VOV4.K’ho- Ngai do, măy mok yal tơngĭt jơnau gam bơtàu tơnguh mhar, geh ngui tàm jơh ală gah broă tàm rài kis dê, pơgồp bơnah kwơmàng ngan tàm bơta bơtàu tơnguh lơh sa, niam chài, mpồl bơtiàn...Tàm tiah kơh bơnơm, tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau bulah kung gam là tiah kal ke tàm broă geh iăt kơno jơnau yal tơngĭt tài bơta bơtàu tơnguh, ngui măy mok yal tơngĭt jơnau ờ hềt uă mơya ờ dùl êt nă làng bol, ngan là cau kơnòm să neh khin cha tàm broă ngui măy mok yal tơngĭt jơnau nàng tam gơl gùng bơtàu tơnguh mờ cèng wơl cồng nha uă ngan.

Săp ntas làng bol mờ gơ̆p bơyô gam iăt geh bol añ kŭp săp wơl bơh dùl dơ̆ live Stream tăc phan tàm internet bơh bi Hà Thị Trình dê, kòn cau Thái ơm tàm xã Chiềng Hặc, kơnhoàl Yên Châu, càr Sơn La. Ală ngai lồi nam, kung là ală ngai tơnhàu phan tam kàl mìu tàm uă kơnhoàl ù tiah ƀòn lơgar dê. Tàm ală tiah jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau tàm tiah đah tô măt tơngai mŭt dà lơgar dê, ală ngai do làng bol gam lơh broă tàm sươn mìr nàng pik tơnhàu cê ris, bùm trau, ală sươn plai pơ ồ ờ di kàl, mbar mìr halà ală ƀang mơda pa bŭt, mờ să tờm is he cih yal tus ală drà kă bro điện tử mờ geh tŭ là să tờm is he live Stream yal tơngĭt phan bơkah pơnrơ ngan ƀòn lơgar dê, tàm tơrbŏ mờ cau blơi. Bi Hà Thị Trình yal bè broă lơh tăc phan online bơh he dê: Bơh tŭ tăc bro tus tŭ lơh online den añ gŏ gơlơh ru ngan, mờ kờñ ngan rlau jơh là tŭ mờ he geh sră dan blơi phan den he hơ̆ sồng geh cồng nha. Bơta chài live Stream den añ kung lùp bơsram is sơl. Añ sền uă ngan ală jơnau live Stream bơh cau dê. Mìng kờñ sền cau lơh den he kung gơtùi lơh geh sơl.

Bơh lùp sền bơh Ủy ƀan Jơi bơtiàn dê nam 2017, broă ngui măy vi tính mờ internet bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê gam ờ hềt uă, khà geh măy tính, cau gĭt ngui măy tính mờ geh gùng internet tàm làng bol dùl êt ngan. Phan bơna măy mok yal tơngĭt jơnau ờ hềt geh lơh wil tơl mờ pờ tàm jơh ală tiah jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau, lơh tơrmù bơta pràn jak pờ, sền iăt jơnau yal tơngĭt tàm internet bơh làng bol dê. Mpồl cau lơh broă gah măy mok yal tơngĭt jơnau bơh tiah jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê gam ờ hềt tơl bè khà mờ ờ pràn bè broă lơh, priă tă bơcri lơh phan bơna ờ hềt lơh geh mờ ală bơta tam gơl mhar bơh măy mok yal tơngĭt jơnau dê tàm ală gah broă lơh...

Bơh hơ̆, Ủy ƀan Jơi bơtiàn neh dan mờ Cíñ phủ lam lơh uă broă lơh bal mờ jơnau kờñ là tơnguh uă jơnau tơl pràn ngui măy mok yal tơngĭt jơnau drơng broă ala, dong kờl bơto pơlam bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn; mblàng yal, bơto yal, tơnguh uă bơta gĭt wă, sền gàr lơngăp lơngai rơndăp tăp sèng ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau in. Do kung là dùl broă lơh nàng dong kờl lơh geh broă sền gàr gơnoar geh iăt kơno jơnau yal tơngĭt bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê.

Nàng bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau, pal tơrgùm tàm broă lơh gơlik phan bơna; tơnguh tai ală drơng broă ala. Ală gah broă lơh do gơ sồr yal tơngĭt jơnau bè yal lài bè trồ tiah, nhai kàl lơh sa, giă tăc blơi phan bơna, phan bơna lơh gơs bơh sươn sre...Ngan den tàng bè hơ̆, măy mok yal tơngĭt jơnau geh gơ gơs là gah kwơmàng nàng làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau in gĭt mhar mờ geh cồng nha mờ drà kă bro, yal tơngĭt jơnau ngan ngồn mhar, geh bơta yal tơngĭt làm uă rlau nàng dong làng bol geh bơta gĭt wă di bè gùng dà broă lơh bơh Đảng mờ Dà lơgar dê; kơryan tĕ ală jơnau yal ờ niam, jơnau yal tìs bơh ală bol pơlơ̆ dră mờ dà lơgar dê lơh gơrềng tus lơngăp lơngai cíñ trị, rơndăp tăp sèng ờdo ờdă jơh gùt mpồl bơtiàn tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau.

Lơh jăt jơnau sồr lơh bơh Cíñ phủ dê, uă càr, ƀòn dờng tiah jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau lơh geh wơl uă cồng nha, ngan là tàm nam 2021, nam bơh tam gơl sồ dê. Tàm càr Ninh Thuận, ală nam rềp ndo, cau lơh broă sa tàm ală ƀòn lơgar neh geh tŭ gĭt jơnau yal tơngĭt bơh internet. Bơh hơ̆, làng bol tàm ală tiah kal ke, tiah sar lơgar ngài bơh càr dê neh bơsram, ngui ală bơta gĭt wă bơh internet ngui tàm broă lơh sa gơ jăt bal mờ ală broă lơh dipal mờ bơta lơh sa tàm tiah he dê.

Bi Ja Kia Mạnh là kòn cau Rơglai, bi là cau sơnrờp tàm xã Phước Thái, kơnhoàl Ninh Phước tam kòi jăt broă lơh “1 pal, 5 tơrmù”, bơh jòi sền tàm internet, bi Mạnh gĭt là, tàm ală tiah ndai, uă cau lơh broă sa neh ngui broă lơh sih kòi mờ măy den tàng bi Mạnh neh sih kòi mờ măy ala ai broă sih tam kòi kă bro ờs mờng bè lài do. Kơnờm broă lơh do, bi Mạnh tơrmù geh 50% khà sơntìl. Broă lơh do ờ mìng tơrmù priă tă lơh kòi mờ gam gơ ai cồng nha lơh geh kòi uă ngan sơl, dong cau lơh broă sa tơnguh geh priă lơh geh uă ngan. Bi Ja Kia Mạnh chờ hờp yal: Gĭt mờ kơno geh tàm xã geh pờ internet mpồl bơtiàn, bơh hơ̆ añ neh tus xã mờ pờ internet nàng lùp bơsram bơta mờng chài, broă lơh bơh ală tiah ndai dê nàng ngui tàm broă lơh sa tàm hìu bơnhă dê. Ngan là broă lơh “1 pal, 5 tơrmù” den ală tiah ndai là neh lơh bơh jŏ ngan, mơya mờ làng bol kòn cau Rơglai bol añ den là ờ hềt geh wă wờng mờ gĭt ngan bè broă lơh 1 pal, 5 tơrmù. Añ neh lơh mờ lơh geh cồng nha là uă ngan.

Sền gàr gơnoar iăt kơno jơnau yal tơngĭt ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau in lài ngan pal lơh geh ală anih yal tơngĭt jơnau dong kờl làng bol jơi bơtiàn kòn cau in. Ală anih yal tơngĭt jơnau dong kờl do bơh uă gah, mơya kwơmàng ngan rlau jơh, mhar ngan rlau jơh mờ uă gah, li la ngan rlau jơh kung gam sơl là bơh internet. Pal chờ hờp ngan là jăt dùl dơ̆ lùp rềp ndo, tam gah ngui drơng broă ala internet cih dờp khà cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau ngui drơng broă ala do gơguh uă ngan. Tŭ do, geh tus 61,3% hìu bơnhă jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau geh ngui internet (wifi, kap halà 3G), gơguh tus 54,8% pơndrờm mờ nam 2015 (mìng geh 6,5%) lơm. Gơtùi đơs, do là broă bơtàu tơnguh pràn ngan tàm broă iăt kơno jơnau yal tơngĭt tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau.

Cau cih Hoàng Thái- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến