VOV4.K’ho – Kung bè uă kòn cau ndai tàm Tây Nguyên, kòn cau Rơđê tàm Dak Lak bơh yau neh ngui dơm bơh tờm chi brê nàng mòn gơs uă phan ngui tàm hìu bơnhă bè cơ ge\ kpan, jơ nờng bic mpàn, `jrong hìu, ntùng… Lài mờ tu\ kơl dùl tờm chi brê nàng ngui, khi sùm lơh yàng nàng dan mờ yàng brê mờ ală yàng sền gàr chi che. Do là dùl bơngă pin dờn cèng pơrya huềng soàn, ai go\ bơta ki ngàm chi brê bơh cau Rơđê dê.

Jat bơhìan bơh kòn cau Rơđê dê, lài mờ tu\ kơl dùl tờm chi jo\ sơnam, cau tờm hìu bơnhă halà cau sền gàr chi brê sùm lơh yàng nàng dan mờ yàng sền gàr, dong kờl ai broă kơl tờm chi in geh ờ do ờ dă, dơm tờm chi dê niam nàng gơtùi mòn gơs uă phan ngui tàm hìu bơnhă. Tàm dơ\ lơh yàng, cau bơjơu ala mat cau tờm hìu bơnhă lơh bơhìan duh khoai yàng brê, yàng bơnơm, yàng dà, dan ală yàng ai gơnoar cau tờm hìu bơnhă in geh kơl tờm chi.

Mờ jơnau pơrya do, kờ` lơh wơl bơhìan lơh yàng kòn cau Rơđê dê, pa do, Sở Văn hoá - Thể thao mờ Du lịch càr Dak Lak neh jà cau bơjơu mờ ală nghệ nhân lơh yàng lài mờ tu\ kơl tờm long não jo\ sơnam gơtìp chơt tàm suơn Biệt Điện Bảo Đại [òn dờng Buôn Ma Thuột. Cau bơjơu ồng Lê, ơm tàm [òn Ea Bông, xã Cư Êbur, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak pà git, gơwèt mờ kòn cau Rơđê, do là broă lơh ai go\ bơta ki ngàm mờ ală bơta tờm chi, tài tơl tờm chi ndrờm geh yàng atbồ mờ sền gàr, den tàng pal geh bơta ai gơnoar bơh ală yàng dê den hơ\ sồng tờm chi geh jơl geh bơta kuơ jo\ jòng, kơ\ kơljap: “Dơ\ lơh yàng do geh lơh tài tờm chi do là tờm chi jo\ sơnam, geh bơh yô yau ngan bloh, tơnơ\ do den cau ngui dơm tờm chi do nàng lơh jơ nờng mpàn, lơh cơ ge\ kpan, den tàng pal lơh sur nàng hòi dan tờm chi geh dơm niam ờ gơtìp mo\ sa, ờ gơtìp `sồp, gơtùi gàr bơta kơ\ kơljap, tờm chi tu\ kơl, gơ pừ kung ờ do ờ dă, ờ lơh gơbàn bơta aniai pừ gơ klơn ală phan ndai. Gơwèt mờ ală tờm chi jo\ sơnam bè do, den ờ go\ di khat bè kơl, dơ\ 2 tai là bulah geh tờm chi pa, tờm chi dềt mơya dilah kờ` ngui lơh `jrong hìu den kung pal lơh yàng jơh den hơ\ sồng gơtùi kơl chi, hơ\ sồng lơh `jrong hìu niam, kơ\”.

Sơlàu ơn phan pơ dơng lơh yàng kơl chi

Nàng lơh yàng, cau tờm hìu bơnhă rơcang dùl nơm phan dềt tà` mờ gle nàng ơn phan pơ dơng lơh yàng; dùl nơm `jrong ơn ơlak; dùl nơm sur dam, tơr nờm, nha sa cùr, jràu, piang, phe, jrềng… Rềp sơ làu ơn phan pơ dơng lơh yàng, cau tồt dùl ntê tờm xoan, hơ\ sồng yồng tềng hơ\ kòng lơngô mờ dùl êt đềs, là bơta ai lơh pơn yơu bơh bơta ndu gơn rơh mờ yàng ơm tàm tờm chi dê.

Phan lơh yàng geh rơndap ơn ngài mờ tờm chi pơgap 10 thơk, cau bơ jơu lơh yàng tềng đap sơlàu ơn phan pơ dơng

Tu\ sap dròng cing geh mpong, cau bơjơu sơn đờm lơh yàng, rac dan hòi alà yàng rê nàng sền broă kơl chi bơh cau tờm hìu bơnhă. Jơnau rac dan geh gơl bè do: “Ơ ală yàng atbồ, sền gàr mìr, yàng ơm rềp [òn lơgar, tờm chi jo\ sơnam rơyas gơ dê hòn rềp gah dà dờng, tờm gơ dê ơm tàm tiah thòng. T nơ\ do, tu\ kơl den lơh gơ in cèng wơl bơta ngap lơngai kòn bơnus in, ờ lơh gơbàn bơta chơt jê, moat jrùm. Den tàng, ngai do, cau tờm hìu bơnhă lơh yàng mờ phan pơ dơng là sur nàng ală yàng in sền bal, sền gàr bal cau tờm hìu bơnhă in geh tìp uă bơtuah bơtùai, ờ cèng jơnau ờ niam, sền gàr ai jơnau niam in. Nàng tơnơ\ do, tờm chi do kờ` lơhộơ nờng cau tờm hìu bơnhă in, lơh cơ ge\ kpan. Tus tu\ gơ gơs jơ nờng, gơs cơ ge\ den kơp kờ` yàng chi kung gam sền gàr cau tờm hìu bơnhă in geh ring lơngai”.

Cau bơ jơu rac hòi ală yàng rê sền dơ\ lơh yàng

Pơn jat hơ\, cau bơ jơu lòt gùt gar tờm chi, bong mhàm sur mờ rơsìh bơngàn phe mờ jơnau pơrya là hòi dan bơta ring lơngai, tờm chi gơ pừ di gùng. Mơkung rac dan mờ tơn dò kòng lơngô cau tờm hìu bơnhă in, hòi dan kơp kờ` geh ală jơnau niam tus mờ cau tờm hìu bơnhă.

Tus bal dơ\ lơh yàng kơl tờm chi long não rlau 100 sơnam tàm Biệt điện Bảo Đại tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, ồng Y Thái Êban chờ hờp ngan. Tài bơh neh jo\ ngan, hơ\ sồng ồng sền go\ dơ\ lơh yàng do. Broă lơh wơl bè ờs dơ\ lơh yàng geh pơrya dờng màng ngan, kờ` sền gàr mờ bơto bơtê wơl ală rơnàng tơnơ\ do in: “Ală bơhìan lơh yàng do pơn drờm mờ rài yau den ờ geh bơta lơi krơi, den tàng bol a` ngai do kờ` lơh wơl ală bơhìan lơh yàng bơh yô yau nàng ală kòn sau, rơnàng cau kơ nòm să in geh sền go\ tơn, nàng tơnơ\ do ală rơnàng hơ\ geh jat jơng lơh wơl ală bơhìan lơh yàng do bè bèp ồng bol he dê neh lơh, bè broă mờ bol a` gam lơh, geh bè hơ\ den hơ\ sồng ală dơ\ lơh yàng bè do gơtùi geh prap gàr mờ bơto bơtê wơl bè ờs”.

Cau bơ jơu it ơlak mờ rơ sìh bơngàn phe gùt dar tờm chi

Ồng Y Chen Niê, Kuang bàng Sở Văn hoá - Thể thao mờ Du Lịch càr Dak Lak pà git, tàm dơ\ lơh yàng kơl chi, cau Rơđê gam tam cah is bơhìan koh kơl gơ wèt mờ tờm chi gam kis mờ tờm chi neh chơt. Jat jơnau sơ nơng bơh làng bol dê, dùl tờm chi jo\ sơnam ờ bơtuah gơtìp chơt den cèng wơl ală jơnau ờ bơtuah, den tàng kờ` pal lơh yàng lài mờ tu\ koh kơl nàng kơryan, ờ lơh gơ tờp tus ală tờm chi ndai, kờ` sền gàr chi che geh hòn dờng kơ\ kơljap: “Jat bơhìan yau bơh cau Rơđê dê den gơ wèt mờ ală tờm chi cèng bơta ờ niam den geh ală bơhìan lơh yàng krơi is mờ gơ wèt mờ ală tờm chi geh bơta niam den kung geh bơhìan lơh yàng krơi tai. Pơn yơu bè gơ wèt mờ dùl tờm chi gơtìp chơt den broă lơh yàng krơi is, tài cau Rơđê sơ nơng là, tờm chi chơt là geh jơnau đơs lài halà geh bơta ờ bơtuah bơtùai, halà gơ wèt mờ ală tờm chi geh cau tờm den digơlan tài bơh cau tờm ờ git sền gàr, ờ git wèr den tàng digơlan gơlik geh jơnau ờ niam. Den tàng cau lơh yàng nàng ting bơ trơh cà ràk, jơnau ờ niam mờ kơl tờm chi hơ\ nàng pleh bơ tờp lơh chơt ală tờm chi ndai, mơkung hòi dan cau tờm hìu bơnhă halà cau sơngka sền gàr tờm chi hơ\ in geh pràn kơldang, bơtuah bơtùai”.

Cau bơ jơu rac dan mờ tơn dò kòng lơngô tềng tê cau tờm hìu bơnhă (là cau tờm sền gàr tờm chi) nàng hòi dan pràn kơldang mờ bơtuah bơtùai

Jat bơhìan yau, tàm ngai lơh yàng, tơl nă cau tàm [òn ờ geh lòt tàm brê. Cau tờm hìu bơnhă lời jơh dùl ngai nàng chờ hờp mờ tờm chi, lài mờ tu\ tờm chi gơtìp koh kơl. Broă kơl chi geh lơh tơnơ\ dơ\ lơh yàng dùl ngai. Tu\ tềl sùng sơn rờp geh cho\ tềng tờm chi mờ ờ gơtìp dùh, den hơ\ là yàng neh ai kơl chi.

Dơ\ lơh yàng kơl chi là bơhìan niam bơh cau Rơđê dê, geh jơnau pơrya là bơto bơtê tơl nă cau in git sền gàr tiah ơm kis, kis gơ rờm bal mờ brê mờ git sền gàr brê.

Cau  mlàng K’Duẩn