Poh lài, Gơnoar ala mat dà lơgar neh lời tu\ tơngai nàng ait jơnau yal bơh Anih duh broa\ sùm Gơnoar ala mat dà lơgar yal bè cồng nha sền gròi broa\ mut lơh gùng dà, broa\ lơh, kơrnuat boh lam bè tơmù r[ah bơh nam 2005 tus nam 2012 mờ cri bơyai bè tơnggu me do. Tàm dơ\ cri bơyai, ua\ kuang bàng đơs la, dùl tàm ala\ broa\ nàng lơh tơmù rbah  kơ\ kơljap la  tam gơl bơh broa\ lơh dong kờl tus broa\ lơh dong kờl geh bơta pal geh.

Jơnau yal bơh anih duh broă sùm Gơnoar ala mat dà lơgar pà g^t: bơh mam 2005 tus 2012, Dà lơgar neh ai khà kes priă dờng ngan tus mờ broă tơn jơh jơgloh, tơmù rơ[ah mờ di pơgăp 860 rbô tơmàn priă, neh geh 10 tơlăk hìu rơ[ah geh càn mờ ală hìu rơ[ah tàm gùt lơgar neh geh dờp tơl broă dong kờl broă lơh tàm rài kis mpồl bơtiàn. Broă dong kờl adăt boh lam bè tơmù rơ[ah neh geh ală cồng nha mùl màl. Di lah nam 2005, khà hìu rơ[ah gùt lơgar là 22%, den tus nam 2012 mìng gam 9,5% jăt khà rơ[ah pa. Bu\ lah bè hơ\, broă tơmù rơ[ah gam gơl^k geh ală bơta ờ pràn. Khà priă ờ hềt di pal mờ broă kờ` mùl màl, broă tơmù rơ[ah gam gơl^k geh kal ke, den tàng ờ hềt tơnguh bơta pràn bal, bơdìh hơ\ tai, khà priă ai càn priă gam ờ uă, ờ ring niam, broă ai càn lơh sa kă bro ờ hềt pơgồp bal mờ tam jàu broă lơh sa pa, den tàng lơh ờ di pal, ờ tơnguh geh cồng nha. Broă tơmù rơ[ah ờ hềt tơl^k lơh làng tiah , geh ờ uă broă ai gời, lơh gơl^k geh nùs nhơm kơ\p gơn. Khà hìu rơ[ah bu\ lah gơmù mhar, mơya broă di gơlan gơtìp rơ[ah tai gam uă…

Tàm dơ\ cri bơyai, ală kuang bàng đơs niam broă Đảng, dà lơgar ai 1 khà uă tus tàm broă tơn jơh jơgloh, tơmù rơ[ah, bu\ lah broă lơh sa dà lơgar dê tàm ală nam do gam kal ke. Bu\ lah bè hơ\, ală kuang bàng kung neh đơs là, pal geh broă lơh pa tus mờ broă tơmù rơ[ah tơngai bơh nam 2016 tus 2020 kờ` di pal mờ mùl màl mờ tơl niam tàm broă tơmù rơ[ah mhar mờ kơl jăp in.

Bè broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan cau rơ[ah, mò Nguyễn Thị Thu Anh mpồl kuang bàng càr Lâm Đồng đơs là: tơngai do ală broă bè kham, sơm kòp ờ sa priă, sền gàr bơta pràn kơl dang să jan cau rơ[ah, cau rềp mờ rơ[ah sơlơ ngai sơlơ geh sền gròi rơlao. Bu\ lah bè hơ\, tàm ală tiah kal ke, broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan cau rơ[ah gam uă kal ke, tài ờ tơl phan bơna, phan lơh broă, ờ tơl bác sĩ lơh broă. Den tàng, cau kòp pal tus hìu sơnơm dờng lơh gơl^k hoàc huơr. Mò Nguyễn Thị Thu Anh geh jơnau đơs:“Kờ` geh uă mờ  sùm geh bác sĩ tàm ală kơnhoàl rơ[ah tàm gùt lơgar, lài ngan là dan mờ Gơnoar atbồ lơgar bơtơl priă kờ` bơcri tàm broă lơh gơs phan bơna mờ phan lơh broă gah lơh sơnơm ai ală kơnhoàl rơ[ah in, kuơ màng ngan là ală hìu sơnơm ntum, hìu sơnơm [òn kờ` làng bol geh rài kis rơ[ah, mờ làng bol kòn cau in geh tus mờ broă lơh sơnơm do [uơn rơlao mờ tơmù kal ke tàm broă bơcri priă sền gàr să jan làng bol in”.

Geh uă kuang bàng đơs, ală broă dong kờl bè ai càn priă cau rơ[ah in tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa, ai geh broă lơh mờ dong kờl bơsram sră tơngai do neh tơl niam mờ di tu\, tơnguh cồng nha niam khà rơlao ir tơngai ờ uă, broă tơm wơl priă geh niam ờ do ờ dă. Bu\ lah bè hơ\, geh ờ uă jơnau kung đơs là, khà ai càn priă gam ờ jo\, ờ di pal mờ ală tiah cau rơ[ah tam phan jo\ tơngai, khà priă ai càn priă gam ờ di pal mờ broă lơh mùl màl Kờ` bal mờ jơnau do, ồng Võ Kim Cự mpồl kuang bàng càr Hà Tĩnh đơs:“A` dan tơnguh bè priă ai anih priă jền dong kờl cau rơ[ah in, tài tàm 4 nam pa do, bơh nam 2010 tus tu\ do, ờ hềt geh tơnguh priă, do là 1 broă lơh dờng, broă bơcri priă ờ ring bal. Bè he gơtùi tơnguh di pơgăp bơh 4 tus 5 rơbô tơmàn priă mờ bơsong geh g^t nđờ 10 rơbô hìu mờ g^t nđờ tơlăk nă cau tơmù rơ[ah den broă tơnguh priă do là pal geh lơh mờ lơh mhar là di pal ngan. Càr Hà Tĩnh bol a` kung kal ke, mơya neh bơtơl tai geh 20, 30 tơmàn priă tai. A` đơs là, do là 1 broă lơh dờng, pal geh ngan mờ dan mờ Gơnoar ala măt dà lơgar sền gròi”.

Đơs bè cau lơh broa\ tus mờ broă tơmù rơ[ah, ồng Thân Đức Nam mpồl kuang bàng [òn dờng Đà Nẵng đơs là: khà hìu rơ[ah mìng tơrgùm tàm [òn lơgar, den tàng, pal geh broă lam sồr tơnguh bơtàu lơh sa kă bro tàm broă lơh sa suơn sre kờ` geh ngui sa mờ tơnguh rài kis làng bol in, ai broă lơh cau lơh broă tàm [òn in. Ồng Thân Đức Nam đơs:“A` dan gờ` geh tơl^k adăt boh lam tàm broă dong kờl tơnguh bơtàu anih lơh sa kă bro di mơ mờ dềt pơgồp bal mờ tơnguh bơtàu lơh sa mờ măy mo\k dong kờl, ai uă broă lơh tàm [òn in, ai tơl bơta niam kờ` pah nam geh di pơgăp 500 rơbô nă cau lơh broă bơh tàm broă lơh sa suơn sre tus tàm broă lơh sa mờ măy mo\k. Do là 1 broă lơh tòm kờ` tơmù rơ[ah tàm [òn lơgar. Pal ơla broă bơcri priă mờ bơyai bơto broă lơh tàm [òn, broă bơcri broă lơh ală hìu bơto broă lơh pal geh broă lơh di pal, pleh mờ broă lơh gời, kơnhoàl lơi kung geh hìu bơto broă lơh, mơya ờ geh cau pơgru, ờ tơl phan bơto, ờ geh cau tus bơsram”.

Geh uă kuang bàng kung đơs là tu\ do, broă tơmù rơ[ah gam uă kal ke, uă broă lơh, lơh ờ geh cồng nha. Bơdìh hơ\ tai, gam geh uă broă dong kờl jăt broă ai gời, den tàng lơh cau rơ[ah geh nùs nhơm kơ\p gơn Mò Ngô Thị Minh mpồl kuang bàng càr Quảng Ninh kung bè uă kuang bàng ndai đơs là, tàm mùl màl geh uă cau rơ[ah ờ lah lơh broă, mìng kơ\p gơn tàm broă dong kờl mờ “ngòt” klàs mờ rơ[ah. Mò Ngô Thị Minh đơs là, broă dong kờl pal geh broă lơh dio pal kờ` cau dờp broă dong kờl geh pràn klàs mờ rơ[ah:“Lơh ngan tơn jơh broă dong kờl tơmù rơ[ah tu\ hìu rơ[ah mờ cau rơ[ah ờ lơh jăt mờ ală broă mờ Dà lơgar neh ai tơl^k mờ ờ g^t tàm broă klàs mờ rơ[ah. Kờ` geh bơta do, cau te\ khà dan mờ Gơnoar atbồ lơgar pal sền nền nòn ală broă geh ai tơl^k tus mờ cau rơ[ah mờ hìu rềp mờ rơ[ah pal lơh jăt tu\ geh dờp broă dong kờl tơmù rơ[ah tàm broă pal geh lơh, tơmù broă dong kờl rơ[ah ờ di pal bè tu\ do”.

Tus bal cri bơyai mờ yal mblàng tai, ồng Bùi Quang Vinh kuang atbồ gah rơndăp broă mờ bơcri priă dà lơgar đơs niam jơnau yal sền gròi. Mờ mblàng bu\ lah broă lơh sa gam kal ke, bơh nam 2008 neh gơl^k geh khà priă phan kă bro gơguh kas ir uă, mơya tàm ală bơta lơi, Đảng mờ Dà lơgar kung gam lời 1 khà dờng ngan tus mờ broă tơmù rơ[ah. Ồng Bùi Quang Vinh pà g^t, Gơnoar atbồ lơgar geh ring bal jàu tai bè broă lơh jăt tơmù rơ[ah tơngai bơh nam 2016 tus 2020 geh tơmù ală broă lơh jăt khà bơh 16 broă lơh, tơmù gam 2 broă lơh là tơmù rơ[ah mờ bơ\t bơtàu [òn lơgar pa. Ồng Bùi Quang Vinh đơs tai:“Tàm do, geh broă là gơl^k geh tơl tàm ală broă lơh jăt khà dà lơgar dê. Tus tơngai bơh nam 2016 tus 2020, jăt jơnau sồr bơh Gơnoar atbồ lơgar dê, he mìng gam lời 2 broă lơh jăt khà dà lơgar là tơn jơh jơgloh tơmù rơ[ah mờ broă lơh jăt khà dà lơgar bè broă bơ\t bơtàu [òn lơgar pa. Dùl tàm ală kơrnoăt kờ` lơh broă ngui geh cồng nha rơlao là jàu gơnoar ală tiah in dờp kơnòl tềng đăp mờ Gơnoar ala măt dà lơgar mờ Gơnoar atbồ lơgar kờ` ngui priă do”.

                                                            Cau mblàng Ndong Brawl