VOV4.K’ho - Mờ cau M’nông, lơh yàng `ô lir bông la adat bơhìan kuơ màng ngan, pal geh tàm rài kis. Mờ pơrya  sền kuơ gar kòi bơh ala\ cau yàng ai he in kòi  làng bol dê,  adat bơhìan geh mut lơh pah nam nàng kơp kờ` mìu niam, nhàc niam,  lơh sa tơnhàu geh ua\, hìu nha\ hờm ram mờ [òn lơgar ngai lơngò chờ hờp. Jà… jòi wa\ nàng git bal bè dơ\ lơh yàng `ô lir bông bơh cau M’nông Gar tàm [òn Jiê Yuk, xã Dak Phơi, kơnhoàl Lak, càr Dak Lak.

            Mờ rài lơh sa la  lơh kòi sre mờ  bơhìan tùk tam kòi mìr, cau M’nông Gar tàm [òn Jiê Yut, xã Dak Phơi, kơnhoàl Lak, càr Dak Lak  geh ala\ adat bơhìan lơh yàng jat rài kis bơh  tờm kòi la li la ngan. Jat hơ\,  bơh tu\ lơh ù,  sih tam tus tu\ tơnhàu mờ cèng kòi rê tàm hìu den  pal geh 3 dơ\ lơh yàng mờ 3 tu\ tơngai kuơ màng, hơ\ la tơngai lơh ù,  sih tam, tơngai kòi bun,  tơngai chờ kòi pa rê cèng tàm đam hala gam sơnđan la lơh yàng `ô lir bông. Ồng Y Krông Triết kis tàm [òn Jiê Yuk, xã Dak Phơi, kơnhoàl Lak,  càr Dak Lak ai git, do la ala\ adat bơhìan kuơ màng ngan ai go\ bơta sền kuơ gar kòi den tàng geh làng bol sùm prap lơh bơh ua\ rnàng mờ gam geh lơh tus tu\ do:

             Bơhìan do neh geh bơh yau mờ a` sền jat bơhìan bơh rài yau hơ\ mờ geh lơh tus tu\ do, ờ go\ sang sơbì. Làng bol he lơh kòi mìr den tàng khi sùm lơh yàng do. Tu\ kòi bun lik den khi lơh yàng dùl dơ\ mờ tơnơ\ jơh tơnhàu kòi den khi  lơh tai dùl dơ\ lơh yàng. Jat bơhìan,  lơh yàng nàng geh kòi pa,  lơh yàng kòi pa tơl hìu geh lơh is, hìu lơi pas den sa sur, cau pas   rlau den sa rpu,  dilah ờ den he sa iar.

             Jat ồng Y Hai K’bin kis tàm [òn Jiê Yuk, tàm ala\ adat bơhìan lơh yàng `ô lir bông sùm geh lơh tàm gùl nhai 12 nhai tơi pah nam, tơnơ\ tu\ làng bol neh tơnhàu  jơh phan bơna. Ala\ hìu nha\ he geh den geh jà cau lơh yàng rê lơh yàng,  mờ jà làng bol jơi nòi tus bal. Tơnơ\ hơ\,  jơh mờ [òn geh rwah dùl anih nàng trơ gùm sa\ mờ `ô sa tơnjơh kàl lơh sa:

             Lơh yàng `ô lir bông bơh kòn cau M’nông Gar geh lơh tàm nhai 12 pah nam. Hìu nha\ hala làng bol tàm [òn chờ hờp  lơh sa tơnhàu geh ua\\,  khi mut lơh yàng `ô lir bông mờ ala\ adat lơh yàng, lơh ndu yàng kòi mờ ala\ bơta sơntìl chi tam  geh rê mờ [òn lơgar kờ` [òn lơgar mờ hìu nha\  hờm ram jơh mờ nam.  Lơh yàng `ô lir bông bè  do geh lơh tàm tơl hìu lài hơ\ sồng [òn lơgar  trơ gùm gal dùl anih, [òn làng neh rwah nàng  tus lơh bal lơh yàng `ô lir bông.

             Tu\ bơyai lơh tàm hìu nha\,  dơ\ lơh yàng geh mut lơh tàm đam ơn kòi hìu nha\ hơ\. Tàm dơ\ lơh yàng pal geh ala\ phan ngui mờ phan lơh yàng bè gơ nơng,  phan lơh broa\, 3  drap tơrnờm, 1 nơm iar, 1 nơm sur, 1 cùan ơn jơ kà, 1 nhồng dà, 1 ding kơrlô, ala\ phan bơna pa geh tơnhàu. Ala\ phan pơdơng do neh geh rcang bơh lài. Tàm ngai lơh yàng, bơh àng drim gờ`, tơl cau tàm hìu nha\  drờm ờ ru ngan  tơl cau tơl broa\. Cau tờm hìu  geh sơndio kòn klau hala bơklau  yờ tơrnờm mờ bơto bơtê kòn ùr lòt ai làng bol, oh mi tàm [òn tus bal chờ hờp mờ hìu nha\. Lo\ H’ Tiếp Liêng Hót, [òn Jiê Yuk yal, broa\ lơh  tàm tơl hìu geh lơh  chờ hờp, hìu nha\ lơi slơ pas den broa\ rcang slơ nền nòn:

            Tus kàl kòi dum, rò kòi rê  hờ hìu den  bè ờs cau tờm hìu jà cau lơh yàng rê nàng lơh yàng. ~ô lir bông tơl hìu geh bơyai lơh  bè hơ\ den he geh dong hìu nha\ lơh  phan sa kờ` jà nac mờ rcang  nam yàng. Kuơ màng ngan la rcang nam yàng  tơnơ\ hơ\ la tru\ phan sa jà nac chờ bal `ô sa. Broa\ rcang gơ jat bal bơta geh bơh tơl hìu nha\, dilah hìu nha\ pas dùl êt den broa\ rcang  la jo\ ngan.

            Tu\ jơh ala\ phan  pơdơng geh rcang tơl den adat bơyai lơh yàng `ô lir bông geh mut lơh. Cau tờm hìu jà cau tus lơh yàng nggui tềng drap  tơrnờm dơ\ dùl mờ  ai cùan ơn jơ kà, ding kơllô cau lơh yàng in. Cau lơh yàng geh uh ntas bơh ding kơrlô mờ hòi yàng nàng hòi soàn kòi rê hờ hìu  bơh hìu nha\ nàng tơl cau geh pràn kơldang mờ sùm hờm ram gùt nam bam nhai. Tàm adat bơhìan do,  mhàm bơh iar dam geh pih jơh tềng ala\ phan ngui tàm hìu nha\ nàng ai git soàn kòi neh tus tàm do. Mờ 3 drap tơrnờm, dơ\ dùl dơ\ cau lơh yàng kòi mờ cau `ô dà bồ la cau lơh yàng, tơnơ\ hơ\ tus cau tờm hìu mờ jơi nòi. Drap dơ\ 2 ngui nàng jà `ô cau rềp hìu tàm [òn mờ drap dơ\ 3 ngui nàng jà cau dròng cing mồng mờ cau drơng lơh sa tàm dơ\ lơh yàng. Adat bơhìan  jơh jà `ô la adat bong bòk phe. Bòk phe geh ai bơh ala\ gar kòi pa geh piah bal mờ kơnuh ‘’M’bé’’ mờ ‘’Gưn ba’’, ngui nàng bong tềng  ala\ phan ngui tàm hìu nha\ mờ ala\ cau tàm hìu kờ` pràn kơldang sa\ ja`, bong sùm bềng kòi. Jat hơ\,  cau tờm hìu geh ai dùl ngke rpu it bềng dà tơrnờm mờ dùl êt piang bal mờ poac sur, iar. Cau lơh yàng geh ơn phan sa tềng đang bong đam hơ\ sồng tuh dà tơr nờm bơh đang  đam. Adat bơhìan do nàng dan yàng kòi bơh tu\ do geh gơtùi ai kòi tàm đam nàng piah gơs phe tru\ piang.  Jơh lơh yàng, cau tờm hìu jà cau lơh yàng, cau geh bơnga\ tàm [òn `ô bal, tơnơ\ hơ\ dơ\ dùl dơ\ tus cau ndai. Kềng gah tơrnờm, tơl cau geh yal brê  `ô sa chờ hờp iat cing mồng mờ geh tam ya bal chờ hờp.

             Ờ mìng cau M’nông Gar, dơ\ lơh yàng `ô lir bông la dùl  adat bơhìan lơh broa\ sa suơn sre go\ ngan  pal geh  tàm rài kis nùs nhơm bơh ua\ kòn cau ndai tàm Tây Nguyên. Do geh sền la dùl tàm broa\ lơh bơhìan go\ ngan tàm kàl ‘’sa nam `ô nhai’’ gam geh lơh tus tu\ do.

          Cau mblàng K’ Brọp