VOV4.K’ho - Bơta dà mờ kloh niam tiah kis gam la dùl bơta lòng dờng ngan tàm dunia geh gơ dờp tơn tus pràn kơldang sa\ ja`, tiah kis,  broa\ lơh sang sơbì jơgloh tơmù rbah… Broa\ ai geh dà sàng kloh mờ tơl geh dà la dùl tàm bơta bơh sơnrờp nàng sền gàr pràn kơldang sa\ ja` kòn bơnus. Gàr geh niam geh dà sàng kloh mờ kloh tiah kis geh pơ gồp kơryan geh 80% kòp tê jê sa\. Sền gàr tiah kis nàng bơtàu tơngguh kơljap pal sùm geh mut lơh mờ broa\ gàr niam khà dà kloh mờ lơh niam kloh bơta tiah kis tàm tơl tiah, tơl lơgar.

            Dà kloh la dùl phan bơna kuơ màng ngan mơya gơ ờ di la ua\ ngan. Dà kờ` ngan tus bơta kis mơya trơ wơl kung geh  lơh aniai  ngan ờ git lài tus kòn bơnus tu\ gơ gơbàn tam gơl,  gơbàn bơ\, mìu càl dờng, trồ prang khòng… Bulah bè hơ\, tàm Lâm Đồng, broa\ bơcri, atbồ mờ ai ngui ala\ broa\ lơh  dà sàng kloh ờ lơh geh cồng nha.

            Tàm ntum Lộc Thành, kơnhoàl Bảo Lâm, càr Lâm Đồng, jơnau dà sàng  kloh ngui sa sùm la bơta kal ke ngan tus mờ làng bol tiah do, ngan la tàm tu\ nhai prang. Ồng K’ Gin  cau làng tàm [òn 15 ntum Lộc Thành, đơs:

“A` lòt bơ\ dà bo\ ngài hơđơm ne di 300 thơk, tùng rê, hìu tờ dà tơrlung, đah do tờ, đah ne kung  tờ sơl, hìu tờ geh 4 nơm tơrlung dà mơya ờ geh dà. Nhai mìu den ngui dà do, tơrlung hìu tờ. Nhai prang den ờ geh dà. Ai dà khoàng den dà lơgar lơh, lơh bè lơi lah cau đah gen geh dà, ai cau đah do ờ geh dà tam tu\ la [òn  bal”.

            Ờ mìng Lộc Thành mờ ala\ ntumndai bơh kơnhoàl Bảo Lâm, càr Lâm Đồng bè Lộc Lâm, Lộc Bắc…kung gơbàn tàm bơta  ndrờm bal, geh tu\ ờ geh dà ngui sa tơn tàm nhai mìu. Lo\ Ka Rợp kis tàm ntum Lộc Lâm, kơnhoàl Bảo Lâm ai git, geh tu\ làng bol pal ngui dà bơ\ nàng ngui sa.“Um tu ngui  dà bơ\ lơm, dà bơ\ bơl ngan. Sùm um mờ hùc bu gơ bè hơ\. Kơnòm dềt tàm do go\ dà lơi den hùc dà hơ\!”.

            Jat ồng Đặng Ngọc Thanh kuang jat jơng atbò anih duh broa\ làng bol ntum Lộc Thành, kơnhoàl Bảo Lâm, bol a` neh geh ua\ jơnau kờ` đơs ngan mờ anih duh broa\ làng bol kơnhoàl Bảo Lâm nàng geh bơcri lơh niam wơl mờ geh lơh pa  ờ ua\ broa\ lơh dà  tơrlung khoàng geh bơcri lơh bơh khà pria\ dà sàng kloh ngui sa bơh broa\ lơh 134, 135 neh gơbàn ờ niam lài hơ\, mơ kung geh lơh tai ờ ua\ tơrlung khoàng pa tàm tiah làng  bol kòn cau mơya tus tu\ do gam ờ hềt mut lơh geh. Ồng Đặng Ngọc Thanh đơs:“Ntum Lộc Thành den tàm ala\ nam do neh geh bơcri lơh 1 tơrlung khoàng mờ 1 tơrlung 135. Bulah bè hơ\,  tus nam 2010 den ntum Lộc Thành jàu khà đèng ai tus gah atbồ đèng atbồ den làng bol ờ ta\ pria\ đèng den tàng gơbàn ờ geh đèng pờ dà bơh tu\ hơ\ tus tu\ do den broa\ lơh do ờ gơtùi lơh broa\ tai. Pa do den ntum Lộc Thành kung neh lơh sra\ pơyua tus cơldu\ lơh broa\ kòn cau, anih duh broa\ kơnhoàl, kờ` geh dong kờl 65 tơlak pria\ lơh gùng ce đèng pa mờ geh lơh niam rlau ờ ua\ gùng ding dà, van dà mờ bồm dà”.

            Tàm ntum Bảo Thuận, kơnhoàl Di Linh, càr Lâm Đồng-dùl ntum pa rơndap broa\ lik bơdĩh tiah kal ke mờ gam tàm bơta bơt bơtàu [òn lơgar pa, mơya bơh ua\ nam do, làng bol tàm do  gam gơbàn ờ tơl dà ngui sa ua\ ngan. Broa\ lơh dà sàng kloh trơgùm bal, gơ hòr is tàm ntum neh ờ gam tơl dà, bulah dà lơgar pa bơcri git nđờ rhiang tơlak pria\ nàng geh lơh niam wơl.

            Ờ tơl dà ngui sa geh lơh git nđờ rhiang hìu nha\  làng bol tàm ntum Bảo Thuận, kơnhoàl Di Linh pal ngui dà bơh ala\ dà tô tàm ntum. Ồng K’ Bril kuang jat jơng atbồ anih duh broa\ làng bol ntum Bảo Thuận, đơs:“Mờ dà sàng kloh den lài do geh broa\ lơh dà lapel, geh bơcri lơh bơh jo\, den tàng broa\ lơh dà neh ờ niam tai. Ai broa\ lơh dà sàng kloh bơh gah dà sàng kloh den tu\ do kung neh geh lơh niam, mờ broa\ lơh dà do den ờ ua\  bơta ma\y kung neh ờ diơng jơh bloh”.

            Bơh nam 2004 tus tu\ do,  Lâm Đồng neh bơcri rlau 128 tơmàn pria\ nàng lơh 178 broa\ lơh  dà sang kloh, geh dà  ngui sa tàm [òn lơgar tiah sar lơgar ngài, tiah làng bol kòn cau tàm hơ\ geh 149 tơrlung khoàng, 29 broa\ lơh dà ngui bal. Mơya bơta ờ tơl dà ngui sa tàm làng bol gam geh sền la dùl  bơta ờ suk ngan pah tu\  geh tam tìp mờ cau te\ khà tà ala\ kơnhoàl bè Bảo Lâm, Di Linh, Dam Rông…Tàm khà do, tu\ do geh 47 broa\ lơh dà ngui sa lơh broa\ ờ geh cồng nha, tàm hơ\ geh 34 broa\ lơh neh ơm lơh broa\, 13 broa\ lơh mìng geh lơh di pơgap 50% bơta pràn. Gơbàn  geh bơta do ngan la bơh atbồ sền gàr ờ kràn gơlam tus broa\ lơh dà gơbàn ờ diơng, gơbàn ờ niam.

Càr Lâm Đồng pa ai tơl^k tus nam 2020, lơh ngan geh 99% khà kờp làng bol kis tàm [òn tàm càr do dê geh ngui dà sàng kloh niam, geh 73% khà cau geh ngui dà sàng kloh. Kờ` geh khà do, càr Lâm Đồng neh bơcri priă rơlao 3 rơbô 200 tơmàn priă. Bè hơ\, broă lơh jăt broă bơcri priă, lơh mờ sền gàr ală broă lơh dà sàng kloh niam tàm tơnơ\ do, kung bè ală broă lơh dà sàng tu\ do càr Lâm Đồng dê geh lơh bè lơi kờ` geh cồng nha broă ngui sa uă ngan? Cau ai tơng^t jơnau đơs do neh geh dơ\ cri bơyai mờ ồng Phan Văn Hợi, gơnoar jăt jơng atbồ anih lơh dà sàng mờ kloh niam tiah kis [òn lơgar càr Lâm Đồng.

-Ơ ồng, ồng đơs bè lơi bè cồng nha ngui ală broă lơh dà ngui sa tàm [òn lơgar, tàm hơ\ uă ngan là tàm tiah sar lơgar ngài, tiah làng bol kòn cau tàm càr Lâm Đồng tu\ do?

Ală broă lơh dà ngui sa mờ kloh niam tiah kis [òn lơgar den geh ờ uă broă bơcri priă jăt broă lơh 134, 135, tàm hơ\ uă ngan là ală broă khoàng tolung dà den broă sền gàr tơnơ\ mờ tu\ neh bơcri priă ờ hềt nền nòn, geh ờ uă tiah ờ sền gròi tàm broă gàr niam tơnơ\ mờ tu\ neh bơcri priă lơh mờ broă bơyai lơh tơnơ\ mờ tu\ neh bơcri priă lơh.

-Kờ` tơmù ală broă ờ niam do, jăt ồng pal geh broă lơh  mùl màl lơi?

Kờ` sền gàr, lơh ală broă lơh dà sàng tàm [òn lơgar geh cồng nha, den lài ngan gơnoar atbồ pal sền gròi rơlao mờ pal geh ală broă đơng lam nền nòn mờ mùl màl tus mờ ală mpồl lơh broă sền gàr mờ lơh ală broă lơh bal mờ bơyai lơh niam wơl broă sền gàr tus tơl broă lơh kờ` tơnguh niam bơta pràn sền gàr. Dơ\ 2 là, gơnoar atbồ kung pal lam sồr làng bol tus bal tàm broă sền gàr, tus bal broă tă priă…kờ` làng bol in g^t wă bè bơta kuơ mờ Đảng bal mờ Dà lơgar neh bơcri priă lơh ală broă lơh dà ngui sa drơng broă ngui sa làng bol tàm tiah sar lơgar ngài in, tàm hơ\ uă ngan là tàm tiah làng bol kòn cau.

Càr Lâm Đồng kung neh geh kơrnoăt sồ 28 tơl^k bè broă sền gàr broă lơh dà ngui sa tơrgùm bal, tàm kơrnoăt do geh đơs tus broă dong kờl ală broă sền gàr, dong kờl làng bol tus bal sền gàr lơh broă lơh. Di lah lơh jăt di mờ kơrnoăt sồ 28 do, den geh cồng nha niam tàm broă sền gàr.

-Ơ ồng, bal mờ ală broă lơh tu\ do neh geh, neh g^t tus do càr Lâm Đồng geh pơn jăt tai bơcri priă lơh ală broă lơh dà sàng tus tàm [òn lơgar ndai, bè hơ\, kờ` pleh mờ broă geh uă broă lơh dà sàng gơtìp ờ geh dà bè tu\ do, broă bơcri priă geh lơh bè lơi?

Tàm tơngai tus là bơh nam 2016 tus 2020, gơwèt mờ broă lơh jăt khà dà lơgar dê bè dà sàng dà lơgar den neh pơgồp bal tàm broă bơ\t bơtàu [òn lơgar pa. Dà lơgar kung geh broă lơh bơh anih priă jền dunia tơnguh uă broă lơh bè dà sàng mờ kloh niam tiah kis [òn lơgar rơlao 21 càr, [òn dờng tàm gùt lơgar, tàm hơ\ geh bal càr Lâm Đồng. Bơh nam 2014 tus 2015, anih lơh broă do kung neh lơh jăt broă ai khà rơndăp broă, sền wơl rơndăp broă lơh dà ngui sa, dà sàng mờ kloh niam tiah kis [òn lơgar tàm càr dê. Mờ pơlam Gah lơh sa mờ tơnguh bơtàu [òn lơgar càr, anih duh broă làng bol càr Lâm Đồng in bè rơndăp broă lơh jăt broă lơh do tàm tơngai bơh nam 2016 tus 2020 càr dê, mờ geh mu\t lơh tàm bồ nam 2016.

Tàm do ală khà bè bơ\t bơtàu ală broă lơh, khà bè sền gàr broă lơh tơnơ\ mờ bơcri priă lơh niam rơlao mờ lài do. Tàm hơ\ kung geh đơs tus broă pơgồp bal bơh làng bol dê, broă ai càn lài priă bơh càr dê tàm broă bơcri priă, broă lơh tu\ lơh den pal geh broă tus bal bơh làng bol tă bal priă tàm broă lơh ding dà tus tàm hìu, geh bè hơ\, hơ\ sồng tơnguh kơnòl tàm broă sền gàr mờ ngui. Tàm do kung geh broă pơgồp bal broă lam sồr kờ` làng bol in g^t bè gùng dà, broă bơcri priă lơh, broă sền gàr kờ` broă lơh geh lơh niam mờ ngui kơl jăp rơlao.

-Ơi, dan ưn ngài ồng.

               Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp mờ Ndong Brawl.