VOV4.K’ho- Tàm tu\ jơnau kờn bơh cau ngui sa dê bè phan sa dong bơtơl pràn ngai sơlơ uă tai, ală cau lơh gơlik sùm kơlôi sơnơng, lơh geh ală phan bơna niam den geh dùl bơta kal ke gơtùi gi\t wa\ geh, ală phan bơna niam kal ke ngan tus geh mờ cau ngui sa.

Tàm tu\ tơngai bơtàu tơnguh, ală bơta phan sa dong bơtơl pràn geh lơh gơlik nàng lơh geh jơnau kờn ngai sơlơ uă tai bơh cau ngui sa dê. Mơya, tàm càr Gialai gơlik geh wơl dùl bơta geh ngan, cau ngui sa kal ke blơi geh ală phan bơna geh bơngă pin dờn, mờ niam. Bi Lương Thị Ánh Chúc, kis tàm sơnah [òn Diên Hồng, [òn dờng Pleiku, càr Gialai pà gi\t: ală phan bơna geh pơnrơ tàm drà uă ngan là kă bro bơh ală mpồl lơh sa kă bro đa cấp. Ală mpồl lơh sa kă bro do jơh ală mờr ndrờm bè geh gơnoar is tăc phan bơna niam. Den tàng bè hơ\, khà priă den là jơnhoa ngan mờ cau blơi den [ươn ngan gơtìp cau pơrlồm lơh bal tàm ală broă lơh đa cấp blăc pơrlồm. Bi Chúc, đơs:

“Cau ùr bol a` den kung kờn sơl ală bơta phan sa dong bơtơl pràn gơ niam ai bơta pràn kơldang să jan in. Mơya, tu\ do tàm drà den kal ke ngan jòi bàn geh ală phan bơna niam, geh bơngă pin dờn. Uă ngan là ală bơta phan bơna bơh ală mpồl lơh sa kă bro đa cấp dê. Mờ đơs tus đa cấp là bol a` kung là ờ khin ngan”.

Ală phan bơna dong bơtơl pràn geh tăc tàm càr Gialai tu\ do uă ngan bơh bàr gah kă bro. Dùl là bơh ală mpồl lơh sa kă bro đa cấp. Bơh mpồl lơh sa kă bro do den phan bơna geh khà priă kas rlau, bơh bàr pe tơlak tus bàr pe jơ\t tơlak priă tàm dùl bơta phan bơna, sơrlèt uă rlau ir mờ bơta pràn jak geh priă jền bơh uă ngan cau ngui sa dê. Gah kă bro dơ\ bàr là bơh ală anih ràng tăc sơnơm Tây. Tàm gah kă bro do, bơta niam là khà priă phan bơna ờ kas, mìng bơh bàr pe jơ\t rbô tus bàr pe rbô đong dùl bơta phan bơna lơm, geh anih lơh loh làng mơya, bơta niam den kal ke ngan lơh geh jơnau kờn bơh cau ngui sa dê. Cau lơh sơnơm Nguyễn Thị Kim Loan, là cau tờm anih ràng tăc sơnơm Tây sồ 2, gùng Lê Lợi, [òn dờng Pleiku, pà gi\t:

“Phan sa dong bơtơl pràn tàm anih ràng tăc sơnơm a` tăc là blơi bơh Mpồl lơh sa kă bro sơnơm tơm ba phan ngui lơh sơnơm Gialai. Phan bơna la la ngan mơya uă ngan là bơtơl canxi, glucosmine. Cau blơi là cau lùp mat, cau neh gi\t phan bơna hơ\. Halà geh cau tus lùp kờn sơnơm sơm kòp hơ\ mờ là phan sa dong bơtơl pràn, den a` dong pơlam khi in. Mơya, năc blơi den ờ uă, geh tu\ mìng geh bàr pe nă cau lơm, geh ngai ờ geh cau lơi blơi”.

Ơ làng bol mờ gơ\p bơyô! Nàng gi\t loh làng rlau bè bơta geh ngan lơh gơlik, kă bro phan sa dong bơtơl pràn kung bè broă atbồ bơh gah lơh broă geh gơrềng dê gơ wèt tus mờ broă kă bro do, cau ai tơngi\t jơnau do geh dơ\ lùp ồng Nguyễn Văn Đang, Kuang atbồ Mpồl sền gàr ờdo ờdă kloh niam phan sa càr Gialai dê.

Ơ ồng, dan ồng pà gi\t bè broă lơh gơlik, kă bro phan sa dong bơtơl pràn tàm càr Gialai?

Ồng Nguyễn Văn Đang: “Bơta lơh gơlik phan sa dong bơtơl pràn tàm ù tiah càr Gialai là dùl êt ngan, mìng geh bàr pe anih lơh sa dềt rah rài lơm. Pah nam, Mpồl sền gàr ờdo ờdă kloh niam phan sa neh tus sền ờs mờng pah dơ\, ndrờm bè jơh ală anih lơh sa do kung ờ go\ lơh tìs bơta lơi sơl tàm bơta pal geh kung bè ală sră nggal dipal mờ adat boh lam bè lơh gơlik phan sa dong bơtơl pràn. Ai bè bơta kă bro den geh 2 gah. Broă kă bro dơ\ dùl là kă bro phan sa dong bơtơl pràn bal mờ ală anih ràng tăc sơnơm, anih tăc sơnơm Tây. Ai dùl broă kă bro ndai tai là phan sa dong bơtơl pràn geh tăc bro, kă bro jat broă lơh đa cấp. Do là gơ wèt broă bơh Gah Kă bro mờ lơh sa mờ măy mok càr dê atbồ.

Tàm uă tiah tàm gùt lơgar, geh jơnau ală anih kă bro phan sa dong bơtơl pràn yal tơngi\t tìs bơta gơdờp, bơta geh ngan bơh phan sa dong bơtơl pràn dê mờ lơh tơnguh uă tai khà priă. Bè hơ\, tàm Gialai geh sơl bơta do halà ờ, ơ ồng?

Ồng Nguyễn Văn Đang: Tàm ù tiah càr dê, tàm tơngai lài, geh bàr pe anih, bàr pe mpồl lơh sa kă bro tus lơh sră nàng lơh sră nggal yal tơngi\t phan sa dong bơtơl pràn. Bơh ală dơ\ yal tơnggi\t phan sa dong bơtơl pràn bè hơ\, den Mpồl lơh broă sền gàr ờdo ờdă kloh niam phan sa neh lơh jat di jơnau sồr, lơh sră ai gơnoar tu\ ală phan bơna neh geh Mpồl sền gàr ờdo ờdă kloh niam phan sa dà lơgar sền mờ ki\. Jat tàm bơta hơ\, mpồl geh yal tơnggi\t phan sa dong bơtơl pràn, khi geh broă lơh, broă rơndăp lơh mờ tơngai loh làng, anih lơh tàm tiah lơi, bơyai lơh bè lơi. Bè Mpồl sền gàr ờdo ờdă kloh niam phan sa càr tơnơ\ tu\ gi\t bè tu\ tơngai kung bè anih lơh den geh ai kuang bàng tus sền, tàm ală tu\ yal tơnggi\t khi geh tăc sơl halà ờ halà yal tơnggi\t rlau ir mờ bơta bè ờs, nàng lơh geh cồng nha ai mpồl lơh sa kă bro in. Dilah sền gròi mờ geh bơta lơh tìs jơnau ring bal neh hơ pơrgon den là pal lơh glài jat di jơnau cih bơh adat boh lam dê.

Tềng đap dùl drà kă bro phan sa dong bơtơl pràn li la, uă ngan bal mờ uă anih tăc, ồng geh jơnau lơi bơto pơlam cau ngui sa tàm càr in, ơ ồng?

Ồng Nguyễn Văn Đang: Tềng đap bơta phan sa dong bơtơl pràn tu\ do geh uă broă kă bro bè hơ\ den a` kung bơto pơlam cau ngui sa pal sac rwah ală anih geh dà lơgar ai gơnoar mờ neh geh sền sơ wì, geh lòt sền ờs mờng pah dơ\ mờ ală phan bơna neh geh ală mpồl bè ờdo ờdă phan sa neh gi\t. Blơi tàm ală anih hơ\, phan bơna hơ\ den lơh geh di mờ adat boh lam mờ ngan ngồn là ală phan bơna hơ\ là niam ờdo ờdă. Ai ală anih kă bro bơh điện thoại hơ\ sồng ndơ\p mpồn yal mờ cau do, cau ne in den ală phan bơna ờ hềt geh sền, ờ hềt geh gi\t, ờ hềt geh dờp sền niam ờdo ờdă halà ờ, den bol he ờ go\ di ngui.

Ưn ngài ồng uă ngan!

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến mờ K’ Brọp