VOV4.K’ho - Hìu sơnơm dờng [òn  drà Buôn Hồ, càr Daklak la dùl hìu  sơnơm kơnhoàl bơh sơnrờp tàm càr mờ tàm Tây Nguyên geh lơh dờng bơh khà III guh khà II tàm nam 2014. Geh cồng nha bè do geh đơs tờm bơta pràn bơh cau lơh sơnơm,  y bác sĩ tàm hìu sơnơm do. Tơnơ\ rlau 1 nam geh guh tus khà II, Hìu sơnơm dờng bơh [òn drà Buôn Hồ pơnjat tai geh mut lơh ua\ ngan broa\ lơh nàng geh lơh gơs, bơtàu tơngguh cồng nha kham sơm kòp, di pal bơta kham sơm kòp làng bol tàm [òn drà, pơ gồp bal lơh tam gơl broa\ sền bơhìan bơh mpồl bơtìan bè ròt lơh sơnơm tàm kơnhoàl.

            Bol a` tus tàm hìu sơnơm [òn drà Buôn Hồ tu\ 7 jiơ drim tàm dùl ngai tàm gùl poh. Gal ngan cau kòp gam sap sèng kơp kham kòp. Tềng màn hình vi tính, sồ  tam jat bal nàng kham kòp neh la  sồ 60. Ala\ bác sĩ tàm do ai git, kờp bal pah ngai hìu sơnơm dờp khà bơh 300 tus 400 na\ cau kòp,  ngai gal ngan geh tus 500 na\ cau kòp.

            Bol a` geh tìp mò Đỗ Thị Cồ 64 sơnam, kis tàm sơnah [òn Đoàn Kết, [òn drà Buôn Hồ tus hìu sơnơm dờng [òn drà Buôn Hồ kham kòp đòm  sơdàng di tus ngai du\. Rlau 10 nam gơbàn kòp,  la tu\ hơ\  tơngai mò Cồ pal lòt sùm tus hìu sơnơm do.  Sơm kòp rềp hìu tơn den tàng buơn boài ngan broa\ lòt rê, phan ma\y mok kham sơm kòp pa,  cau lơh sơnơm den lơh broa\ jơh nus den tàng bulah pơgap mờ do di dùl nam,  gơbàn aniai bơh kòp đồm sơdàng geh lơh pràn sa\ ja` mò dê gơmut tàm bơta jrua\ ngan, mơya mò Cồ mờ hìu nha\ neh rwah hìu sơnơm dờng  [òn drà Buôn Hồ nàng kham sơm kòp ờ go\ cèng tus hìu sơnơm càr. Tu\ sa\ ja` neh pràn rlau, drờm sùm dùl nhai dùl dơ\, mò tus tàm do nàng kham,  xét nghiệm mờ ai sơnơm. Mò Đỗ Thị Cồ tam pà:“A` gơbàn kòp đồm sơdàng,  gơguh mhàm mờ as sồt klờm soh tai. A` kham kòp sùm tàm do bloh, go\ bác sỹ sền gròi cau kòp ua\ ngan. A` ờ hềt lòt tus ờ [òn dờng tu\ lơi, mìng tềng do lơm…”

            Hìu sơnơm dờng  [òn drà Buôn Hồ tu\ do geh 200 jơ nờng piang kòp, 16 gah sơm kòp mờ 240 na\ cau kuang,  y, bác sỹ. Nhai 12 nam 2014,  hìu sơnơm geh lơh tơngguh bơh khà III guh khà II. Do la bơta bươn boài ngan nàng hìu sơnơm geh bơcri  blơi tai ua\ phan bơna ma\y mok,  broa\ lơh kham sơm kòp, lơh  di bơta bươn boài tus broa\ kham sơm kòp làng bol tàm do in.

             Bơh tu\ geh tơngguh,  hìu sơnơm neh mut ngui ua\ ngan broa\ lơh kỹ thuật lâm sàng, cận lâm sàng pa mờ tus tu\ do,  neh gơ gơs bơta pràn bơh hìu sơnơm bè reh koh Amidan, reh geh lơh bal mờ ntìng tus  mờ cau kòp pa\ ntìng sir 1/3 ntìng  ngkơr gòs, xét nghiệm Ferritin tơmoh ờ tơl mhàm,  ờ tơl sắt… Nam 2016,  pơnjat tai geh mut lơh geh cồng nha ala\ broa\ lơh kỹ thuật cận lâm sàng pa ngan drờm mờ hìu sơnơm càr bè siêu âm tim, siêu âm kòn bun,  sền gùng mhàm tờm tàm hìu kòn,  kham ngko  mờ bơta siêu âm 3D, was điện não đồ, xét nghiệm sinh hoá, miễn dịch,  nội soi tồr- muh-bơr…Do la hìu sơnơm  sơnrờp tàm càr Daklak mut lơh broa\ lơh do, geh pơ gồp bal tơmù tơngguh hờ hìu sơnơm dờng, gal ir cau tàm hìu sơnơm dờng.

            Bal  mờ broa\ bơcri tus broa\ lơh kham sơm kòp, hìu sơnơm gam sền kuơ tus broa\ tam gơl broa\ lơh, ơnà lơh broa\ bơh cau kuang  lơh sơnơm tàm broa\ drơng cau kòp, geh ai tai cau lơh broa\ geh pơlam, dong kờl cau kòp la cau kra, cau ờ sô,  geh lơh niam bal hia\ sra\ nggal, tơn ruk lơyah tơngai kham sơm kòp bơh cau kòp… Ala\ broa\ lơh do slơ ngai slơ lơh geh bơta di nus ngan tus mờ cau kòp tu\ tus kham mờ  sơm kòp tàm do.

            Bơh nhai 10 nam 2015, hìu sơnơm dờng [òn drà Buôn Hồ neh lam lài broa\ lơh kham sơm kòp tus tơl cau,  kờp bal cau geh sra\ kham sơm kòp ờ sa pria\ tàm ngai  dơ\ 7 mờ ngai  Nhật mờ ngai chờ jat kơrnuat sồ 16 bơh Gah lơh sơnơm mờ pria\ jền, dong tơl bơta nàng làng bol geh kham sơm kòp tơl tu\ tơl kờ`. Broa\ lơh do neh dờp geh bơta kờ` bal ngan bơh làng bol, ngan la cau kuang tàm mpồl cau lơh broa\ sa pria\ nhai dà lơgar. Do  kung la hìu sơnơm lơh geh bơta pin dờ` tus làng bol tàm tiah do, ngan la tu\ kham sơm kòp bal neh geh lơh jat bal. Bác sỹ chuyên  khoa II Y Nhân Mlô kuang atbồ hìu sơnơm dờng [òn drà Buôn Hồ, càr Daklak ai git: “Tu\ geh kham sơm kòp bal jơh, làng bol gơtùi rwah ala\ hìu sơnơm geh broa\ lơh kham sơm kòp niam ngan rlau jơh, ngan la bơh ala\ anih kham kòp cau lơh is. Bơta do geh dong geh broa\ lơh tam pơr lòng bơh ala\ hìu sơnơm la jơnhua ngan, lơh bol a` pal sùm tam gơl pa,  tam gơl bơh  drơng broa\ lơh tus khà niam kham sơm kòp nàng geh lơh di  bơta kờ` bơh làng bol”.

            Cau kòp  gal ndrờm bal mờ broa\ hìu sơnơm geh pin dờ`. Mơya, tu\ do,  phan bơna hìu sơnơm gam ờ hềt ơnàng, dờng, geh lơh hìu sơnơm sùm tàm bơta gal ngan cau. Khà jơngờng piam kòp jat broa\ lơh bơh hìu sơnơm dê la 200 jơnờng mơya khà  jơnờng piam kòp mùl màl geh sap sùm bơh  300 tus 350 nơm jơnờng. Geh tu\, ua\ hơđơm kai ntùng hàu kung pal geh ngui nàng lơh anih lơh broa\ nàng geh anih ơn jơnờng piam kòp cau kòp in. Bơta do geh lơh  ờ suk ngan tus mờ cau lơh sơnơm tàm hìu sơnơm gam ờ tơl khà. Bác sỹ chuyên khoa III Y Nhân Mlô  ai git tai:“Phan bơna, hìu lơh broa\ bơh hìu sơnơm tu\ do gam dềt, hat hal ngan. Ba\ ù pa mìng di 1 lồ 2 sào. Bol a` neh lơh geh broa\ lơh lơh dờng tai hìu sơnơm mờ dờp geh ai kơrnuat bơh anih duh broa\ làng bol càr la tàm tơngai tus geh pờ ơnàng hìu sơnơm tau tus 5 sào tai”.

            Mờ dùl hìu sơnơm kơnhoàl lơh broa\ geh cồng nha, hìu sơnơm dờng [òn drà Buôn Hồ kờ` ngan bơta sền gròi, bơcri bơh ala\ gơnoar atbồ [òn lơgar mờ gah lơh sơnơm, ngan la broa\ lơh mpồl bơtìan geh lơh bal tàm broa\ lơh dờng ơnàng hìu sơnơm, ai tai cau lơh broa\ nàng geh lơh gơs ngan,  bơtàu tơngguh rlau tai broa\ sền gàr  pràn kơldang sa\ ja` làng bol. Mơ kung geh pơ gồp bal lơh tam gơl broa\ sền bè ròt hìu sơnơm kơnhoàl, pơnjat tai geh dong tơl bơta nàng làng bol pin dờ` mờ rwah ala\ broa\ lơh kham sơm kòp tàm do.

                   Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp