VOV4.K’ho – {òn chài rơgơi bơhiàn bơh yau Đê Ktu, [òn drà Kon Dơng, kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai dê geh Gah Chài rơgơi tàp pràn să ja` mờ nhơl chờ càr Gia Lai bơcri priă lơh bơh nam 2009 bơh priă ai bơh Broă lơh jơnau kờn dà lơgar bè chài rơgơi. Jơnau kờn là lơh gơs dùl [òn chài rơgơi bơhiàn bơh yau gơ cèng rài kis pơnrơ is bơh kòn cau Bahnar dê, lơh pràn chồl bơtàu tơnguh nhơl chờ tiah do in. Mơya, tài bơh geh uă bơta ờ dipal tàm broă lơt sền, rơndăp lơh mờ lơh, den tàng ngan ală broă lơh do gơ ờ dipal wơl mờ bơta pơnrơ is rài kis chài rơgơi tàm tiah do dê, lơh gơlik bơta ờ niam nùs tus mờ năc lòt nhơl in pah tu\ lòt còp.

{òn Đê Ktu là dùl tàm puan [òn làng bol kòn cau Bahnar bơh [òn drà Kon Dơng, kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai dê, mơya là dùl [òn lơm geh 100% làng bol ơm kis là cau Bahnar. {òn Đê Ktu lài do bơh jo\ sùm sền gàr wơl uă broă gơcèng rài kis pơnrơ is bơh cau Bahnar dê bè hìu bơyai tơr`a [òn, hìu lơh hơđang, dà mbòr, ală hìu [ồc…Den tàng bè hơ\, tàm uă nam sùm, Đê Ktu là anih lòt còp sùm bơh năc lòt nhơl tàm lơgar mờ bơh lơgar ndai dê. Nam 2009 lài do, jat cồng nha lòt sền bơh gah lơh broă geh gơnoar càr Gia Lai dê, Đê Ktu gơ gơs là 1 tàm 20 tiah tàm gùt lơgar geh Gah Chài rơgơi tàp pràn să ja` mờ nhơl chờ dà lơgar dê sac rwah bơcri priă lơh ală broă nàng bơ\t bơtàu [òn Đê Ktu gơ gơs là {òn chài rơgơi bơhiàn bơh yau.

Mơya, dilah bè hìu bơyai tơr`a [òn bơh yau mìng geh lơh jơh ală bơta bơh đơr, gle, ja lơm den tu\ do, bơh rơndăp broă lơh do, Hìu bơyai tơr`a [òn geh ala wơl mờ hìu lơh mờ sơmang niam bơne\ ngan mờ ală jrong hìu, rơng hìu, ntùng guh hờ hìu jơh ală ndrờm lơh mờ sơmang lơm mờ geh lơh dờng rlau tus gi\t nđờ dơ\ pơndrờm mờ hìu bơyai tơr`a [òn lài do. Mơya, bơh ngai geh hìu bơyai tơr`a [òn pa, ơruh pơnu ờ geh uă cau kờn tai, năc lòt nhơl tus còp kung ngai sơlơ ờ huan geh uă tai. Ồng Djưk, kis tàm [òn Đê Ktu, đơs bè do: “ A` go\ tu\ do, cau lơh jơnhoa ir, ơruh pơnu ờ huan tus lơh broă tàm hìu bơyai tơr`a [òn. Lài do lơh hìu bơyai tơr`a [òn dềt, sùm geh ơruh pơnu tus nhơl uă ngan. Bơh nam 1989, là năc lòt nhơl sùm geh uă ngan. Lơh hìu bơyai tơr`a [òn bơh nam 2009 tus tu\ do là ờ huan geh năc tus còp. Adat bơhiàn bơh yau sền go\ ơruh pơnu kung sơrbì uă ngan sơl, bơh tu\ a` gam là pơnu, kung dròng cing sơl tu\ do ơm kis lơh broă jat làng bol [òn lơgar, mờ bơta chài rơgơi tu\ do dê”.

Broă lơh dà mbòr lài do kung là tiah jơh dùl [òn lòt tus nàng bơ\ dà bơh jơng bơnơm hòr tus, ngui nàng lơh dà ngui sa tàm rài kis, ai tu\ do den kung ờ geh cau tus tai, ngềt ngan cau. Tài bơh tu\ dà mbòr geh is geh ơn pơndơng tàm sơntèk dà mờ lơh tai hìu um, den uă làng bol, uă ngan là cau dờng sơnam ờ kờn tus tai tàm do nàng bơ\ dà. Dùl nam tơnơ\ tu\ lơh broă do, dà hòr tus tàm [òn Đê Ktu kung ờ gam geh tai. Broă lơh do gơtìp lời sơrbì te\ ờ gơtùi ngui. Ồng Hoàng Bá Tuấn kuang atbồ anih duh broă làng bol [òn drà Kon Dơng, kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai, pà gi\t: “Tơnơ\ tu\ bơcri priă lơh dà mbòr là gơtìp ờ geh dà tơn. Gơ ờ hềt cèng wơl bơta kuơ ai làng bol in. Nhơl chờ là cau kờn lòt còp bơta chài rơgơi is bơh yau bơh làng bol kòn cau dê, mơya tu\ do he lơh hìu bơyai tơr`a [òn lơh mờ sơmang, ala hìu bơyai tơr`a [òn lơh mờ đơr gle ja, là dùl tàm ală jơnau ờm gam lơh gơkờn tai cau năc lòt nhơl. Bơh hơ\, năc lòt nhơl kung ờ gam geh uă tai”.

Lài mờ tu\ geh bơcri priă lơh ală broă, [òn Đê Ktu lài do là tiah kờn gơboh ngan mờ sùm lòt còp bơh năc lòt nhơl dê. Mơya, tu\ do, năc lòt nhơl sùm geh nùs nhơm ờ go\ kờn tai pah tu\ lam lòt còp tus [òn do. Tềng đăp mờ bơta geh ngan hơ\, gah lơh broă chài rơgơi tiah do gam jòi uă broă lơh nàng kờn lơh wơl ală broă lơh chài rơgơi, bè dùl broă lơh nàng lơh gơkờn wơl cau năc tus còp. Ồng Võ Văn Sơn kuang atbồ Cơldu\ lơh broă chài rơgơi, yal tơngi\t jơnau kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai, pà gi\t: “Broă pơn jat tai bơcri priă, lơh pa, lơh niam wơl, lơh tam gơl wơl ală broă neh mờ gam ờ niam tai kờn sền gàr broă lơh chài rơgơi làng bol [òn lơgar dê, bơyai lơh ală broă lơh chài rơgơi kòn cau Bahnar dê tàm tiah do là kuơmàng ngan. Pah nam, kơnhoàl Mang Yang ndrờm bơyai lơh ală dơ\ pơrlòng bơta chài rơgơi ală kòn cau, pơrlòng chài rơgơi cing mồng mờ đơs pơnđick, dơ\ lơh đơs crih tam ya làng bol…bơh hơ\ kờn jờng rơ mờ pơn jờng ală bơta kuơ chài rơgơi ờs mờng bơh yau, yal tơngi\t ală bơta niam chài rơgơi tiah do dê tus mờ năc lòt nhơl tàm lơgar mờ dunia in”.

Lài mờ tu\ geh săc rwah nàng lơh ală broă [òn Đê Ktu, Gah Chài rơgơi, tàp pràn să ja` mờ nhơl chờ càr Gia Lai neh geh 9 nam lòt sền mờ rcang ai broă rơndăp lơh broă in. Mơya, cồng nha kung gam là ală broă lơh ờ hềt dipal mờ hìu đam mờ bơta pơnrơ is rài kis chài rơgơi is ờs mờng bơh yau bơh làng bol dê. Nàng dong kờl [òn do klàs bơh bơta ờ niam do, ờ mìng [ươn [oài là lơh, rơndăp lơh, là bơcri priă lơh, mờ kuơmàng ngan rlau jơh là kờn pal lơh geh [òn chài rơgơi di mờ bơhiàn ờs mờng bơh yau bơh làng bol [òn lơgar Bahnar dê.

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến