VOV4.K’ho - Mờ ala\ kòn cau kis bơh yau tàm Tây Nguyên, ala\ dơ\ lơh yàng `ô sa ngan la tu\ nàng gơ tùi dròng cing mồng. Ngan la mờ  cau Bahnar, dơ\ lơh yàng hìu chài rgơi [òn pa la dùl chờ dờng, kờp jơh bal bơh ua\ ngan dơ\ `ô sa dềt, la tu\ lơh bơta  chài rgơi niam chài ngan bơh cing mồng, dùl phan chài rgơi niam ngan bơh kòn bơnus.

            Mờ cau Bahnar, hìu chài rgơi [òn (Cau Bahnar  sơnđan la hìu rông) la pơrya kuơ ngan bơh mpồl bơtìan, [òn lơgar. Tu\ geh hìu chài rgơi [òn pa, làng bol bơyai lơh mut lơh yàng (Sơma et hơtok rông ‘nao), la tu\ nàng git ưn ngài yàng neh sền, dong kờl làng bol geh ngap lơngai ờ do ờ da\ mờ bơtàu tơngguh. Bè ờs tơnơ\ geh lơh hìu chài rgơi [òn di 3 nam, dilah tàm [òn ờ geh broa\ lơi gơlik geh aniai, den tàm tu\  ru broa\,  dơ\ lơh yàng do geh mut lơh. Ồng Đinh Hmunh, kis tàm [òn Mơ Hra, xã Kông Lơng Khơng, kơnhòal Kbang, càr Gia Lai  ai git:

            Hìu chài rgơi [òn den pal lơh yàng mờ sa rpu. Dilah làng bol bơsram lơh broa\ sa ờ hềt gơ jềng den pal kơp tus bơh  1 nam tus 3 nam. Dilah mờ lơh sa niam den làng bol geh ta\ pơ gồp tàm bơh 1 tus 2 nam lơm. Tu\ tus 3 nam den pal lơh yàng sa  rpu, bơta hơ\ la nàng he duh yàng. Den pal lơh ngan trơ gùm tàm làng bol ta\ pơ gồp, ta\ pơ gồp blơi rpu,  lơh yàng nàng kờ` làng bol pràn, lơh sa bơtàu tơngguh, ờ gơbàn kòp tê jê sa\, hìu nha\ pràn kơldang, jak  chài.

            Phan lơh yàng hìu chài rgơi pa bơh cau Bahnar pal geh la: Dùl nơm rpu dam jù, dùl nơm sur dờng, 7 nơm iar mờ dùl nơm iar me.

            Dơ\ lơh yàng  hìu chài rgơi pa geh lơh tàm 3 ngai: Ngai sơnrờp, ala\ cau kra [òn pơrjum nàng cri bơyai broa\ lơh yàng duh hìu chài rgơi [òn. Dùl dơ\ lơh yàng dềt geh mut lơh nàng yal mờ yàng, la làng bol bơyai lơh yàng hìu chài rgơi [òn kơp kờ` yang sền dong  tus broa\ lơh geh niam. Tàm dơ\ lơh yàng do, làng bol geh dròng cing tơ nơn, geh pơrya la git jơnau.

            Tus ngai dơ\ 2, pơnjat tai geh lơh dùl dơ\ lơh yàng  dềt, dan mờ  ala\ yàng ai làng bol mut tàm brê kơl chi nàng lơh gơ nơng niam, ờ do ờ da\, ờ cau lơi gơbàn tac tê, gơ lik mhàm. Cau Bahnar lơh gơ nơng nền nòn ngan. Do mùl màl la dùl tàm phan niam chài krơi ngan. Gơ nơng geh lơh mờ chi, slơ jơnhua slơ  kờ` nàng yàng bươn  sền git nàng tus rê bal. Tềng  gơ nơng geh bơka ala\ phan hàt kung mờ chi,  geh lơh tam pà 4 gah. Tu\ do,  cing mồng geh drờng bal mờ tam ya geh sơnđan Hơtok hnam rông ‘nao (geh pơrya la chờ guh hờ đang hìu chài rgơi [òn pa).

            Tu\ gơ nơng geh lơh gơs, rpu neh geh kơt tềng anih lơh yàng. Dùl dang ce  rơyah geh càr niam ngan geh kơt ngko rpu. Tu\ do, tàm [òn tơl hìu geh ai dùl na\ cau geh at tê tềng ce dui\ rpu. Cau lơi kung geh tus bal tàm broa\ lơh do. Ce rơyah do  tơnơ\ do geh càr wơl, geh  ơn tàm hìu chài rgơi [òn mờ geh sền bè dùl phan kuơ gơnrơh.

            Cing mồng  la dùl bơna kuơ màng ngan pal geh tàm ala\ dơ\ lơh yàng bơh cau Bahnar. Tàm dơ\ lơh yàng  do, ala\ cau chài dròng cing mồng geh jờng mờ broa\, tơl cau geh ala\ ùr ơruh tơn dò tềng  kồ tê mờ dùl dang ce brài mờ khi geh dò tàm tu\ tơngai lơh yàng. Tu\ do, cing geh dròng jơnau git ưn ngài bal mờ tam ya. Cing dơ\ do geh dròng lơ bơn niam ngan.

            Tus ngai dơ\ 3,  làng bol geh bơyai lơh lơh tai dùl dơ\ lơh yành dềt, drơng tus dơ\ lơh yàng dờng, sơnđan la Kơya (geh pơrya la geh bal ta\ pơ gồp, cau lơi geh phan lơi ta\ phan hơ\,  geh pơrya la tam klac). Tu\ do, cing mồng geh dròng jơnau Kơya mờ sap ntas nggồr ngàc, chờ hờp.

            Tơnơ\ hơ\,  dơ\ lơh yàng sa rpu ngan ngồn geh mut lơh. Kra [òn geh hòi yàng nàng  yal broa\ làng bol rcang sreh rpu. Jat bi Đinh Văn Minh, [òn Mơ Hra, xã Kông Lơng Khơng, kơnhòal Kbang, càr Gia Lai, tàm pơrya bơh làng bol cau Bahnar dê, dilah sreh rpu geh bồ rpu gơ wèt hờ đah mat tơngai lik hal gơ pơ dar hờ đah  hìu chài rgơi [òn, hơ\ la bơta bơtuah ai tus mpồl bơtìan [òn lơgar:

            Tu\ tơngai lơh ch sa rpu  la chờ ngan. Jơh gùt làng bol  sền ồng kra, klau pơnu sreh rpu, dròng cing mồng, mờ jơh ala\ geh driau dờng kờ` hòi jà ồng trồ sền go\ rpu neh chơt.

            Tơnơ\ neh geh bồ rpu mờ ala\ phan pơ dơng neh rcang den  kra [òn geh pơnjat tai hòi yàng: ‘’Ơ ala\ yàng niam, ala\ yàng đah mat tơngai lik, ala\ yàng  sùm drơng gar tus kòn bơnus mờ tơl phan  kis,  ngai do geh poac, geh poac sur, poac iar, jà ala\ yàng rê `ô sa dong  làng bol, dan ala\ yàny pal sền gàr phan lơh broa\ sa nàng kòi, tơngời sùm  gơs niam,  geh ua\ sa\, ua\ gar…’’.

            Tu\ do, cing mồng geh tam gơl gơs dròng jơnau ưn ngài. Làng bol tơnơ\ hơ\ mut lơh buh bồ  rpu, mờ geh dùl dơ\ lơh yàng sa bồ rlu tai.

            Tàm dơ\ lơh yàng chờ mut hìu chài rgơi [òn pa bơh cay Bahnar, cau tus bal `ô sa git tus ua\ dơ\ ngan geh lơh yàng dềt. Mờ tàm tơl dơ\ lơh yàng dềt, cing mồng geh ngui mờ ala\ jơnau cing krơi is. Do kung la jơnau đơs  ai go\ niam ngan cing mồng Tây Nguyên mờ jơh ala\ bơta niam mờ li la geh lài. Dơ\ lơh yàng chờ mut Hìu chài rgơi pa la dùl  bơhìan lơh yàng geh ai go\  bal  bơta mpồl bơtìan niam ngan bơh cau Bahnar càr Gia Lai tàm  broa\ lơh chài rgơi  cing mồng Tây Nguyên, dùl phan bơna lơi wơl chài rgơi bơh kòn bơnus dê.

                                     Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp