VOV4.K’ho- Dà lơgar Việt Nam he geh 54 mpồl bơtiàn jơi bơtiàn oh mi. Tơl mpồl bơtiàn geh dùl bơhiàn niam chài krơi is lơh gơs rài niam chài li la mơya tơrgùm dùl bơh jơi bơtiàn Việt Nam dê.

Rài kis niam chài is jơi bơtiàn dê ngan là bơta pràn kis tàm dơlam kis, là sră kim ta mpờl go\ dùl bă wil tơl ngan rlau jơh bơta geh măt bơh tơl jơi bơtiàn dê tàm ală tu\ tìp măt lơh quèng mu\t gơrờm bal. Mu\t gơrờm bal gùt plai gam rơhời lơh tơrmù ală bơta kơryan tam cah dà lơgar, jơi bơtiàn mờ ai tơl bơta tìp măt lơh quèng bơta niam chài pràn kơldang rlau mờ tu\ lơi jơh. Mơya, gơ kung lơh gơlik geh jơnau kờ` sền gàr ală bơhiàn niam chài geh is kuơmàng bơh tơl rài niam chài dê. Jơi bơtiàn Việt Nam kung ờ go\ gơ ơm bơdìh jơnau pal jăt hơ\ sơl.

Ală nam do, Đảng, Dà lơgar Việt Nam sền dờng màng broă kòn cau, kuơmàng gàr niam gơnoar sền gàr bơhiàn niam chài krơi is bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dê. Uă adat, bơta adat neh geh Dà lơgar ai tơlik nàng lơh loh ală gơnoar kòn bơnus (tàm hơ\ geh bal làng bol ală jơi bơtiàn dùl êt nă cau). Do là cơng tàng kơrnoat boh lam ai broă sền gàr, prăp gàr bơhiàn niam chài krơi is bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dê. Bal mờ hơ\, Dà lơgar kung sùm ai tơlik ală gùng dà broă lơh dong kờl nàng kờ` ai tơl bơta ai làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau in tơnguh uă rài kis bal mờ niam chài phan bơna mờ niam chài nùs nhơm.

Phó Giáo sư- Tiến sĩ ồng Lê Ngọc Thắng, lài do là Kuang ătbồ Viện Dân tộc học- Ủy ban Kòn cau Quốc hội dê đơs: Gơtùi đơs, bơh tơnơ\ Nghị quyết Dà lơgar 5, khoá 8 nam 1998 tus tu\ do mờ Kơrnoăt 33 bơh Pơrjum dờng Dà lơgar 9 khoá 11 pa do den broă prăp gàr bơhiàn niam chài krơi is là dùl bơta pơlam gùng kuơmàng ngan bơh Đảng he dê tàm tu\ tơngai mu\t gơrờm bal mờ dunia pờ mpồng. Hơ\ là bơta nàng bol he in sền wơl, gròi sền mờ kung bơh hơ\ bol he go\ geh uă ală broă dong kờl bal mờ bơta bơtàu tơnguh lơh sa den geh uă ală gùng dà broă lơh, jơnau kờ` dà lơgar dê bè bơta niam chài pơgồp bơnah prăp gàr bơhiàn niam chài krơi is bơh ală kòn cau dê.

Tàm jơnau cih“Prăp gàr, ngui niam bơta niam chài ală jơi bơtiàn kòn cau rài mu\t gơrờm bal” geh cih yal tàm nhai 4 nam 2019 tàm pang web:https://www.qdnd.vn/ mò Nguyễn Thị Hải Nhung, Kuang ătbồ Vụ Bơta niam chài kòn cau, Bộ Văn hoá, Thể thao mờ Du lịch pà gi\t: Bulah broă lơh prăp gàr, ngui niam bơta niam chài ală jơi bơtiàn dê, ngan là ală jơi bơtiàn kòn cau geh Đảng, Dà lơgar mờ mpồl bơtiàn sền gròi lơh jăt. Mơya, broă lơh do kung gam geh sơl ală bơta gam gơkòl. Tàm hơ\, gơtùi yal bè broă bol he kung gam ờ hềt geh sơl dùl adat is bè broă lơh kòn cau nàng lơh loh làng ală nùs nhơm bơh Đảng dê, lơh cơng tàng kơrnoat boh lam tam gơl broă lơh bè broă bơta niam chài ală jơi bơtiàn kòn cau. Bàr pe broă lơh bè bơta niam chài tu\ geh ai lơh gam geh nùs nhơm tàm pơndrờm đah ală jơi bơtiàn bal mờ gơ\p gơlam tus broă lơh prăp gàr gơtìp uă ngan kal ke. Hơ\ kung là dùl tàm ală jơnau lơh bàr pe broă lơh, rơndăp broă lơh bè prăp gàr mờ ngui niam ală bơta kuơ niam chài ờs mờng bơh yau bơh ală jơi bơtiàn dê geh lơh mờ ki\ mơya ờ geh priă is den tàng lơh jăt kal ke, pal lơh jăt pơgồp bal tàm kes priă broă lơh pah nam bơh anih lơh broă dê, halà bơcri priă ờ hềt lơh geh tơl pơndrờm mờ jơnau sồr ngan ngồn. Broă lơh mpồl bơtiàn lơh bal ală broă lơh niam chài kòn cau tàm ù tiah kơh bơnơm mờ tiah jơi bơtiàn kòn cau kal ke ngan, mờr ndrờm bè ờ geh.

Bal mờ hơ\, ală broă lơh lơh sa mờ măy mok, lơh tiah drà kung lơh tus ù tiah niam chài, ù tiah kis gơs bơh bàr pe jơi bơtiàn kòn cau dê gơtìp hăt hal, ờ tơl ù lơh sa, gơlơh bè ngai sơlơ kờ` mu\t ơm jrô tàm tiah sar lơgar ngài. Kuơmàng, bơta tìp măt, lơh quèng bal bơta niam chài gơbàn mhar ngan, mờ pràn ngan lơh tus broă prăp gàr ală bơta kuơ phan lời wơl niam chài ờ hềt di tu\, ờ hềt di gùng, broă đòm jăt bơta niam chài pa ờ geh bơta sac rwah den tàng bơta niam chài ờs mờng bơh yau bơh tơl jơi bơtiàn dê rơhời gơtìp hu\i roh te\.

Jăt mò Nguyễn Thị Hải Nhung, dùl tàm ală jơnau gơlam tus bơta geh ngan pa yal, gơtùi đơs tus bơta ờ ndrờm bal bè bơta gi\t wa\ bơtàu tơnguh đah tiah jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm bal mờ ală kơnhoàl ù tiah ndai tàm gùt lơgar ngai sơlơ gơlơh bè gơguh uă tai; broă prăp gàr, bơtàu tơnguh bơta kuơ niam chài bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dê tàm bơta geh ngan ờ hềt ngan ngồn geh sền dờng màng dipal mờ bơcri priă ờ dipal, ờ hềt lơh geh jơnau sồr ai tơlik; ală tiah tàm tiah jơi bơtiàn kòn cau gam r[ah, [òn lơgar ơnàng, làng bol ơm kis nhhòt rơha mờ ờ tơrgùm bal dùl anih, bàr pe jơi bơtiàn ơm kis tàm bơrlu\ bal, dà đơs, bơhiàn kis ờ ndrờm bal, bồ tơngoh gi\t wa\ bơh làng bol dê ờ jak chài ndrờm bal; bơta kuơ niam chài ờs mờng bơh yau bơh bàr pe jơi bơtiàn kòn cau dê geh pơhìn digơlan gơtìp hu\i roh te\, ờ gam bè ờs tai. Bàr pe bơhiàn niam chài niam bơne\ bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dê ờ hềt geh sền gàr mờ ngui niam dipal; broă bơtàu tơnguh ală bơta kuơ pa gam uă bơta ờ hềt pràn jak, ờ tơl bơta kơ\ kơl jăp jo\ jòng…

Bơh hơ\, mò Hải Nhung sồr pal geh gùng dà broă lơh kơ\ kơl jăp nàng lơh jăt niam broă lơh prăp gàr mờ ngui niam ală bơta kuơ niam chài ờs mờng bơh yau tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau. Lài jơh là tam gơl pa ală broă lơh bè niam chài jơi bơtiàn jăt gùng dà kuơmàng, dùl ròt bal mờ jo\ jòng. Tàm bơta tu\ do, pal geh ală broă lơh loh làng tơrgùm tàm gah broă lơh prăp gàr ală bơta kuơ niam chài ờs mờng bơh yau. Tơnguh priă bơcri nàng dong kờl ai [òn lơgar tiah kơh bơnơm in bơ\t bơtàu ală anih niam chài dipal mờ bơta niam chài ờs mờng bơh yau bơh tơl jơi bơtiàn dê. Dong kờl broă sền gàr dà đơs, akhar cih bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dê bơh broă bơto dà đơs, akhar cih bơh ală jơi bơtiàn kòn cau ai kuang bàng, công chức, viên chức lơh broă tàm ală tiah sar lơgar ngài, tiah geh ală jơi bơtiàn kòn cau in ơm kis. Geh ală broă, broă rơndăp lơh bơyai lơh tìp măt lơh quèng bal bơta niam chài, đơs crih tam ya đah ală jơi bơtiàn. Geh broă dong kờl di pal gơ wèt mờ broă lơh bơto bơtê tơnguh uă bơta jak mpồl kuang bàng lơh broă niam chài in.

Phó Giáo sư- Tiến sĩ ồng Lê Ngọc Thắng kung đơs là pal geh dùl broă lơh dipal nàng sền gàr mờ ngui niam ală bơta kuơ niam chài bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dê, kuơmàng là ală jơi bơtiàn geh khà kờp làng bol hơđơm 10 rbô nă. Phó Giáo sư- Tiến sĩ ồng Lê Ngọc Thắng, đơs: Bác Hồ neh geh tu\ đơs bè do, bè đah Quốc hội, neh geh wil tơl ală kuang bàng bơnah ală jơi bơtiàn mơya bè đah Chính phủ bơh nam 1946, Bác Hồ neh đơs geh nha jơi bơtiàn kòn cau nàng sền gàr ai jơh ală làng bol in. Broă dong kờl pà ai krơi, broă ai pà krơi, broă dong kờl sền gàr krơi. Đơs bè broă dong kờl sền gàr là pal sền swì dùl bă tơl làm, roh uă dà kơlhề, pal geh tu\ tơngai. Gơ ờ gơtùi jăt tơngai lơh broă, jăt broă lơh sơrbac mhar ờ kơ\ kơl jăp mờ jăt bol a` den đơs là, gơ wèt mờ mpồl bơtiàn do bồ tơngoh kơlôi sơnơng bè broă dong kờl là dùl tàm ală jơnau kuơmàng. Pal bơtòm tơrgùm cau mờng chài tàm broă lơh jak, ală cau geh bồ tơngoh sền sơnơng bè lơh sa, chính trị, lơngăp lơngai sền gàr dà lơgar den hơ\ sồng gơtùi rơndăp geh.

Cau cih Hải Huyền (VOV4)- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến