VOV4.K’ho - Phan sa [ơ\ [ơl gam là bơta lơh aniai tus gùt mpồl bơtiàn. Kờ` sền gàr pràn kơldang să jan he dê tềng đap ală bơta phan sa pơr ìu, tram mờ dà sơ pnơm khih aniai, biap plai đo, kơnuh gam jơngkah sơnơm sền gàr phan tam, uă cau ngui sa neh dong is să tờm he mờ broă rơwah blơi ală bơta phan kloh niam, git loh anih lơh gơlik halà lơh gơlik is nàng geh is phan sa mờ biap drơng sàu sa pah ngai hìu nhă dê.

Bơta biap jơngkah sơ nơm sền gàr phan tam, poac phan ròng ờ geh sền gròi kòp mờ ờ git loh anih lơh gơlik sùm là bơta ờ suk ngan bơh cau ngui sa tàm Daklak tàm tơngai do. Bulah ơm kis tàm dùl càr geh uă annih tam biap, lơh poac, tac drà kă bro tàm càr mờ bơdìh càr Daklak in mơya bi ùr Nguyễn Thị Bích Phượng, ơm tàm [òn drà Ea Pôch, kơn phoàl Cư Mgar kung ờ suk ngan tàm broă sac rơ wah phan sa. {uơn [ùai bè broă rơ wah biap sapp pah ngai hìu nhă in gam là bơta kal ke ngan tus mờ bi ùr Phượng: Băng;

“ Tàm do a` kơp kờ` geh dùl anih tam biap kloh niam nàng làng bol in tus tềng hơ\ blơi halà lòt drà blơi kung di sơl, tài drà tàm do ờ geh anih lơi top bàng cih là biap kloh niam halà ờ do ờ dă, uă ngan là ràng tac halà làng bol tam dùt êt tàm hìu den cèng hờ drà nàng tac, ngan ngồn den ờ hềt geh anih top bàng cih là biap kloh niam halà ờ do ờ dă.”

Hơ\ ờ mìng là bơta ờ suk is bơh ală cau ùr tru\ sa, mờ gơ wèt mờ ồng Lê Văn Phòng ơm tàm ntum Dur Kmăn, kơn phoàl Krông Ana, den tu\ do broă sàu sa gơ lơh ờ suk ngan. Ồng đơs: Băng:

“ Biap, kơnuh, plai đo tu\ lòt drà den bol a` mìng git blơi, ờ git gơ tơl kloh niam ờ do ờ dă làh ờ. Iat, sền tàm anih yal jơnau tơngit den bol a` ngòt ngan, mơya mùl màl den ờ git pal sa `chi lơi.”

Bơta phan sa [ơ\ [ơl gam gơbàn geh tàm ală dơ\ sàu sa bơh tơl hìu nhă dê, bơh [òn drà, [òn dờng tus [òn lơgar. Tàm tu\ bơta pràn jak rơcang sơndră bơh anih lơh broă geh gơ noar dê ờ huan uă den cau ngui sa gam jòi broă dong is să tờm he mờ ală broă lơh ngan ngồn bè tam is biap, ròng iar, ròng ka. Bi ùr Mai Thị Xuân Nhung, ơm tàm ntum Phú Lộc, kơn phoàl Krông Năng pà git: Băng:

“ Lòt drà blơi phan tu\ do den gơ lơh ờ suk ngan, oh ơm tàm do tu\ do mìng pic biap kềng gah tơnau dà lơm.”

Sac rơ wah phan sa tàm ală drà dờng halà ală anih tac phan geh bơngă pin dờn mờ tơmù tus khà lơyah ngan rlau jơh sa ală phan sa neh tru\ lài là broă mờ mò Trần Thị Bích Thuỷ, ơm tàm gùng Lê Hồng Phong, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak tam dră mờ bơta phan sa [ơ\ [ơl tu\ do: Băng:

“ Tu\ do phan sa geh uă ngan anih lơh gơlik, lơh he ngòt ngan, tu\ ngui sa den ngòt lơh aniai tus pràn kơldang să jan den tàng tu\ do a` sùm tus ală anih geh bơngă pin dờn, digơlan là khà priă tac kas rlau mơya gàr niam pràn kơldang să jan in. Jơnau kờ` là làng bol geh tus ală drà pa nàng blơi ală phan sa tơl niam rlau, kờ` gàr pràn kơldang să jan he dê gơ in niam rlau.”

Bơta kloh niam ờdo ờdă phan sa sùm là bơta kơlôi rơcang sùm bơh jơh tơl nă cau dê. Kuơmàng là tềng đap broă sền go\ uă dơ\ lơh tìs bè ờdo ờdă phan sa sơlơ lơh nùs nhơm cau ngui sa tàm càr Daklak kơlôi rơcang bè bơta phan sa tàm drà kă bro tu\ do. Cau ai tơngi\t jơnau do geh dơ\ boh bơr mờ bác sĩ Lê Thị Châu, Kuang atbồ Mpồl lơh broă ờdo ờdă kloh niam phan sa càr Daklak bè ală broă lơh lòt sền, gròi sền bơh gah lơh broă geh gơnoar dê:

Ơ bác sĩ Lê Thị Châu, tàm bơta geh ngan tu\ do, den cau ngui sa tàm Daklak gam kơlôi rơcang uă ngan bè bơta niam phan sa. Jơnau hơ\ đơs wơl bơta geh ngan là phan sa tàm Daklak gam roh bơta ờdo ờdă, ngan bè hơ\ ờ ơ bác sĩ?

Bác sĩ Lê Thị Châu: Bơta lơh tìs bè ờdo ờdă phan sa den kung gam gơlik geh sơl tàm càr, geh uă broă kal ke ngan sền gròi, lơh gơlik bơta kơlôi rơcang ờ suk tàm làng bol. Bè broă ngui sơnơm lơh plai chi mhar dum, lơh gơlik kơphê [ơ\, kă bro puăc phan ròng ờ gi\t loh anih lơh halà tàm tơngai rềp ndo, tàm nhai 4 pa do, den sền go\ anih lơh gơlik giấm sa ờ geh tơl bơta ờdo ờdă phan sa halà ală anih lơh sa ngui ală dà sơnơm kơryan ờ ai ngui tàm ròng phan, tam phan, lơh gơlik mờ tru\ gơm phan sa.

~chi gơlơh kung gam uă ngan sơl dơ\ lơh tìs bè ờdo ờdă phan sa bè hơ\, ơ bác sĩ?

Bác sĩ Lê Thị Châu: Uă anih lơh gơlik lơh sa kă bro phan sa den tàm ù tiah càr Daklak, mơya geh uă sơl anih lơh sa kă bro phan sa ờ di là tàm ù tiah càr Daklak dê. Pơnyơu bè ală anih lơh kơphê ờ ngan ndrờm ờ geh lơh tàm ù tiah càr Daklak, mờ bơdìh mờ ù tiah càr dê den bơsong kal ke ngan. Geh tu\ là uă anih là anih lơh pơrlồm gời lơm, tềng kơldung den cih anih lơh mơya tu\ bol a` lòt sền tàm anih lơh ngan ngồn den ờ go\ sền go\ anih lơh hơ\ tàm tiah lơi ờ. Den tàng broă lơh atbồ là kal ke ngan, geh tu\ là bàr pe gah lơh broă geh gơnoar bơh ală càr ndai dê kung geh broă lơh pơgồp bal mờ bol a` nàng yal ală jơnau, pơnyơu bè tàm broă yal phan bơna halà yal sră dờp sền geh tơl ală bơta atbồ anih lơh sa…den bol a` kung pơgồp bal mờ ală gah lơh broă geh gơnoar bơh ală càr ndai dê nàng yal tơngi\t jơnau ai khi in tàm ală tu\ lùp khàu ală anih lơh sa kă bro do.

Mờ broă bè do, den gah lơh broă geh gơnoar gam geh ală broă lơh mờ bơta lơh bal bè lơi nàng lơh niam wơl bơta niam mờ ờdo ờdă phan sa, ơ bác sĩ?

Bác sĩ Lê Thị Châu: Nàng lơh niam bơta do den, dơ\ dùl là sơlơ lơh uă tai broă lơh atbồ dà lơgar, dơ\ bàr là pal geh bơta lơh bal dùl ròt bal đah ală gah, ală kơnă dê, dơ\ dùl là tàm càr, geh tu\ là bol a` geh pơgồp bal mờ ală mpồl lơh broă ờdo ờdă phan sa càr ndai dê, nàng lùp anih lơh gơlik mờ yal wơl khi in ală jơnau. Pơnyơu bè tu\ lòt sền ală phan bơna kă bro tàm ù tiah càr Daklak dê mơya ală anih lơh sa kă bro hơ\ gơ wèt càr ndai den bol a` geh ală jơnau yal wơl nàng khi tàm pơndrờm wơl sră nggal lơh gơlik phan bơna bơh khi dê geh di sơl tàm sră nggal gam atbồ halà ờ.

Tu\ do, cau ngui sa dờp geh uă ngan jơnau yal lài uă ngan, hơ\ là “Đơs ờ mờ phan sa” mơya đơs ờ bè lơi, tu\ phan sa [ơ\ gam geh uă ngan mờ cau ngui sa ờ geh bơta chài lơi nàng đal gi\t geh, ơ bác sĩ?

Bác sĩ Lê Thị Châu: Jơnau đơs “Đơs ờ mờ phan sa [ơ\” den kung yal lài jơh ală làng bol in pal dùl nùs bal lơh jat 5 ờ mờ phan sa [ơ\. Hơ\ là ờ lơh gơlik, ờ kă bro mờ ờ ngui sa, ờ tàm mpồn mờ ờ go\ di ơm mo\ mờ phan sa. Tu\ do, tàm drà kă bro nàng đal gi\t phan sa [ơ\ mờ phan sa kloh den là kal ke ngan, bol he blơi phan sa pal sac rwah phan sa gi\t loh anih lơh, cau lơh gơlik geh bơngă pin dờn. Mờ sồr, broă sền gàr niam ờdo ờdă phan sa ờ go\ di là kơnòl mìng is bơh dùl nă cau dê lơi ờ, mờ là kơnòl bal bơh jơh tơl nă cau, jơh ală kơnă mờ ală gah lơh broă dê. Mờ dùl bơta tai là, kơ\p kờn làng bol geh lơh bal jơh nùs, lơh jat niam nùs nhơm yal yă cau lơh tìs tàm gah broă lơh ờdo ờdă phan sa.

Ơi, ưn ngài bác sĩ  ngan!

Cau cih mờ yal tơngi\t- K’ Duẩn- Lơ Mu K’ Yến- K’Brọp