VOV4.K’ho - Là 1 tàm ală hìu sơnơm sền gàr bơta pràn kơl dang să jan lài ngan ai làng bol tàm tiah kal ke in, tơngai pa do, hìu sơnơm kơnhoàl Dak Glong, càr Dak Nông geh ală broă lơh ngan sùm tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan cau kòp in. Hìu sơnơm kung neh tơrgùm bơcri priă lơh pa uă phan lơh broă, tơnguh bơta niam tàm broă kham, sơm kòp, di pal mờ broă kờ` sền gàr bơta pràn kơl dang să jan làng bol in.

Hìu sơnơm kơnhoàl Dak Glong geh lơh bơh nam 2006. Tơnơ\ mờ 1 tơngai lơh broă, tus tu\ do, phan bơna bal mờ phan lơh broă geh tơnguh sùm bè khà geh kung bè bơta niam. Broă geh tơl phan lơh broă geh gơnoar kuơ màng ngan tàm broă lơh kloh niam, kloh kòp, sơgơ\t kòp kung bè broă kham, sơm kòp tàm hìu sơnơm. Tu\ do, hìu sơnơm neh ai lơh uă phan lơh broă tus tàm ală gah sơm kòp. Bơdìh hơ\ tai, hìu sơnơm kung sền kuơ ngan tus mờ nùs nhơm lơh broă bal mờ bơta ngăc ngar tàm broă lơh kuang bàng, cau lơh broă in. Bác sĩ Nguyễn Thọ Cảnh, Phó kuang atbồ hìu sơnơm kơnhoàl Dak Glong pà g^t: “Tus tu\ do, mờ mpồl bác sĩ gam kơnòm lơh broă tàm ală gah sơm kòp geh nùs nhơm đềt mềr ngan mờ hìu sơnơm, tàm tơngai pa do, tàm hiu sơnơm kung neh lơh geh ờ uă broă niam bơne\ ngan, mờ ală dơ\ bal mờ mpồl reh tus tu\ do neh lơh gơs, tàm tơngai tus, geh lơh bè kĩ thuật, tơnguh bơta ngăc ngar reh tàm hìu sơnơm”.

Hìu sơnơm tu\ do geh 64 jơnờng piam kòp, 55 nă kuang bàng lơh sơnơm. Tài kal ke bè phan bơna bal mờ cau lơh broă, den tàng mpồl kuang bàng, cau lơh broă pal lơh broă uă ngan kờ` di pal mờ broă kờ` kham, sơm kòp drơng cau kòp in. Ală bác sĩ, cau lơh sơnơn tàm hìu sơnơm tu\ lơi kung dờp ală cau tus kham mờ sơm kòp, tàm hơ\ uă ngan là ală cau geh sră dong kờl bơh dà lơgar dê bè hìu rơ[ah, hìu mờr rơ[ah, kơnòm dềt hờ đơm 6 sơnam, làng bol kòn cau…Hìu sơnơm kung dong kờl sùm bè broă lơh ală hìu sơnơm ndai in di lah geh broă kờ`. Den tàng, broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan mờ broă kham, sơm kòp làng bol in sùm geh gàr niam, mhar, geh cồng nha mờ tềm pềt priă. Lo\ H’ Thị Sia, kis tàm [òn 3, xã Dak Som, kơnhoàl Dak Glong tu\ do gam sơm kòp tàm hìu sơnơm. Tài là hìu rơ[ah kòn cau, den tàng lo\ Sia ờ pal tă priă sơm kòp. Tơnơ\ mờ 3 ngai geh sơm kòp, lo\ Sia neh pràn wơl tơnơ\ mờ tu\ gơbàn duh să siêu vi mờ broă sền gàr jơh nùs bơh ală cau lơh sơnơm tàm hìu sơnơm do dê. Lo\ H’ Thị Sia đơs: “Ờ geh hìu sơnơm den he pal lòt blơi sơnơm tàm hìu tăc sơnơm, di lah ờ bời den gam roh tai priă, geh hìu sơnơm den he ờ pal roh priă, he mìng roh priă blơi xăng rơndeh lòt tus hìu sơnơm mơ, [uơn uă rơlao ngan. Bác sĩ kung jơh nùs sền gàr cau kòp, mhar bời kờ` rê mờ hìu nhă”.

Kờ` tơnguh uă ngan bơta pràn mpồl lơh broă, hìu sơnơm kung lam sồr ală cau, mpồl cau dan tơngu me, broă bơceh khoa học mờ bơyai lơh ală dơ\ cri bơyai kòp bal mờ pơrjum cri bơyai bè broă lơh kờ` tơnguh broă lơh. Tài geh gal kuang bàng gam kơnòm să, ờ hềt geh broă mờng chài uă, den tàng hìu sơnơm kung rơcang chồl pràn broă tơnguh niam broă lơh cau lơh broă in bơh tàm broă ai khà cau lòt bơsram nền nòn, bơsram bơtơl, ai kuang bàng tus hờ hìu sơnơng càr bal mờ ală hìu sơnơm dờng kờ` bơsram bơtơl, tơnguh bơta ngăc ngar tàm broă lơh. Bác sĩ Tô Thuỷ Ngọc, lơh broă tàm gah ngoại sản hìu sơnơm kơnhoàl Dak Glong đơs: “Mờ broă kờ` drơng cau kòp in geh niam rơlao, tơnguh bơta niam hìu sơnơm dê, den tàng hìu sơnơm kung ai tơl bơta niam a` in tus hìu sơnơm càr 3 nhai bơsram broă lơh jăt rơndăp broă 1816 kờ` tơnguh bơta ngăc ngar tàm broă lơh. Tus tàm hơ\ bơsram gam geh tơl^k bơta chài lơh broă, geh bơto sồr niam rơlao. Mờ broă lơh tu\ do hìu sơnơm dê bal mờ bơta ngăc ngar tu\ do den neh di pal, kờ` lơh jăt broă lơh bơh hìu sơnơm càr den gam pal gơrềng tus mờ mpồl cau lơh broă bal”.

Broă tơnguh bal mờ bơcri priă blơi pa phan lơh broă tàm hìu sơnơm kơnhoàl Dak Glong, neh pơgồp bal tàm broă sền gàr tơl ală bơta mờ nền nòn bơta pràn kơl dang să jan làng bol tàm kơnhoàl do in. Bơh tu\ hơ\, geh dong kờl tơmù broă gal ir cau tus tàm ală hìu sơnơm dờng mờ tềm pềr priă uă ngan tus mờ cau kòp. Bal mờ hơ\, là nùs nhơm đềt mềr, jơh nùs tàm broă lơh bơh ală mpồl kuang bàng cau lơh broă dê, di pal ngan mờ măt sơnđan “Cau lơh sơnơm bè cau mè”.

       Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl