Rài yau, broă mus brê ai ù crơng gơs [òn halà mus brê lơh mìr ndrờm bơh cau kra [òn, cau geh bơngă pin dờn lơm lơh. Brê geh koh kơl ờ go\ di là brê bồ tô dà, brê kròng dờng, brê geh chi kuơ ờ mờ dilah mu\t sơgràm lơh aniai brê den geh gơtìp yàng lah pơrhơng lơh gơtìp dà ko\ dà cò halà trồ prang dờng soăt dà…

Tu\ chu tơdau mìr, làng bol sùm geh jơnau gi\t wa\ sền gàr bă brê gùt dar bơh broă khòm tơrgùm jơh ală ntê lòng ro, nhhơ\t ro, lơh gơs tiah ha pah lời gời tàm gùl bă mìr bơh he dê mờ ală tiah ndai, pleh ờ lời ồs chu mìr sa gơ rề, lơh gơtìp ồs sa brê, tài bơh ồs sa brê geh gơtìp yàng lơh glài tơmàl, [òn lơgar cah r`a.

Den tàng bè hơ\, tàm adat bơhiàn bơh he dê, làng bol kòn cau Mnông gam prăp gàr bàr pe bơta pal jat bè tìs lơh ồs sa brê, bè: hìu kù gơtìp ồs sa mìng dùl nă cau muăt jrùm/ Hìu gơtìp ồs sa jơh dùl [òn pal muăt jrùm/ Brê gơtìp ồs sa jơh tơl nă cau ndrờm muat jrùm jơh…/Brê gơtìp ồs sa mờ ờ crùh gơ sơ\t ồs/ Cau hơ\ geh ờ geh brê/Cau hơ\ geh ờ geh ù/Lơh hìu ba` ngui dơm chi tai/Lơh hìu kù ờ go\ di ngui dơm chi tai…

Ndrờm bè hơ\ sơl, broă sền gàr bồ tô dà kung geh cau Mnông sền dờng màng ngan. Làng bol Mnông đơs là, tơl nơm dà mbòr ndrờm geh dùl nă yàng dà atbồ sền gàr, dilah gơtìp lơh [ơ\ [ơl, ờ lơh kloh niam den geh lơh yàng gơ jra` mờ lơh gơlik kòp tê jê să nàng lơh glài làng bol [òn lơgar. Rlau mờ hơ\ tai, dà dờng, dà croh là tiah ai dà ngui sa ai làng bol tàm [òn lơgar in, den tàng làng bol tàm [òn sùm lam lòt lơh kloh niam, sền gàr dà mbòr gơ in sùm sàng kloh, mờ ờ [ơ\ [ơl. Rài do, pah tu\ bồ nam pa tus, mờ tu\ geh phan, làng bol tă pơgồp tai priă jền blơi phan nàng lam lơh yàng duh khuai dà mbòr mờ jơnau kơ\p kờn yàng dà ai làng bol in geh tơl dà ngui sa tàm rài kis, geh tơl dà nàng tuh tờm phan tam in…

Bơta ndai, dà là tiah ơm kis niam ngan nàng ai ală jơi phan tàm dà in bè kuăt, ka ti, ka…ơm kis, lơh geh phan sa ai làng bol [òn lơgar in den tàng broă tras ku\p ka kung geh làng bol lơh dùl bă wèr bơkal ngan, mờ niam bơne\ ngan. Mờ jơnau gi\t wa\ sền gàr tiah ơm kis mờ ờ go\ di gơ sơ\t jơh phan kuơ tàm dà, làng bol mìng lơh ka mờ ală phan ngui balhiă lơm, bè pàm, srồ, nir…Jơnau gi\t wa\ sền gàr phan kuơ bơh dà dờng, dà croh dê geh bơto yal wơl bơh ală jơnau đơs, bè: Ku\p kòn ki\t pal lời wơl ki\t me/Ku\p kòn ka pal lời wơl ka me/ Koh tờm gle pal lời wơl gle bơnung/ Chu mpồl lơ we pal lời wơl lơ we bơtau…

Tài bơh rài kis ơm kis rềp mềl mờ brê bơnơm, dà dờng, dà croh, den tàng cau Mnông neh gi\t bơceh lơh broă tras ku\p ka mờ sơnơm lơh bơh kơmhò chi. Pơn jat hơ\, làng bol mu\t tàm brê lòt jòi kơmhò chi, rơyas chi geh sơnơm khih nàng cèng rê bo\ lề, klài tai mờ dùl êt phan nai nàng lơh gơlik sơnơm ku\p ka. Tu\ tơn dùh sơnơm ku\p ka tàm tiah he kờn ku\p ka den geh lơh ală ka gơtìp ngồi mờ pơrđồng tềng mat dà. Tu\ hơ\, làng bol mìng kờn ai phan kuă nàng kuă ka mờ cèng rê tru\ gơm nàng sa.

Làng bol kòn cau Mnông lơh mìr jat broă lơh tam phan tàm pơdar nàng sền gàr brê (Geh lơh wơl Dơ\ lơh yàng mus tơdau mìr tàm [òn Bu Koh, xã Dak Rtih, kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông)

Mơya, broă sơnơm ka lơh mờ kơmhò chi, bơdìh mờ ka dờng den kung lơh ală ka dềt ngồi mờ pơrđồng tềng hơđang mat dà sơl, lơh chơ\t roh jơh phan kuơ tàm dà. Den tàng bè hơ\, adat bơhiàn cau Mnông dê kơryan ngan ờ ai broă lơh ku\p ka mờ sơnơm, cau lơi lơh tìs den geh gơtìp [òn lơgar lơh glài jat bơta pal jat.

Bal mờ broă sền gàr ală jơi phan kis kuơ bè: rwas, rơmìs…kung geh làng bol lơh jat niam ngan sơl. Gơ wèt mờ làng bol kòn cau Mnông, den rwas ờ mìng là dùl jơtài dờng ngan mờ gam là cau bơyô rềp mềl ngan tàm hìu bơnhă dê tai. Den tàng bè hơ\, làng bol jòi rwas nàng rê pơđàu, drơng ai jơnau kờn lơh phan ntrờn phan bơna bơh hìu bơnhă dê, mơya sùm sền ngac ròng siam sền gàr niam nàng rwas ờ gơtìp kòp mờ chơ\t. Dilah geh dùl bơta gơ aniai lơi hơ\ gơlik geh mờ rwas den yàng geh lơh glài tơmàl jơh dùl [òn.

Gơ wèt mờ ală cau ròng rwas kung bè ală cau pơđàu rwas pal lơh jat ală jơnau wèr bơkal jat adat bơhiàn dê sồr, bè: ờ go\ di sa puăc rwas, ờ ngui ală phan lơh mờ kơltau rwas, ờ sa boh bùh bơnhă ồs, ờ go\ di mu\t tàm hìu cau pa deh kòn halà hìu geh cau chơ\t ờ hềt di dùl nam…Dilah ờ lơh jat ală jơnau sồr pa yal den rwas gơtìp kòp, lơh aniai, gơtìp sơnrang, mờ dilah ờ duh khuai, sơm kòp di tu\ den rwas gơtìp chơ\t halà dră wơl cau tờm ròng.

Pah tu\ rwas hìu gơtìp kòp den cau tờm rwas pal lơh yàng duh khuai ai rwas in nàng bời kòp. Rwas pơndiang kơn jơ\, glar ờ pràn, cau tờm rwas pal lơh yàng dan să rwas tài bơh neh sồr rwas lơh broă glar bòl ir. Cau tờm rwas gam pal bơyai lơh `ô bau rwas in. Tu\ rwas chơ\t, pal ies, mờ lơh hìu [ồc bè kòn bơnus sơl.

Gơtùi sền go\, kung bơh jơnau gi\t wa\ sền gàr tiah ơm kis den tàng tu\ do, làng bol cau Mnông tàm ală tiah tàm ù tiah càr Daknông kung gam lơh sùm bàr pe broă lơh yàng duh khuai gơrềng tus broă sền gàr tiah ơm kis bè Dơ\ lơh yàng duh khuai dà mbòr, lơh yàng duh khuai yàng brê, lơh yàng duh khuai tu\ iơm ka mờ sơnơm….Bơh hơ\, rơnàng cau lài do lời wơl ală adat bơhiàn mờ bơto tơngkah ală rơnàng cau tơnơ\ do sền gàr tiah ơm kis sàng kloh, niam bơne\ rlau.

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến