VOV4.K’ho - Tơngai rềp ndo, tàm ală càr Tây Nguyên, ngan là tàm Dak Lak neh geh dùl bơta chi tam pa, hơ\ là tờm đàn hương. Bơta chi tam do geh tơmut bơh lơgar Ấn Độ, geh yal tơnggit là cèng wơl cồng nha lơh sa ua\ ngan. Tàm bơta khà pria\ tiêu, kơphe gơmù lơyah, cau tam phan gơbàn dồs kơn jơ\ ngan, broă geh tờm đàn hương geh dong cau lơh broă sa tơnguh pria\ lơh geh, halà lơh khi gơ ơm tàm bơta sơlơ kal ke rlau?

Bơta krơi is bơh tờm đàn hương dê là kis gơ dòp tàm tờm chi ndai, rơyas gơ đềt kơ\ tềng chi tờm gơ dòp nàng jồp phan pràn kờ` dờng. Den tàng đàn hương ờ geh tam is mờ ua\ bè tờm kơphe, tờm tiêu. Tờm chi do mìng gơtùi kis tu\ tam bơrlu\ tàm suơn kơphe halà chi sa plai, ngan là ală bơta chi sa plai geh sơ nề.

Ồng Nguyễn Quang Tòa, Kuang atbồ Công ty Cổ phần tam tờm đàn hương mờ jơi chi che kuơmàng Tây Nguyên pà git: Tu\ do, tờm đàn hương geh tam ua\ tàm 2 xã Ea Nuôl mờ Ea Wer (kơnhòal Buôn Đôn)  mờ bă ù tam mờr 50 lồ: “A` bal mờ 2, 3 nă oh mi tơmut tờm đàn hương tàm Tây Nguyên tam tàm ală broă lơh kơ lôi sơ nơng, tơr lòng lài. Bơh 3, 4 nam pa do den sền go\ tờm đàn hương hòn dờng niam ngan; khà lơh gơlik dơm mhar ngan, tơnơ\ 3 nam neh mòn gơs dơm. Tờm chi đàn hương kuơmàng ngan, cồng mờ nha bơnung geh ngui lơh ce `ô, ai gar tờm chi do dê geh lơh zơù, tơngi, zờu nàng drơng gah lơh phan lơh hàng să jan in. Tờm gơ dê tu\ mòn gơs dơm den là kuơmàng ngan rlau jơh. Ai bè broă anih blơi den 2, 3 hìu bơnhă cautam lơh bal, halà ală công ty tam lơh bal, den tập đoàn geh blơi phan lơh gơs ai làng bol lơh broă sa mờ ai ală kong ti lơh bal kă bro in”.

Suơn ờng sơntìl đàn hương tàm kơnhòal Buôn Đôn

Bol a` tus suơn kơphe bơh ồng Y Krih Hwing, kòn cau Rơđê ơm tàm [òn Niêng, xã Ea Nuôl, kơnhòal Buôn Đôn. Ồng Y Krih Hwing pà git: suơn kơphe 1 lồ mờ nggùl do neh rlau 20 nam, tờm kơphe neh kra ràm, pah kàl tơnhàu ờ hềt tus 2 tấn kơphe sơl. Nam 2016, ồng Y Krih Hwing tam bơrlu\ 250 tờm đàn hương tàm suơn kơphe. Tu\ do, tờm đàn hương hòn gơs niam. Tơnơ\ 4 nam, tờm đàn hương neh jơnhua rlau 3 thơk, ơnàng tờm 12 phơng. Pa do, ồng Y Krih Hwing neh tơnhàu geh rlau 100 ki\ gar đàn hương. Tac 1 ki\ gar geh 400 rbô đông, ồng geh cồng rlau 40 tơlak đông: “A` tam tờm chi do bơh nam 2016, tus tu\ do là nam dơ\ 4 bloh. Bơh sơn rờp den tơnhàu nha bơnung, nha pa mòn den 1 ki\ tac geh 200 rbô, ai nha krà` dimơ den tac 150 rbô đông dùl ki\. Tơnhàu gar nàng tac den 400 rbô dùl ki\, kờp jơh den neh tơnhàu geh rlau 1 tạ gar. Tàm nam do a` geh tam 6 sàu tai tàm tiah ù bơnơm, tềng do neh khoàng tơrlung dà. Tềng ù hơ\ a` tam bơrlu\ tờm điều mờ tờm đàn hương. Tờm đàn hương do ờ geh tờm chi nàng dòp den ờ gơtùi hòn, pal geh tờm chi nàng gơ in dòp hơ\ sồng gơtùi hòn”.

Mò Trần Thị Thuỷ, phó Kuang atbồ phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kơnhòal Buôn Đôn pà git:  Phòng Nông nghiệp kơnhòal kung neh lòt sền bơta geh ngan, sền go\ tờm đàn hương hòn gơs niam. Bulah bè hơ\, do mìng là bơta tam gơl chi tam jat broă lơh is bơh làng bol dê lơm. Tu\ do ờ hềt gơtùi ai tờm đàn hương mut tàm rơndap tap sèng chi tam, tài ờ hềt geh sền sơ wì dùl bă khoa học: “Gơwèt mờ tờm đàn hương tàm kơnhòal den gam tam tơr lòng lài. Bulah bè hơ\ tu\ do bơh lòt sền kung bè bol a` neh tus sền ală broă lơh tàm kơnhòal den bè dờng pràn tờm chi dê là tơl khà. Bè tơnơ\ do den kơnhòal kơp kờ` là tơmut tờm chi do tàm broă lơh tơr lòng lài nàng sền sơ wì cồng nha bơh sơn rờp, tơ nơ\ hơ\ den hơ\ sồng lam lơh ua\ broă lơh do nàng bơtàu tơnguh”.

Jat ồng Nguyễn Quang Tòa, Kuang atbồ Công ty Cổ phần tam tờm đàn hương mờ jơi chi che kuơmàng Tây Nguyên đơs, den tờm đàn hương gơtùi tơnhàu tơ nơ\ 12 nam tam. Hơ\ là bè tờm mờ rơyah, ai bơh nam dơ\ 3 là neh gơtùi tơnhàu nha, nha bơnung mờ gar nàng lơh ce mờ ai zờu lơh phan lơh hàng să jan.

Ồng Tòa bal mờ cau jak chài lơgar ndai tềng tờm đàn hương 5 sơnam tàm Buôn Đôn

Tu\ do, tàm suơn ờng sơntìl chi tam bơh Công ty Cổ phần tam tờm đàn hương mờ jơi chi che kuơmàng Tây Nguyên dê tàm kơnhòal Buôn Đôn neh ờng 100 rbô tờm đàn hương sơntìl nàng rơcang tac tàm drà kă bro, khà tờm sơntìl do tơl nàng tam tàm bă ù ơnàng 300 lồ. Dùl tờm đàn hương tơl khà, geh công ty do tac mờ khà pria\ 80 rbô đông, nàng tam dùl lồ den khà pria\ blơi tờm sơntìl là bơh 30 tus 36 tơlak đông.

Ua\ ngan suơn ờng sơntìl chi tam tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột kung ờng sơntìl tờm đàn hương nàng tac drà kă bro in. Ală suơn ờng do mìng tac mờ khà pria\ bơh 40 tus 50 rbô đông tàm dùl tờm. Ờ cau lơi gơtùi hơ pơrgon là tờm chi sơntìl do gơtùi hòn halà ờ, halà tu\ tam den gơ ờ pràn mờ chơt hời rơ hời. Tam đàn hương, bơta kơp kờ` lơh pas geh kờp du\ mơya gơ ngài ngan.

Do là bơta chi tam pa geh tơmut tàm lơgar he, den tàng ờ git là ù tiah, trồ tiah gơ kờ` nàng hòn gơs halà ờ. Kuơmàng là dilah tam ua\, tờm chi hòn gơs niam, mơya tu\ tơnhàu, anih blơi phan lơh gơs geh halà ờ. Halà gơ ơm tàm bơta pa gơlik geh bè tờm rơmit tàm kơnhòal Krông Pách (càr Dak Lạ), tờm Ma-gich tàm Đơn Dương, Lạc Dương (càr Lâm Đồng), mờ tờm mắc ca tàm 2, 3 tiah tàm Tây Nguyên. Den tàng kờ` ngan gah lơh sa suơn sre mờ gơ noar atbồ tàm [òn lơgar geh broă lơh tơr lòng lài, sền sơ wì, pơlam làng bol lơh broă sa in pleh bơta tam is hơ\ sồng gơ ơm tàm bơta neh tam tu\ kơl sang den pơlai, ai lời wơl den sơnđàc”.

Cau mblàng K’Duẩn