VOV4.K’ ho - Kờ` gơboh ùr klau sùm la jơnau geh ai go\ jrô ơnàng ngan mờ kung loh làng ngan tàm jơnau đơs pơnđik. Tàm jơnau đơs pơnđik Tây Nguyên đơs bal, đơs pơđik Sêdang đơs is, kờ` gơboh ùr klau geh lơh niam bơne\, ngan, mơya kung geh tu\ den jơh nùs song dơpa\ ngan, bal hia\ ngan, mơya kung geh tu\ den pràn ngan, bè dà nhrù gơ tuh dờng.
Mờ làng bol cau Sêdang, đơs pơnđik ngan la đơs ngò sa\ tờm. Den tàng, ala\ jơnau đơs geh đơs tơl tu\, tơl tiah, jơnau đơs geh dong khi jơh bòl glar tàm lơh broa\, jơnau đơs bè gơ gơs la gơl rbàng tơrbo\ niam ngan nàng lơh gơ guh bơta kờ` tam gơboh ùr klau. Den tàng, ala\ jơnau đơs pơnđik sùm lời wơl tàm nùs nhơm tơl cau ala\ jơnau đơs niam. Ồng A Blôih, cau chài đơs pơnđik bơhìan yau [òn Kon Hring, xã Ea H’ Đing, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Dak Lak kah wơl bè dùl rài gam kơnòm sa\ tu\ gam kis hờ [òn tờm kơnhoàl Đak Tô- Kon Tum, tu\ geh iat ala\ klau pơnu ùr ơruh đơs kờ` gơboh ùr klau bal mờ gơp…
Tu\ gam dềt a` neh geh iat mò ồng, ùr ơruh klau pơnu tàm [òn geh đơs pơnđik mờ ua\ ngan ala\ gùng đơs rơngê, ting ting… Bè ơs khi đơs tàm ala\ tu\ `ô sa dờng, bè lơh yàng ba\ rbòng dà mbòr, lơh yàng `ô lir bông, cau kra den đơs mờ cau kra, ơruh pơnu den khi đơs mờ ơruh pơnu, đơs tam kờ` ur klau, tu\ lòt mìr, tu\ lòt pic biap tàm brê khi kung đơs.
Di ngan bè jơnau đơs bơh cau chài A Blôih boh bơr, ala\ jơnau đơs pơnđik kờ` gơboh ùr klau, đơs tam hơ neh pơ gồp bal lơh đềt mềr nùs nhơm kờ` gơboh bơh ua\ ngan ur klau tàm [òn làng. Kờ` gơboh ùr klau gơ cèng cau in ua\ bơta niam gơguh gơmù, bơh chờ hờp, moat, kis ờ moat, kờ` rài kis tus mờ tam pơr nhat ùr klau, tam hùn… Den tàng, bulah he geh ngui jơh ala\ jơnau đơs niam tàm rài dunia do kung ờ gơtùi mblàng bè lơi la kờ` gơboh. Jat ồng A Phơng kis tàm thôn Ya\ Tun, xã Đak Ang, kơnhoàl Ngọc Hồi, càr Kon Tum, đơs pơnđik cau Sedang, ngan la ala\ jơnau đơs pơnđik jờng rơ bè kờ` gơboh ùr klau bal hia\ ngan, mờ jơnau đơs rều hều, lơh geh bơta đơs, jơnau đơs is, den tàng mìng kờ` ờ ua\ gùng đơs tam kờ` kung lơh geh gơ tam bơ kap ùr klau:
Ala\ cau chài den chài ngan tu\ đơs drờm pal pơrya jat bơta is he dê, hơ\ la ngui ala\ jơnau đơs yô yau ngan hala ala\ jơnau kuơ ngan bè nus nhơm, bè đơs kờ` gơboh ùr klau, boh bơr mờ jơi nòi rềp mềr, mờ gơp bơyô, mờ kung bơh git đơs pơnđik mờ ua\ ngan ùr klau tàm [òn neh geh bau, bơt bơtàu hìu nha\ boh gơbài.
Tàm rài kis hìu nha\ tu\ do bơh cau Sêdang, bulah ờ gam kơnjơ\ ngan jat pơrya ‘’Mè bèp sồr tềng lơi, kòn nggui tềng hơ\’’, mơya làng bol gam kờ` kòn he geh kis niam mờ bơklau hala pơ ùr mờ mè bèp neh rwah lài. Mè bèp mìng la cau lơh kòn gùng, pơlam lơm, bơto bơtê oh kòn he bau mờ cau khi kờ`, mùl màl la bơklơn kòn. Do ngan la bơta niam tàm rài kis ùr bơklau bơh cau Sêdang, pơ gồp bal gơ gơs dùl hìu nha\ kơljap tàm bơta git gơp nền nòn mờ tam klac bơh ala\ jơi nòi mờ [òn lơgar. Cau chài A Blôih tam pà, pơrya bè rài kis hìu nha\ geh đơs tàm sap đơs, đơs pơnđik bơh ala\ mò ồng, mè bèp, bè do:
Jat bơhìan bơh cau Sedang, dilah kờ` kòn he lơh bơrtơu hala kòn ban bơh dùl hìu nha\ ndai den mè bèp geh rwah tơngai di pal, tus tìp hìu nha\ đah ne àng geh đơs pơnđik bal. Tu\ mờ [òn geh bơyai lơh `ô sa dờng, `ô lir wir kềng gah drap tơrnờm mè hala bèp đah do geh đơs lài, pơrya slơ ua\, wàr slơ niam den slơ lơh gơ kờ` geh mè bèp đah ne khi kờ` dờp bơr, bơto bơtê oh kòn khi bau mờ kòn he.
Ala\ jơnau đơs pơnđik kờ` gơboh ur klau tàm jơnau pơnđik cau Sêdang mờ jơnau đơs bal hia\, gùng đơs wac rwờl sùm cèng wơl bơta ngoh rngac tus mờ cau đơs mờ cau iat. Mò Y Mon, cau chài tàm xã Đak Ang, kơnhoàl Ngọc Hồi, càr Kon Tum boh bơr:
A` sùm đơs ala\ jơnau đơs pơnđik mờ sơnđan jờng rơ kờ` gơboh ur klau. Tàm mpồl gơp bơyô geh ala\ klau pơnu đơs nàng bơ jồ a` den a` geh ho wơl. Ai dilah đah lơi neh jơh jơnau, ờ đơs gơtùi tai den geh sền la cau ờ jai, ờ gơtùi bơ jồ geh oh mi bol a`. Ngan bơh broa\ tam kờ` bơh ơruh pơnu bal mờ gơp neh lơh a` sùm kah, den tàng kờ` ngan đơs pơnđik kòn cau he dê.
Bơta drờm bal tàm bau kòn mờ kờ` gơboh bơh cau Sêdang geh ai go\ loh ngan tàm ala\ dơ\ đơs tam hơ kờ` ùr klau. Bulah bè hơ\, ờ di la drờm bal den cau Sêdang gơtùi geh bau mờ cau lơi kung di lơm. Bulah neh kờ`, den cau Sêdang gam sền kuơ bơta ai bơh mè bèp. Den tàng, lài mờ tu\ bau, hìu kis bal dùl hìu, cau Sêdang drờm bal lùp jơnau bơh mè bèp lài. Mờ bơta do kung geh ai go\ mờ ala\ jơnau đơs ua\ ngan bơta kờ` gơboh: ‘’ Dilah mê kờ` a` den dan lùp mê kah a` neh đơs bơta lơi, mê kah ờ?/ Dilah me kờ` a` den pal dan mờ mè bèp khi ai lah ờ, pal dan mờ mè bèp geh ai lah ờ?’’.
Cau mblàng K’ Brọp
Viết bình luận