VOV4.K’ho- Mờ gơnoar broă là lơgar tàm mpồl bơh ală jơnau pơrgon dunia dê, lơgar tàm Mpồl duh broă gơnoar kòn bơnus Liên hợp quốc dê, Việt Nam sùm tơngŏ kơnòl bơh he dê tàm broă sền gàr lơh jăt ală gơnoar kòn bơnus. Tàm hơ̆, gơnoar bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê sùm geh sền dờng màng mờ sền gàr lơh jăt.

Sơnoa boh lam nam 2013 cih: “Lơgar Cộng hoà Xã hội Chủ nghiã Việt Nam là dà lơgar tơrgùm dùl bơh ală jơi bơtiàn ơm kis bal tàm dà lơgar Việt Nam dê; jơh ală jơi bơtiàn ring bal, tam klăc bal, tàm ki ngàm bal mờ tàm dong kờl bal mờ gơ̆p nàng bơtàu tơnguh bal; kơryan ờ ai jơh ală broă lơh tam cah is ờ rờm bal jơi bơtiàn; dà đơs dà lơgar là dà Yoan. Ală jơi bơtiàn geh gơnoar ngui dà đơs, akhar cih, sền gàr rài kis niam chài krơi is jơi bơtiàn dê, đòm jăt adat bơhiàn ờs mờng bơh yau mờ bơta niam chài niam bơnĕ bơh he dê; Dà lơgar lơh jăt gùng dà broă lơh kơrnoat boh lam bơtàu tơnguh tơl làm mờ ai tơl ală bơta nàng ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau in ngui niam bơta pràn is, bơtàu tơnguh bal mờ dà lơgar” (Bơta 5).

Bal mờ broă cih tàm sơnoa boh lam bè gơnoar bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê, lơgar Việt Nam neh mờ gam lơh jăt geh cồng nha ală gùng dà broă lơh, kơrnoat boh lam bè gơnoar bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê, lơh ai rài kis phan bơna mờ nùs nhơm bơh làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê ngai sơlơ bơtàu tơnguh rlau. Bal mờ hơ̆, ală gơnoar krơi is bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê, bè: gơnoar geh sền gàr mờ ngui niam bơhiàn niam chài krơi is, gơnoar geh Dà lơgar dong kờl bơtàu tơnguh...neh lơh gơlik geh bơta ring bal ai ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau in tŭ tus bal tàm ală bơta gĭt gơ̆p chính trị, lơh sa, niam chài, mpồl bơtiàn.

Bulah bè hơ̆, tàm ală nam do, lơh jăt gùng dà “Lơh tam gơl bơta ring lơngai”, dùl tàm ală jơnau jòi kai iơh ngan geh ală mpồl cau gơjrañ kơuềng mờ dà lơgar dê sơmờm ngan nàng bơchồt, hoài jà cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau, nàng kờñ tam cah is mpồl tam klăc dờng jơh gùt jơi bơtiàn, lơh roh bơta kơ̆ kơl jăp chính trị, rơndăp tăp sèng ờdo ờdă mpồl bơtiàn...

Gĭt wă di pal ngan bè gơnoar jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ gĭt wă loh làng gùng dà, broă lơh mờ kơrnoat boh lam bơh Đảng mờ Dà lơgar Việt Nam dê tàm broă sền gàr lơh jăt gơnoar do là pơgồp bơnah kơryan broă lơh bơh ală cau pơrlơ̆ dră mờ làng bol, lơh aniai dà lơgar. Do là broă kờñ ngan rlau jơh tàm bơta gĭt wă bơh tơl nă làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê, mờ tơl nă kuang bàng lơh broă tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê.

Ồng Đỗ Văn Chiến, lài do là Bộ trưởng, Kuang ătbồ Ủy ban Jơi bơtiàn kòn cau neh đơs nền bơta jơh nùs lơh ngan bơh rlau 14 tơlak nă làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê tàm gùt lơgar. Ồng Đỗ Văn Chiến đơs: 54 jơi bơtiàn kòn cau oh mi gơlơh bè dùl nggu rơyas bal, gơlơh bè kòn dùl hìu bơnhă bal, sùm tàm dong kờl bal tàm broă lơh tam dră dong klàs jơi bơtiàn, bơ̆t bơtàu mờ sền gàr Dà lơgar. Ală mpồl cau gơjrañ kơuềng mờ dà lơgar, bulah iơh rơmơh ngan gĭt lơh kung ờ rơgơi tam cah is geh mpồl tam klăc dờng bơh bol he dê. Làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau hơ dùl nùs dòn song lòt jăt Đảng, kah sùm tàm nùs nhơm bồ tơngoh he dê jơnau bơto sồr king crŭ ngan bơh Bác Hồ kờñ gơboh ngan gĭt lơh dê: Làng bol bulah cau Yoan halà cau Thổ, cau Mường halà cau Mán, cau Jrai halà cau Rơđê, Sơdàng halà Bahnar, mờ ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau ndai ndrờm là oh kòn, kòn sau Việt Nam dê lơm, ndrờm là oh mì pròc mhàm tờm lơm. Bol he pal tàm kờñ gơboh, tàm ki ngàm bal mờ gơ̆p, pal tàm dong kờl bal nàng jòi bơta lơngăp lơngai chờ hờp.

Ồng Nguyễn Xuân Phúc Thủ tướng Chính phủ lài do kung neh đơs sùm bơta do tàm Pơrjum dờng cau ala măt gùt lơgar ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dơ̆ 2 geh bơyai lơh tàm lồi nam 2020, bè do: Tŭ ơm is dùl nă să, tơl nă he mìng là dùl ntờc dà lơm, ơm bal den bol he là dà lềng dờng. Mìng tŭ lơi tàm sơm băt tê bal guh ntàu bal, 54 jơi bơtiàn oh mi, oh kòn, kòn sau lạc hồng dê, den bol he hơ̆ sồng geh bơ̆t bơtàu geh dùl dà lơgar khin cha jak chài dờng pràn.

Gơnoar kòn bơnus là ală gơnoar geh is, mùl geh mờ ờ gơtùi pleh klàs bơh kòn bơnus dê geh cih dờp mờ sền gàr tàm kơrnoat boh lam dà lơgar mờ ală jơnau ring bal adat boh lam dunia. Tàm Việt Nam, gơnoar kòn bơnus, gơnoar mờ kơnòl tờm ngan bơh cau làng bol dê sùm geh sền dờng màng mờ sền gàr. Bal mờ broă cih dờp gơnoar kòn bơnus, gơnoar mờ kơnòl tờm ngan bơh cau làng bol dê tàm Sơnoa boh lam nam 1946, 1959, 1980, 1992, Đảng mờ Dà lơgar he neh lơh jăt uă gùng dà broă lơh kơrnoat boh lam sền gàr gơnoar kòn bơnus, gơnoar kơnòl tờm ngan bơh cau làng bol dê mờ tus bal tàm jơh ală jơnau hơ pơrgon dunia dê bè gơnoar kòn bơnus.

Pơn jăt tai đòm jăt mờ bơtàu tơnguh ală jơnau cih bơh ală sră Sơnoa boh lam lài do dê bè gơnoar kòn bơnus, gơnoar mờ kơnòl tờm ngan bơh cau làng bol dê, Sơnoa boh lam nam 2013 neh geh ală tam gơl pa jơh ală bơta, kuơmàng jơh bal bè rơndăp tăp sèng, tơngume, broă cih. Tàm pơndrờm mờ ală sră Sơnoa boh lam lài do, kuơmàng là Sơnoa boh lam nam 1992, bol he sơlơ gŏ loh làng bơta hơ̆.

Adat boh lam dunia kung bè Việt Nam dờp sền mờ sền gàr lơh jăt dùl bă uă ngan rlau jơh gơnoar bơh cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê. Mơya, tàm bơta sơlơ̆u wơl, tơl nă làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau bal gơnoar broă cau làng bol, pal ngan ngồn geh bơta gĭt wă tŭ lơh jăt gơnoar bơh he dê. Tam klăc jơi bơtiàn geh lơh gơlik geh bơta pràn jơi bơtiàn. Geh bè hơ̆, den bol he hơ̆ sồng bơ̆t bơtàu gơtùi dùl dà lơgar Việt Nam pràn kơldang kơ̆ kơl jăp tơl mờ ală bơta.

Thanh Tâm tơrgùm cih- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến