VOV4.K’ho - Bao gờ`, bao rềp jơi nòi bal ờ mìng tìs mờ kơrnoăt tàm adăt boh lam dê, mờ gam lời wơl uă bơta aniai, tàm hơ\ uă ngan là lơh ờ niam tus mờ rài tơnơ\ do, bơta niam khà kờp làng bol kung bè bơta pràn kơl dang deh dùh cau ùr ờ hềt tơl sơnam deh kòn. Tàm càr Dak Lak, kờ` tìp mờ ală kơnòm pa tào là kòn cau mìng rơ\p bơh 15 tus 16 sơnam neh geh bao là [uơn ngan; bal mờ hơ\ là cau pròc mhàm lo\ kòn kồ` bao bal.

Lo\ H’ El Long Ding kòn cau Mnông, kis tàm [òn Pai Ar, ntum Dak Phơi, kơnhoàl Lăk nam do tòm 20 sơnam, mơya neh bao rơlao 3 nam mờ geh 1 nă kòn klao 2 sơnam. Jơnau kờ` đơs ngan là 2 nă ùr bơklao lo\ H’ El là 2 nă oh mờ mi lo\ kòn kồ` tòm. Mò H’ Long Long Ding, mè tòm lo\ H’ El pà g^t, jơi nòi mò đơs là, lo\ kòn kồ` bao bal niam, tài phan bơna, jơ tài lời kòn in ờ gơbài roh: “Mò pàng bol a` đơs, cau lo\ kòn kồ` bao bal là kờ` sền gàr phan bơna, gàr phan bơna tàm hìu nhă mờ ờ gơbàn tam pà tus mờ jơi nòi ndai. Mờ bol khi gơboh bal ngan den hơ\ sồng geh bao”.

Kung bao bơh tu\ rơ\p 15 sơnam bè lo\ H’ El Long Ding dê sơl, nam do 18 sơnam, lo\ Hoàng Thị Den, kòn cau Hmông, kis tàm [òn Noh Prông, ntum Hoà Phong, kơnhoàl Krông Bông neh deh 2 nă kòn. Kòn dờng 2 sơnam, kòn dơ\ 2 ờ hềt tơl 7 nhai. Lo\ Den pal pơyoa kòn neh dờng mè bèp tòm in ròng, kờ` geh tơngai sền gàr, ròng siam kòn dơ\ 2. ală broă mìr sre pah ngai tàm hìu nhă ndrờm geh bơklao dờng rơlao mờ lo\ 1 sơnam drơng lơh. Lo\ Hoàng Thị Den pà g^t, tàm [òn Noh Prông, geh gal cau ùr kòn cau Hmông bao gờ` bè lo\ dê sơl, mờ do là jơnau bè ờs ngan: “Tu\ tìp bal gơlơh gơboh den bao tơn. Oh ờ g^t bao gờ` bè do Dà lơgar kơrian ờ ai, mơya he kờ` den kung gam bao sơl. Geh bun den deh kòn mờ ờ g^t gơbàn aniai tus mờ bơta pràn kơl dang să jan”.

Mìng kờp is tàm ntum Ea ~uôl, kơnhoàl Buôn Đôn tàm tơngai pa do, neh geh 3 ùr bơklao bao kờ` mờ 1 ùr bơklao bao rềp jơi nòi bal. Jăt kuang bàng đơng lam anih duh broă làng bol ntum Ea ~uôl, kơnhoàl Buôn Đôn yal, bơdìh mờ bơta aniai bè să jan bal mờ bơta pràn rài pơn jăt in, bao rềp mờ jơi nòi bal gam lơh kal ke uă ngan tus mờ gơnoar atbồ ntum tàm broă sền gàr, tài ală ùr bơklao do ndrờm ờ dan lơh sră ku\p bao, ờ lơh sră yal deh kòn, kòn in. Tu\ oh kòn tus sơnam lòt bơsram, gơnoar atbồ ntum bơsong hoàc huơr bè khà măt cau tàm hìu nhă. Tàm tu\ hơ\, broă lam sồr kờ` g^t bè bơta aniai bơh broă bao gờ` mờ bao rềp jơi nòi bal gơbàn kal ke. Lo\ H’ Dhim Liêng Hót, lơh broă tàm đah khà kờp làng bol mờ deh dùh di kơrhia tàm hìu nhă [òn Pai Ar, ntum Dak Phơi, kơnhoàl Lak pà g^t: “Lòt tus tàm hìu lam sồr den kal ke ngan, broă bao gờ`, bao rềp mờ jơi nòi bal den a` bal mờ gơnoar atbồ tàm do tus lam sồr, mơya cau ờ dờn, gơboh den bao mìng bè hơ\ mơ, ờ jai tai, ờ g^t lơh bè lơi tai”.

Jăt đah khà kờp làng bol mờ deh dùh di kơrhia tàm hìu nhă càr Dak Lak yal, tàm nam 2015 pa do, tàm càr do geh 794 nă ùr bơklao bao gờ`, 5 nă ùr bơklao bao rềp jơi nòi bal; mìng kờp is nggùl bồ nam 2016, neh geh 439 nă ùr bơklao bao gờ` mờ 8 nă ùr bơklao bao rềp jơi nòi bal. Bu\ lah càr Dak Lak neh lơh jăt broă “Tus bal kờ` tơmù broă bao gờ`, bao rềp jơi nòi bal, pơgồp bal tàm broă tơnguh bơta niam khà kờp làng bol”, mơya broă do gam ờ gơmù sơl, geh tu\ gam tơnguh pràn. Bác sỹ Phạm Thị Tuyết Nhung, kuang jăt jơng atbồ đah khà kờp làng bol mờ deh dùh di kơrhia tàm hìu nhă càr Dak Lak pà g^t: “Đah khà kờp làng bol mờ ală anih lơh broă bè khà kờp làng bol kơnhoàl, ală mpồl lơh broă bơyai lơh ală dơ\ pơlam jăt mpồl, pơlam jăt hìu nhă mờ kuơ màng là tus mờ ală cau tàm sơnam pa tào, ơruh pơnu. Geh pơgồp bal mờ [òn lơgar bơyai lơh lam sồr uă tus tơl hìu nhă, kờ` dong kờl ală hìu nhă in g^t bè bơta aniai bơh bao gờ`, bao rềp jơi nòi bal là ờ niam ngan, lơh aniai tus mờ hìu nhă, mpồl bơtiàn mờ ală rài tơnơ\ do tai”.

Ală kòn dềt geh deh bơh ală dơ\ bao rềp jơi nòi bal [uơn ngan gơbàn ală kòp gơtòp, tài pơgồp bal mhàm geh kòp. Ală kòp mờng gơbàn ngan bè: kòp mhàm, kòp ờ niam tu\ tam gơl să jan, kòp lơh ờ niam să jan bơh dềt, kòp kò să bồ, kòp ờ loh măt mờ kuơ màng ngan là kòp ờ tơl mhàm bơh dềt… Gah lơh broă geh gơnoar tàm càr Dak Lak neh chồl pràn broă lam sồr, mơya broă do kung gam gơbàn geh. Tàm tơngai tus, kờ` ngan geh broă tus bal pràn rơlao tai bơh ală mpồl lơh broă, tàm hơ\ geh bal gơnoar bơh ală kra [òn, kuang atbồ [òn bal mờ cau kơ đơng yàng, kờ` broă bao gờ` mờ bao rềp jơi nòi bal ờ gam là bơta lơh kal ke tàm rài kis ală [òn tiah sar lơgar ngài tàm càr Dak Lak dê tai.