VOV4.K’ho - Tàm 3 nam, bơh nam 2013 tus nam 2015, broă lơh “Mlàng yal tam gơl broă lơh rơcang sơndră bơ tờp kòp HIV/AIDS kơnờm tàm mpồl bơtìan tàm làng bol kòn cau mờ tiah kơh bơnơm Tây Nguyên” neh geh lơh lài tàm xã Hòa Xuân, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak, mờ jơnau kờ` tơnguh bơta git wă bơh mpồl bơtìan dê bè rơcang sơndră kòp HIV/AIDS, tơmù bơta tam cah is tus mờ ală cau ờ bơtuah gơbàn kòp ngòt rơngơt do. Tus tu\ do, bulah tơngai lơh lài neh jơh, mơya broă lơh kung gam geh lơh bè ờs mờ brồ guh cồng nha:

Xã Hoà Xuân, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak geh 8 [òn mờ 1 tiah làng bol ơm kis bal mờ 1 rbô 765 hìu bơnhă, tàm hơ\ làng bol kòn cau ơm kis bơh jo\ tàm [òn lơgar là 715 hìu bơnhă. Nam 2013, gùt xã geh 8 nă cau bơ tờp kòp HIV, tàm hơ\ geh 7 nă cau là làng bol kòn cau. Jơnau lơh bơ tờp kòp uă ngan là tài làng bol ờ hềt geh bơta git wă tàm broă rơcang sơndră kòp HIV/AIDS bè ngui bal jrum cit sơnơm, bic bài ờ geh broă lơh rơcang sơndră bơ tờp kòp. Bơdĩh mờ hơ\, nùs nhơm ờ rơm bơh [òn lơgar dê tus mờ cau bơ tờp kòp HIV gam gơlik geh uă neh lơh ală cau gơtìp kòp do bàs sìl, kơryan bơta dờp geh broă drơng ala bè sơnơm tơmba khi dê.

Mờ bơta geh ngan do, nhai 10 nam 2013, xã Hoà Xuân neh geh Ủy ban Kòn cau, Cục rơcang sơndră kòp HIV/AIDS - Bộ Y tế mờ Sở Y tế càr Daklak neh sac rơwah bơt bơtàu broă lơh lài “Mlàng yal tam gơl broă lơh rơcang sơndră bơ tờp kòp HIV/AIDS kơnờm tàm mpồl bơtìan tàm làng bol kòn cau mờ tiah kơh bơnơm tàm Tây Nguyên”. Jơnau kờ` bơh broă lơh do dê là kờ` dong làng bol kòn cau tàm tiah do tơnguh git wă, bơta chài rơcang sơndră bơ tờp kòp HIV/AIDS mờ sơlơ tơnguh bơta tus bal bơh mpồl bơtìan dê tàm broă rơcang sơndră kòp HIV/AIDS. Ồng Trần Quang Long, Phó Chủ tịch UBND xã Hoà Xuân pà git:

“Tài broă lơh crơng gơs tàm tơngai lồi nam, den tàng bol a` lơh ngan bơt bơtàu, pồ mpồl kuang bàng, crơng gơs Mpồl đơng lam, cribơyai mờ Đảng ủy, UBND xã geh Quyết định sồ 48 sơlơ tơnguh bơta đơng lam bơh Đảng dê tus mờ broă lơh rơcang sơndră kòp HIV/AIDS. Crơng gơs Mpồl đơng lam geh kuang atbồ mpồl là Phó Chủ tịch UBND xã, Phó kuang atbồ mpồl là Kuang atbồ hìu sơnơm xã, là cau pơlam tơn bè broă lơh mờng chài. Ală kuang geh jơng den bol a` pơgồp bal jơh ală kuang bàng di ală mpồl, gah lơh broă, mpồl cau bơh xã dê nàng lơh broă lơh do.”

Nàng lơh broă lơh, Ủy ban Kòn cau mờ gơnoar atbồ xã Hoà Xuân neh đal git mblàng jơnau, tơnguh bơta git wă là broă lơh tờm ngan. Xã neh bơto pơlam mờng chài lơh broă ai ală gah, mpồl cau, ală cau kra [òn, cau atbồ [òn, cau duh broă yàng, cau geh bơngă pin dờn tàm [òn lơgar in; bơyai lơh ală dơ\ mblàng yal, boh bơr tơngume tàm hìu pơrjum [òn. Xã kung bơyai lơh ai 3 [òn in ki\ jơnau pơrgon “Ờ geh cau pa bơ tờp kòp HIV/AIDS mờ lơh ală broă lơh tìs tàm mpồl bơtiàn” mờ ală Kuang geh jơng tàm Mpồl đơng lam rơcang sơndră kòp HIV/AIDS bơh xã dê ki\ jơnau pơrgon hìu nhă “Ờ geh cau bơ tờp kòp HIV/AIDS mờ lơh tìs tàm mpồl bơtiàn”. Bi H’Nhin Alê Ô, atbồ Mpồl cau ùr [òn Cư Dluê, xã Hoà Xuân đơs:

“Gơwèt mờ broă lơh rơcang sơndră kòp HIV/AIDS, pah dơ\ pơrjum [òn, pơrjum mpồl cau ùr, pơrjum mpồl ai càn priă ndrờm pơgồp bal mblàng jơnau den tàng tàm [òn tu\ do ờ geh cau ngir ma tuý, kung ờ geh cau bơ tờp kòp HIV. Tu\ lòt mblàng yal, he đơs bè broă rơcang kòp, gùng bơ tờp kòp, dilah neh bơ tờp kòp den pal rơcang sơndră bè lơi, ba` tam cah is mờ ală cau bơ tờp kòp HIV.”

Mờ uă broă lơh mblàng jơnau li la, tơngume li la bal mờ ală cau mblàng jơnau là cau kòn cau ơm kis bơh jo\ tàm [òn lơgar den khi git loh bè rài kis, bơhìan bơh làng bol tàm [òn lơgar dê, broă lơh rơcang sơndră kòp HIV/AIDS tàm xã Hoà Xuân neh lơh geh ală cồng nha niam ngan. Xã neh lam sồr geh 100% mpồl lơh broă, gah lơh broă, mpồl cau tàm xã tus bal; 90% khà kuang bàng, mpồl lơh broă tờm ngan geh bơto pơlam tơnguh jơnhua git wă bè rơcang sơndră kòp HIV/AIDS…

Kuơ màng, bơh broă lơh do, làng bol tàm ală [òn bơh xã Hoà Xuân dê neh git ală jơnau git wă kuơ màng bè kòp HIV/AIDS, ngan là bè bơta git gơp, ờ gam bơta ờ rờm, pleh ngài mờ cau ờ bơtuah gơtìp kòp HIV/AIDS bè lài do tai. BiH’Sứ Byă, cau tàm [òn Cư Dluê, xã Hoà Xuân pà git:

“Kơnờm sùm geh mblàng jơnau den tàng a` mờ hìu nhă neh git tus ală broă lơh rơcang sơndră kòp HIV; tu\ geh tơng go\ pin gơbàn kòp den he kung git là pal tus ală anih lơi nàng geh pơlam, kham mờ sơm kòp.”

Bulah tu\ tơngai lơh lài broă lơh “Mblàng yal tam gơl broă lơh rơcang sơndră bơ tờp kòp HIV/AIDS kơnờm tàm mpồl bơtìan tàm làng bol kòn cau mờ tiah kơh bơnơm tàm Tây Nguyên” neh jơh, mơya mờ ală cồng nha mờ broă lơh cèng wơl, UBND xã Hoà Xuân hơ pơrgon geh pơn jat tai lơh sùm ală broă lơh bơh broă lơh do dê mờ broă, pơgồp bal tàm ală broă lơh bal bơh [òn lơgar dê kờ` pơn jat tai lơh niam broă rơcang sơndră kòp HIV/AIDS, dong làng bol geh tiah ơm kis niam, gơboh gơbài. 

                                                                Cau cih mờ yal tơnggit K’Duẩn