VOV4.K’ho - Kòp gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa la bơta gơlik mhàm  tàm gùng lơh lề phan sa mờ geh gơlik bơdĩh mờ broa\ ha\ mhàm,  lòt ja\ brê è jù hala lòt đồm gơ lik mhàm pơrhê.  Bơta do sùm  gơbàn tàm ala\ cau geh kòp  jê klung hala as sồt klung tá tràng,  kòp ung thư klung, xơ gan, ngan la gơbàn  mờ cau jak ngan `ô ua\ ơlak, bìer.  Gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa di lah ờ cấp cứu mờ  geh broa\ lơh mo di pal geh lơh gơbàn ờ tơl mhàm  kơnjơ\, gơlam tus chơt sa\.

 Ồng Bế Văn Long kis tàm xã Nam Jong, kơnhoàl Cư\ Jut, càr Dak  Nông gơbàn kòp xơ gan neh rlau 10 nam do. Gơbàn  kòp do la bơh ồng `ô ua\ ir ơlak, geh tu\ gam ai go\ gơbàn  ngir ơlak. Pơgap mờ do di 2, 3 ngai, ồng Long  gơbàn ha\ mhàm ua\. Tơnơ\ geh mut tàm hìu sơnơm cấp cứu mờ geh sồr   pal nội soi gùng lơh lề phan sa, ala\ bác sĩ git go\ tàm klung ồng dê geh ua\ mhàm ngan, mơ kung tĩnh mạch tềng rnồng dờ gơbàn gơ lì dờng, bơcah. Mờ gơbàn bè do, ala\ bác sĩ neh pal reh,  sap jơlơn tềng bơcah hơ\. Mơ kung, cau kòp pal bic hìu sơnơm jo\ tơngai nàng  sền kòp.

Kung la cau ngir ơlak jo\ nam, do la dơ\ 4 ồng Trần Văn Lanh kis tàm xã Ea Bhôk, kơnhoàl Cư\ Kui`, càr Dak Lak pal mut  cấp cứu tàm hìu sơnơm tài gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa, ha\ mhàm tơnơ\ `ô ơlak. Ồng geh nội soi cấp cứu mờ git go\ gơbàn gơ dar tĩnh mạch. Jat hìu nha\ ồng Lanh, bulah git loh gơbàn gơlik mhàm gùng lơh lề phan sa bơh `ô ơlak,   mơya ala\ dơ\ sơm kòp lài hơ\, mìng 2, 3 ngai geh rê bơh hìu sơnơm la ồng Lanh jat tai `ô ơlak. Mò Phan Thị Lâm, pơ ùr ồng boh bơr:

 Tàm hìu ồng  a` gơlik ha\, ha\ gơlik ua\ mhàm ngan. Do la dơ\ 4 cèng ồng mut tàm hìu sơnơm nàng cấp cứu. nam do pràn sa\ ja` ồng a` la ờ sô rlau  mờ pah nam, kòp kung kơnjơ\ rlau pơndrờm mờ ala\ dơ\ lài. Ồng geh kòp mờ ồng gam `ô ơlak, `ô êt  mơya ngai lơi kung `ô lơm.

 Jat bác sĩ chuyên khoa II Phạm Phú Anh- Phó trưởng khoa nội tổng hợp, Hìu sơnơm dờng Tây Nguyên, kờp bal dùl ngai khoa geh dờp bơh 3 tus 4 na\ cau gơbàn kòp gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa, ngan la tàm ala\ ngai chờ, sa tềp, cau kòp mut tàm hìu sơnơm kung ua\ rlau. Geh ua\ bơta lơh  gơbàn  kòp  gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa mơya gơbàn lam bồ ngan la bơh bơcah tĩnh mạch  tềng  dờ bơh cau kòp xơ gan tàm tơngai lồi dut mờ  as sồt  klung tá tràng. Bal mờ hơ\,  geh ua\ cau bơh `ô ua\ ir bier, ơlak, cau kòp mờng ngan la cau klau. Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Phú Anh ai git:

 Cau `ô ua\ ir ơlak bièr lơh gơbàn gơ tuh ha\ ua\ lài hơ\,  tơnơ\ hơ\ cau kòp gam ha\ mhàm. Bơta do bơh tềng tơrbo\ bơh  klung mờ dờ gơbàn sèt.

 Gơbàn bơh kòp gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa bươn ngan git. Go\ bơh kòp  la gơlik ha\ mhàm, sùm gơbàn tàm  cau gơbàn as sồt  klung tá tràng. Ai dilah gơ lik mhàm bơh bơcah tĩnh mạch dờ den  sùm gơlik mhàm ua\ ngan, mhàm  ris pơrhê, mhàm gơlik ua\, sùm la kơnjơ\ mờ  gơbàn chơt la ua\ ngan. Gơbàn dơ\ 2 la   bơh lòt ja\ brê den gơlik è jù hala geh bal mhàm di bơh gơ dar, bơcah tĩnh mạch hala gơlik mhàm tàm gơl lơyah bơh gùng lơh lề phan sa. Jat bác sĩ Phạm Phú Anh,  geh ua\ ngan cau kòp gơlik mhàm gùng lơh lề phan sa  tu\ lòt ja\ brê mơya tài khi ờ sền den tàng jo\ rhời gơbàn ờ tơl mhàm,  mut tàm hìu sơnơm tàm bơta jê bồ,  hoal mat,  sơ ngoài bồ.

Kòp gơlik mhàm gùng lơh lề phan sa  dilah  ờ geh  bơsong mo di pal di gơlan lơh ua\  bơta jrua\ ngòt rngơt ngan bè ờ tơl mhàm ua\, gơlam tus chơt sa\.  Pơhìn dơ\ 2 la bluh klung. Mờ cau gơbàn kòp xơ gan,  bơta gơbàn bàn kòp gơlik mhàm tàm gùng lơh lề phan sa sùm  kơnjơ\ rlau, pơhìn gơbàn chơt la ua\ ngan.

Nàng rcang sơndra\ mờ kòp  gơlik mhàm gùng lơh lề phan sa kờ` pal sền bơh tài gơbàn kòp. Bác sĩ Phạm Phú Anh pơlam:

Mờ ala\ cau gơbàn kòp xơ gan,  bơta rcang lài la kuơ màng ngan. Pơnyơu tàm Việt Nam, xơ gan gơbàn  tờm ngan bơh `ô ua\ ir ơlak, bièr hala gơbàn kòp viêm gan B, C den pal sang  te\, ba` `ô tai ơlak bièr, hơ\ la broa\ sơndra\ kòp jo\ jòng. Mờ ala\ cau kòp viên gan B den neh geh sơnơm rcang sơndra\ kòp, bol he   gơtùi cit lài sơnơm mờ broa\ cit sơnơm rcang lài.

 Bal mờ hơ\,  bơta gơbàn as sồt klung tâ tràng sùm gơbàn tàm  ờ ua\ cau mờng blơi is sơnơm sơm kòp mờ ờ geh jơnau sồr bơh bác sĩ lơh aniai, ngan la cau kòp gơbàn jê ntìng, kồ ntìng. Do la mpồl sơnơm bươn ngan lơh gơbàn as sồt klung mờ gơlik mhàm. Den tàng,  jơnau bơto sồr bơh cau lơh sơnơm dê la ba` lòt blơi is sơnơm nàng hùc. Tu\ gơbàn kòp pal lòt kham tàm ala\ anih lơh sơnơm nàng geh cau lơh sơnơm dong mblàng mờ geh pơlam  sơm kòp di pal. Tàm rài kis pah ngai ba` `ô ua\ ir ơlak, bìer, ba` chu jrào, sa ua\ biap, plai chi.

Cau mblàng K’ Brọp