm broă gàr brê, den tàng ờ geh cau mus kơl aniai brê lơh mìr tai. Geh dong kờl uă ngan, bơto sồr jơh nùs bol añ in gĭt tàm broă tam tờm kơnuh sơnơm mờ lơh jăt jơnau bơto sồr. Làng bol bơto bal lơh ngan tam tờm kơnuh sơnơm, bañ ai kơnuh ờ ngan, bañ ai sơntìl tàm tiah ndai cèng tam mờ geh sền gàr bal brê”.

Broă tơnguh bơtàu pràn tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh đơs is mờ tờm sơnơm tàm tiah mƀur chi brê đơs bal tàm càr Kon Tum gam cèng geh uă bơta niam ai broă lơh làng bol kòn cau kis tàm càr Kon Tum in.

Neh 5 nam lơh công nhân tàm dùl Công ty mìng geh tam tờm kơnuh lơh sơnơm tàm tiah mƀur chi brê tàm thị trấn Măng Đen, kơnhoàl Kon Plông, lŏ Y Đa, kis tàm ƀòn Kon H’ring, xã Đăk Blà, ƀòn dờng Kon Tum pà gĭt: “Bàr nă ùr bơklao añ jòi sền, lùp ală cau bơyô hơ̆ sồng lơh broă tàm do. Bàr nă ùr bơklao añ lơh broă tàm do den priă geh tàm hìu nhă kung uă rơlao mờ ơm tàm hìu. Bàr nă ùr bơklao geh lơh ngan lơh broă đềt mềr mờ Công ty”.

Geh jào mờr 40 lồ brê tàm kơnhoàl Tu Mơ Rông mờ Kon Plông, càr Kon Tum nàng prăp gàr sơntìl, tam mờ tơnguh bơtàu tờm kơnuh sơnơm, Công ty TNHH Thái Hoà là dùl mpồl lơh broă lam lài tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa pơgồp bal mờ broă sền gàr mờ tơnguh bơtàu brê. Bă brê geh jào Công ty do in ờ mìng geh sền gàr nền nòn mờ gam tơnguh bè jơi bal mờ bơta jir bơh tờm chi brê bơh gùng dà broă tam bơtơl pah nam nàng lơh geh uă chi che tàm brê in.

Ồng Tô Thanh Tùng, Chủ tịch Hội đồng Tành viên, Công ty TNHH Thái Hoà pà gĭt, bal mờ priă geh bơh broă tơm sền gàr tiah kis brê, kuơ màng rơlao tai là sền gàr geh brê nàng dong kờl tờm kơnuh lơh sơnơm in geh hòn gơs niam mờ cèng geh bơta kuơ ai Công ty in: “Bol añ gam lơh broă prăp gàr mờ tơnguh bơtàu tờm kơnuh lơh sơnơm, tam tờm kơnuh lơh sơnơm tàm tiah mƀur chi brê. Tam là tam tàm tiah mƀur chi brê den tàng kung ờ lơh aniai tus mờ bơta kis mờ uă bơta sinh học tàm brê dê. Bol añ sùm geh mpồl cau sền gàr, tam brê mờ tơnguh bơtàu brê kơl jăp ngan, cèng geh cồng nha niam ngan ai công ty mờ kơnhoàl do in”.

Kờp tus jơh nam 2020, càr Kon Tum neh tơnguh bơtàu geh rơlao 1 rơbô 500 lồ tờm kơnuh lơh sơnơm, tàm hơ̆, geh di pơgăp 630 lồ tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, mờr 400 lồ hồng đẳng sâm mờ ờ uă tờm lơh sơnơm ndai. Bơta kuơ màng ngan là geh uă bă ù tam tờm kơnuh lơh sơnơm do geh tam tàm tiah mƀur chi brê mờ cèng geh uă cồng nha dơ̆ lĕ bal tàm broă sền gàr mờ tơnguh bơtàu broă lơh sa tàm tiah mƀur chi brê ai làng bol kòn cau kis tàm càr Kon Tum in.

Cau cih VOV Tây Nguyên-Cau mblàng Ndong Brawl