VOV4.K’ho- Gơnoar đal gĭt jơi bơtiàn mờ đal gĭt wơl jơi bơtiàn là dùl gơnoar rài kis kòn bơnus tờm ngan bơh cau dùl nă să is dê geh kơrnoat boh lam sền gàr. Adat boh lam kung ai gơnoar làng bol in geh gơnoar đal gĭt wơl jơi bơtiàn bơh he dê dilah geh bơta kơ̆p kờñ. Bè hơ̆ gơtùi gŏ, Đảng mờ Dà lơgar he sền dờng màng ngan gơnoar rài kis kòn bơnus tờm ngan do dong cau dùl nă să is geh ală bơta sac rwah dipal, lơh geh jơnau kờñ tàm rài kis, kung bè broă bơsram sră bơh să tờm he dê.

Việt Nam là dùl dà lơgar geh uă jơi bơtiàn. Tŭ do, Việt Nam geh 54 jơi bơtiàn, tơl jơi bơtiàn geh dùl rài kis krơi is, bơta niam chài is. Jơi bơtiàn gal cau ngan rlau jơh là Yoan, geh tus 86,2% khà kờp làng bol, mìng ơm kis uă tàm ală ƀòn dờng, tiah ring. Uă ngan ală jơi bơtiàn dùl êt nă cau gam wơl do ơm kis tàm tiah kơh bơnơm mờ tiah sar lơgar ngài tàm tiah đah tô dà lơgar, Tây Nguyên, tiah tàm gùl lơgar mờ tiah ring dà dờng Cửu Long.

Đal gĭt jơi bơtiàn là broă đal gĭt dơ̆ sơnrờp jơi bơtiàn ai dùl nă cau dùl nă să is in (ngui uă mờ kơnòm kòn se pa deh tŭ lơh sră cih ngai deh sơnđan măt). Gơnoar đal gĭt jơi bơtiàn bơh cau dùl nă să is dê gơlik bơh tŭ cau dùl nă să is geh deh, geh lơh jăt ngan ngồn tàm Sră cih ngai deh sơnđan măt bơh cau dùl nă să is dê.

Gơnoar đal gĭt, đal gĭt wơl jơi bơtiàn là dùl gơnoar tàm rài kis kòn bơnus dê geh cih dờp bơh Adat Broă làng bol nam 1995 mờ geh tàm pơdờn tàm Adat Broă làng bol nam 2005 mờ tus tŭ do là Adat Broă làng bol nam 2015. Jăt tàm bơta tàm pơdờn mờ đòm jăt ală bơta kuơ bơh ală jơnau cih dê jăt ală Adat Broă làng bol dê lài do, den Bơta Adat do neh geh bàr pe bơta tam gơl, bơtơl tơnơ̆ do, pơnyơu bè măt sơnđan bơh Bơta Adat dê: Bơta 28 Adat Broă làng bol nam 2005 ngui măt sơnđan là “Gơnoar đal gĭt wơl jơi bơtiàn” ai Bơta Adat do dê tam gơl măt sơnđan gơ gơs là “Gơnoar đal gĭt, đal gĭt wơl jơi bơtiàn”. Tài bơh gơnoar đal gĭt jơi bơtiàn là gơnoar bơta tàm rài kis kòn bơnus tờm ngan bơh cau dùl nă să is dê, geh bơh tŭ cau dùl nă să is geh deh mờ geh ngui ai dơ̆ đal gĭt jơi bơtiàn bơh sơnrờp bơh dùl nă cau dùl nă să is dê (cau dùl nă să is ờ hềt geh jơi bơtiàn lơi lài hơ̆).

Tŭ do, broă tam gơl mờ đal gĭt wơl jơi bơtiàn neh geh ală anih lơh broă kơrnoat boh lam lơgar he dê sền gròi mờ ai tơl ală bơta nàng tơl nă cau dùl nă să is in gơtùi đal gĭt wơl jơi bơtiàn he dê kung bè sac rwah jơi bơtiàn jăt bơta kơ̆p kờñ mờ jơnau kờñ ngan. Tơl nă cau dùl nă să is geh gơnoar jăt jơi bơtiàn bèp tờm deh dê halà bơh mè tờm deh dê dilah mè bèp jơi bơtiàn krơi is. Dilah mè bèp tờm deh dùl jơi bơtiàn bal den ngan ngồn là kòn geh jăt jơi bơtiàn hơ̆. Tŭ lòt lơh sră cih ngai deh sơnđan măt, broă kòn jăt jơi bơtiàn lơi gơ jăt tàm bơhiàn halà bơta ring bal bơh mè mờ bèp dê. Tàm bơta geh ngan, tài bơh ală jơnau krơi is mờ cau dùl nă să is geh jơnau kờñ tam gơl wơl jơi bơtiàn jăt jơi bơtiàn bơh bèp dê halà bơh mè dê den kung gam geh bơsong ai đal gĭt wơl jơi bơtiàn.

Jăt ồng Nguyễn Anh Đức là dùl nă cau cah rña, lơh broă tàm Mpồl cau cah rña ƀòn dờng Hà Nội dê đơs, den do là gơnoar tờm ngan bơh kòn bơnus dê, ală kơrnoat boh lam Việt Nam dê là bơto tơngkah ngan kòn bơnus tài tàm rài kis geh uă ngan cau kờñ đal gĭt wơl jơi bơtiàn. Tàm tŭ geh 2 jơnau kờñ đal gĭt wơl jơi bơtiàn geh mè tờm deh mờ bèp tờm deh krơi is kờñ đal gĭt wơl jơi bơtiàn mờ dùl jơnau tai là neh dờp lơh kòn ròng mờ tŭ neh đal gĭt geh bèp tờm deh halà mè tờm deh he dê den geh gơnoar đal gĭt wơl jơi bơtiàn jăt mè tờm deh halà bèp tờm deh dê neh geh đal gĭt. Ồng Nguyễn Anh Đức đơs: Gơnoar đal gĭt jơi bơtiàn mờ đal gĭt wơl jơi bơtiàn neh geh cih loh làng ngan tàm Adat Broă làng bol nam 2015. Tàm bơta 29 cih, cau dùl nă să is geh gơnoar đal gĭt mờ đal gĭt wơl jơi bơtiàn bơh he dê. Geh cih jăt sèng 2, cau dùl nă să is tŭ geh deh geh đal gĭt jơi bơtiàn jăt jơi bơtiàn bơh bèp tờm deh halà mè tờm deh dê. Dilah mè tờm deh, bèp tờm deh là 2 jơi bơtiàn krơi is den jơi bơtiàn kòn dê, geh đal gĭt jăt jơi bơtiàn bơh bèp tờm deh dê halà mè tờm deh dê jăt jơnau ring bal bơh mè tờm deh dê halà bèp tờm deh dê. Dilah ờ geh jơnau ring bal den jơnau bơh kòn dê geh đal gĭt jăt bơhiàn, dilah ờ geh bơhiàn halà bơhiàn krơi is den jơi bơtiàn kòn dê geh đal gĭt jăt bơhiàn bơh jơi bơtiàn dùl êt nă cau rlau dê. Dilah kơnòm dềt gơtìp lời sang ờ hềt đal gĭt geh mè bèp tờm deh mờ geh dờp lơh kòn ròng, dilah mìng geh bèp ròng halà mè ròng lơm den jơi bơtiàn bơh kơnòm dềt dê geh đal gĭt jăt jơi bơtiàn bơh cau hơ̆ dê.

Bè jơnau dilah kơnòm dềt gơtìp lời sang mơkung ờ hềt geh dờp lơh kòn ròng, ồng Nguyễn Anh Đức pà gĭt tai: Geh dùl jơnau tai là kơnòm dềt gơtìp sang lời, geh sồr mơkung ờ hềt geh dờp lơh kòn ròng den đal gĭt jơi bơtiàn jăt jơnau sồr bơh cau lam bồ anih ròng siam sền gàr kơnòm dềt hơ̆ dê halà jăt cau ròng ing kòn dềt tàm tơngai lơh sră cih ngai den sơnđan măt ai kơnòm dềt in. Gơnoar đal gĭt wơl jơi bơtiàn cih tàm sèng 3 bơh Bơta 29 dê, tàm hơ̆ geh 2 jơnau: Dơ̆ dùl gĭt wơl jơi bơtiàn bơh mè tờm deh, bèp tờm deh dê, tàm tŭ dilah bèp tờm deh, mè tờm deh là 2 jơi bơtiàn krơi is. Jơnau dơ̆ 2 là đal gĭt wơl jơi bơtiàn bơh bèp tờm deh halà mè tờm deh dê tàm tŭ dilah kòn ròng neh đal gĭt geh bèp tờm deh halà mè tờm deh bơh he dê.

Mờ ală jơnau yal bơh ồng Nguyễn Anh Đức dê, cau cah rña lơh broă tàm Mpồl cau cah rña ƀòn dờng Hà Nội dê, tŭ do gơnoar đal gĭt jơi bơtiàn mờ đal gĭt wơl jơi bơtiàn geh lơh jăt tàm lơgar he dùl bă loh làng, ờ ndơ̆p mpồn, tơngŏ bơta ring bal, tơngŏ loh gơnoar bơh tơl nă làng bol dê, bơta ki ngàm jơi bơtiàn mờ rlau mờ bơta lơi jơh, hơ̆ là bơta bơto tơngkah kòn bơnus bơh Đảng mờ Dà lơgar he dê gơwèt mờ tơl làng bol kis tàm mpồl bơtiàn 54 jơi bơtiàn.

Cau cih VOV4- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến