VOV4.K’ho - chu jrào là bơta mờng lơh ngir aniai uă ngan tus mờ bơta pràn kơl dang să jan, lơh gơmù sơnam kis mờ lơh aniai să jan. ~hu\ jrào ờ mìng lơh tơnguh gơtìp ală kòp tàm klờm soh, nùs, gùng mhàm… Mờ gam là bơta tòm lơh gơl^k geh uă bơta kòp ồm sa ru\...Ờ mìng lơh aniai is tus mờ cau chu mờ gam lơh gơrềng ờ niam tus mờ tiah kis, mpồl bơtiàn mờ kuơ màng ngan là ală cau pròc mhàm tềng gah he. Jơnau “Pràn kơl dang să jan mờ rài kis” ngai do, geh yal bè bơta do.

Mpồl lơh sơnơm dunia pà g^t, jrào geh sơnơm khih hoá học, lơh gơbàn kòp ồm sa ru\. ~hu\ jrào geh sền là sơnơm khih aniai ngan tus tàm tiah kis. Tu\ chu jrào, cau chu geh rơhồp tàm să 20% khà `hu\ jrào, gam 80% khà `hu\ jrào gam tai tơl^k bơdìh trồ tiah. ~hu\ jrào geh ơm tàm trồ tiah tơnơ\ mờ 2 jơ bu\ lah ờ sền go\ ha là [ô `hu\ jrào. Den tàng, ală cau kis ha là lơh broă mờ cau chu jrào sùm di gơlan gơtìp `hu\ jrào ndrờm mờ chu 5 go\ jrào pah ngai.

Tìp mờ `hu\ jrào tàm 1 tơngai ờ jo\ kung lơh gơrềng tus mờ tơngoh, gùng mhàm mờ phan tàm dơlam să lơh gơl^k geh ală kòp bè nùs, gùng mhàm, tơngù ngăc ngar… Jăt khà kờp bơh mpồl lơh sơnơm dunia yal, lơgar Việt Nam là 1 tàm 15 lơgar geh khà cau chu jrào uă ngan tàm dunia, khà cau ờ chu jrào mơya gơtìp aniai tài `hu\ jrào là mờr 60% tàm hìu mờ rơlao 60% tàm anih lơh broă mờ rơlao 85% khà tàm ală hìu tăc dà kơphe, hìu `ô sa… 2/3 khà kơnòm dềt mờ cau ùr sùm pal tìp mờ `hu\ jrào bơh cau ndai chu. Pah nam, tàm lơgar Việt Nam geh di pơgăp 40 rơbô nă cau chơ\t tài ală kòp gơrềng tus mờ `hu\ jrào. Tàm dunia pah nam geh di pơgăp 600 rơbô nă cau chơ\t tài bơh [ô `hu\ jrào cau ndai chu.

Kơnòm dềt là cau gơtìp aniai uă ngan bơh `hu\ jrào cau dờng chu. Broă gơtìp[ôn `hu\ jrào ờ mìng lơh aniai tus mờ klờm soh kơnòm dềt mờ gam lơh aniai tus mờ tơngoh, nùs mờ pròc… Bè kòp tàm gùng tă nhơm, neh geh uă ngan jơnau kơlôi sơnơng neh pà go\ là, [ô `hu\ jrào bơh cau ndai chu lơh tơnguh broă di gơlan gơtìp mồr gùng tă nhơm, gơl^k geh kòp hian, jê sồt tàm rơnồng dờ, jê sồt klờm soh… lơh kơnòm dềt sùm gơtìp bơsiă, gơl^k dà muh. Ală kơnòm dềt kis tàm tiah geh `hu\ jrào sùm gơtìp jê rơnồng dờ, as kòl gơlềt muh, lơh chào ngko mờ gơtìp nggù rơlao mờ ală kơnòm dềt kis tàm tiah kis ờ geh `hu\ jrào. Ală kơnòm dềt tìp mờ `hu\ jrào kung geh khà koh VA mờ koh amidal uă rơlao. Bơdìh hơ\ tai, `hu\ jrào gam lơh gơl^k uă bơta kòp tàm kòn se pa deh, ờ pràn klờm soh mờ lơh tơnguh gơtìp uă bơta kòp ndai. Ală kơnòm dềt hờ dơm 1 sơnam là kòn bơh ală cau chu jrào mờng gơtìp kòp jê sồt tàm gùng tă nhơm ha là kòp jê sồt tàm klờm soh uă rơlao 2 dơ\ jăt mờ kơnòm dềt bơh ală cau ờ chu jrào.

Cau ùr geh bun mờ chu jrào gơtìp gơ-ìo bun uă rơlao, kòn se deh ờ tơl k^ ha là chơ\t. Ală kòn se geh bèp chu jrào tàm tơngai cau mè geh bun di gơlan gơtìp uă rơlao 2 dơ\ mờ kòp pờih mbùng, kòp mhàm mờ gơtìp kòp ồm sa ru\ tơngoh uă rơlao tus 40% jăt mờ ală kơnòm dềt mờ geh bèp ờ tu\ lơi chu jrào.

Bơta aniai bơh [ô `hu\ jrào là ờ gơtùi kờp jơh. Kờ` pràn kơl dang să jan, bơdìh mờ broă sào sa phan bơkah ndrờm bal, di pal, tàp pràn să jan sùm, di pal mờ bơta pràn kơl dang să jan bơh tơl nă cau dê, den broă kis tàm 1 tiah kloh niam là kuơ màng ngan, tàm hơ\ geh tiah kis ờ geh `hu\ jrào. Ba` lời bơta mờng chu jrào lơh aniai tus mờ bơta pràn kơl dang să jan he dê.

        Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl