VOV4.K’ho - Tàm pơrjum dơ\ 11, Gơnoar ala măt dà lơgar kơnă 13, Gơnoar ala măt dà lơgar neh cri bơyai bè cồng nha lơh jăt kơnòl tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn nam 2015; cồng nha lơh jăt 5 nam bơh nam 2011 tus 2015, rơndăp broă tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn 5 nam bơh nam 2016 tus 2020 mờ Rơndăp broă ngui ù 5 nam bơh nam 2016 tus 2020. Ală jơnau đơs cri bơyai neh tơrgùm sền wơl ală cồng nha neh geh, mờ mblàng lơh loh ală broă gam kal ke, ờ pràn mờ ai tơl^k ală broă lơh kờ` tơmù kal ke mờ chồl pràn broă lơh sa mờ pơn jăt tai tơnguh bơtàu tàm tơngai tus.

Dùl tàm uă broă geh ală kuang bàng đơs niam tàm pơrjum cri bơyai là tơngai do, Đảng, Dà lơgar, Gơnoar atbồ lơgar neh lơh ngan uă broă lơh tàm broă lơh ring niam lơh sa dờng, tơmù gơguh khà priă phan kă bro, tơmù dồs ờ jai tơm, tơmù rơ[ah mờ tơl niam rài kis mpồl bơtiàn. Kuơ màng ngan tàm nam 2015, broă lơh sa lơgar he neh geh tơnguh 6,68%, do là khà uă ngan bơh nam 2008. Ală kuang bàng tơl^k nùs nhơm ring bal mờ 8 mpồl broă lơh tòm mờ jơnau yal Gơnoar atbồ lơgar ai tơl^k; tàm hơ\, lơh jăt sùm broă tơnguh bơtàu lơh sa kă bro jăt gùng dà Xã hội Chủ nghĩa, ring niam broă lơh sa dờng, ai tơl^k bơta niam mờ bơta pràn tus mờ broă tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn in. Mơya, sền tàm 10 khà ờ geh, ồng Nguyễn Lâm Thành, mpồl kuang bàng càr Lạng Sơn tơl^k nùs nhơm ờ su\k ơm, di lah ờ geh mblàng loh làng mờ geh broă tơmù den kal ke kờ` lơh gơs ală khà geh ai tàm nam 2020: “10 khà do là 10 khà tòm, kuơ màng ngan, bè tơnguh lơh sa, cồng nha broă lơh, bơta niam cau lơh broă, kuơ màng ngan là dồs gơnoar atbồ lơgar, dồs dà lơgar. Mơya 16 khà ndai geh uă ngan khà geh nùs nhơm bơtơl, bè khà gơrềng tus hìu ơm geh 2 khà tơn. 10 khà he ờ geh tus là khà tòm. Geh ai tơl^k 2 broă ai kàh he dê neh di pal mờ mùl màl lah ờ, di lah neh di mờ mùl màl den nđan lah ờ geh. Tàm jơnau yal, pal tơl^k loh bơta lơi tàm broă hơ\. Kuơ màng ngan tàm broă lơh pal ai tơl^k ală broă lơh tòm kờ` bơsong broă do”.

Đơs niam bè broă lơh jăt 3 broă lơh pa tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn 5 nam do neh bơsong ală kal ke bè kơrnoăt, tơnguh bơtàu khà cau lơh broă, kuơ màng ngan là tam gơl tòm ală gơl gùng lòt tòm, mơya geh ờ uă kuang bàng đơs là, tàm bơta tơrgùm bal uă, pal geh broă lơh pa tơl ală bơta tus mờ broă tơnguh bơtàu gah lơh sa mờ măy mo\k; ală broă lơh niam rơlao kờ` tơnguh bơtàu cau lơh broă, di pal mờ broă kờ` tơrgùm bal. Ồng Tô Văn Tám, mpồl kuang bàng càr Kon Tum sồr, tàm tơngai tus, Gơnoar atbồ lơgar pal sền gròi, geh broă lơh pa di pal tus mờ broă tơnguh bơtàu lơh gùng lòt tiah kơh bơnơm mờ Tây Nguyên in, kờ` chồl pràn broă tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn tàm tiah gam uă kal ke do in: “Ală gơl gùng lòt tàm Tây Nguyên, tiah kơh bơnơm gam uă bơta ờ niam. Tàm hơ\ uă ngan là gùng dờng lòt gan càr bè càr Kon Tum geh gùng 14C, hơ\ sồng ală càr ndai. He gam geh ală gùng lòt, pal ai làng bol lòt lơh broă, lơh sa. Pah dơ\ sră [ăo yal bè rơbàng che den rơbàng hơ\ geh lơh mơ, hơ\ là bơsong broă mhar ngan mơya pal sền wơl jơh, lơh 1 rơndăp broă pa kờ` bơcri priă di pal, dong kờl làng bol Tây Nguyên, tiah kơh bơnơm tơmù bơta hơ\ gam lơyài”.

Geh ờ uă kuang bàng kung tơl^k nùs nhơm ờ su\k ơm tàm mùl màl geh uă broă lơh neh tơl^k mơya ờ g^t tus tu\ lơi hơ\ sồng lơh. Bơta do ờ mìng lơh ờ niam tus mờ broă kơ\p gơn làng bol, anih lơh sa kă bro mờ lơh lơyài gam gơl^k geh bơta kal ke tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mờ tơl niam rài kis mpồl bơtiàn. Bè kơrnoăt sồ 60 bơh Gơnoar atbồ lơgar tơl^k tàm nam 2011 bè broă dong kờl priă sào ngai kơnòm dềt tàm tiah nhàr dà lơgar, bơnơm `hoa, tiah bồt dà lềng in, kơrnoăt do geh làng bol kis tàm tiah sar lơgar ngài kơ\p kờ` ngan, mơya tus rơlao 1 nam tơnơ\ hơ\ sồng geh mu\t lơh jăt. Ha là adăt mpồl lơh sa bal tam gơl tơl^k bơh nam 2012 geh sền là niam ngan, ai tơl^k tơnguh me adăt boh lam làng bol kis tàm tiah sar lơgar ngài in bơyai lơh sa tơmù rơ[ah kơl jăp, mơya kung lơyài tơl^k kơrnoăt bơto sồr lơh jăt. Ồng Nguyễn Văn Hùng, mpồl kuang bàng càr Cao Bằng đơs: “Di bè hơ\ tu\ he tơl^k den he ờ hềt g^t lài ală broă lơh, ờ hềt g^t ală bơta pràn kờ` he lơh jăt ală broă lơh hơ\ kờ` ba` lời gơtìp roh 2, 3 nam, geh tu\ tus 5 nam, 7 nam hơ\ sồng he lơh. Mờ bè hơ\ den neh lơh roh tơngai mờ bơta niam neh tam gơl. A` đơs là, broă chồl mhar khà lơh jăt ai broă lơh adăt boh lam tàm rài kis là broă pal geh, broă lơh bè do gơtìp ờ niam, lơh lơyài tus mờ broă tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn dê”.

Tàm ală dơ\ cri bơyai, geh uă kuang bàng đơs tus trồ prang, dà hang mu\t tài tam gơl trồ tiah neh mờ gam lơh ờ niam tơn tus mờ broă lơh sa suơn sre mờ rài kis làng bol. Mờ dan mờ Gơnoar atbồ lơgar đơng lam ală gah, mpồl lơh broă, ală càr, [òn dờng geh broă lơh mhar kờ` sơndră mờ trồ prang, gơmu\t dà hang; dong kờl làng bol ring niam rài kis, lơh sa kung bè ai tơl^k ală broă lơh di pal, jo\ jòng tàm broă ai ù tiah lơh gùng, lơh bơtơ\t rơbòng dà; lơh niam wơl broă lơh sa suơn sre kờ` di pal mờ broă tam gơl trồ tiah. Mò Hoàng Thị Hoa, mpồl kuang bàng càr Bắc Giang đơs: “Kờ` geh rơndăp broă jo\ jòng, tơnao dà, bơtơ\t dơng dà pal kơlôi tus mờ tơl tiah kờ` prăp gàr dà tàm kàl mìu kờ` kàl prang in. Tu\ prăp dà tàm tơnao, hơ\ sồng dà căt geh bơtơl. Tus tu\ do, khoàng dà căt kung ờ geh. Gah phan geh is mờ tiah kis dà lơgar bal mờ Gah lơh sa mờ tơnguh bơtàu [òn lơgar dà lơgar pal sền wơl tus mờ tơl tiah, tàm hơ\ geh bal tiah đah tô dà lơgar di lah ờ kơlôi tus mờ ală bơtơ\t prăp dà den pal kơlôi tis trồ prang, gơmu\t dà hang gơl^k geh”.

Jăt ồng Lê Thanh Hải, mpồl kuang bàng [òn dờng Hồ Chí Minh yal, tàm gah lơh sa suơn sre pal tơrgùm tus mờ broă lơh sa suơn sre mờ broă lơh pa kờ` di tu\ sơndră mờ ală kal ke bơh tam gơl trồ tiah bè tu\ do dê. Mờ gơnoar là kuang atbồ Anih duh broă gah tề lam gùng dră bal Việt Nam, ồng Nguyễn Thiện Nhân kung đơs là, ală broă gơnoar atbồ lơgar geh đơs tus mờ broă kờ` bơsong kal ke tus mờ broă lơh sa suơn sre gam ờ tơl 1 bơta kuơ màng là tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bal: “Jơnau yal geh đơs tus mờ ală broă bơsong kal ke tus mờ tiah lơh sa suơn sre, geh uă ngan broă geh đơs tus bè, bơ\t bơtàu wơl broă lơh sa, bơ\t bơtàu [òn lơgar pa, lơh sa suơn sre pơgồp bal mờ broă lơh pa, lơh dờng…mơya ờ geh jơnau đơs tơnguh bơtàu lơh sa mpồl lơh sa bal. Bơta do pal geh kơlôi sơnơng nền nòn. Tus tàm tu\ lơi làng bol lơh sa gam là hìu lơh sa is mờ khoa học ờ gơtùi mu\t. Làng bol lơh sa gam ờ tơl priă tài ờ geh cau ai càn priă. Cau mìng ai càn priă tu\ geh cau tơl tơm wơl priă bơh tàm broă lơh sa. Broă lơh sa geh cồng nha, khoa học công nghệ uă, dờng mờ ờ chồl pràn broă lơh sa bal den kal ke kờ` geh anih tăc phan”.

Cri bơyai bè rơndăp broă ngui ù 5 nam bơh nam 2016 tus 2020, geh ờ uă kuang bàng đơs là, pal ai lài bă ù tam brê, do hơ\ sồng di là broă lơh jo\ jòng kờ` sơndră mờ tam gơl trồ tiah sơlơ ngai sơlơ kal ke mờ gàr niam tiah kis brê bơnơm dê. Mờ ală bă ù là brê sar, mơya geh bal tàm tiah brê sền gàr kuơ màng den pal geh ală broă lơh kờ` gàr niam mờ tơnguh bơtàu. Ồng Hoàng Ngọc Dũng, mpồl kuang bàng càr Sơn La đơs là, lơh ngan tơnguh khà geh brê kơl dìng rơlao 42% tàm nam 2020 là ờ uă ngan: “Broă sền gàr, tơnguh bơtàu brê he dê ờ hềt di pal mờ broă kờ` mhar bè tiah kis, bè tam gơl trồ tiah, he kung lơyài bơsong ală broă gơrềng bal bơh tam gơl trồ tiah tài ờ thàn, ờ di pal mờ khà kơl dìng chi brê dê. Pal nền nòn sền wơl broă lơh jăt broă tơnguh khà kơl dìng chi brê tàm bơta sền gàr tiah kis mờ tơnguh bơtàu lơh sa-mpồl bơtiàn dà lơgar dê. Tơngai lơh broă tus do pal tam gơl broă lơh adăt boh lam bè sền gàr mờ tơnguh bơtàu brê, pal ai tơl^k pràn bè broă sền gàr mờ tơnguh bơtàu brê, do là broă mhar ngan gơrềng tus mờ rềs àr, ngòt rơngơ\t, bơta kis broă lơh sa dê”.

Uă jơnau đơs tus mờ broă lơh mùl màl, tu\ do, ù lơh hìu ơm tàm ală tiah jăt gah dà lềng, mpồng nhàr dà lơgar geh ai uă kờ` tơnguh bơtàu ală tiah kă bro, nhơl chờ, mơya mùl màl uă tiah gam lời gời, ờ geh cồng nha tài ờ di pal, pal geh sền wơl, lơh niam wơl kờ` pleh mờ hoàc huơr. Kuơ màng ngan, pal sền wơl gờ` toh wơl ală bă ù lơh sa suơn dờng ờ geh cồng nha kờ` tam pà làng bol gam ờ tơl ù lơh sa in.

        Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl