VOV4.K’ho - Cit  rcang lài  sơnơm sơm kòp la broa\ lơh niam ngan rlau jơh mờ la gơnoar di pal bơh tơl na\ kơnòm dềt, kòn se. Bulah bè hơ\,  tài bơh ua\ ngan bơta krơi is, ờ ua\ cau mè bèp neh ờ cit sơnơm  rcang sơndra\ kòp lài  kơnòm dềt, kòn se in. Bơta do geh lơh kơnòm dềt, kòn se, ngan la tàm ala\ tiah sar lơgar ngài,  geh ua\ ngan kal ke neh pal kong mờ ua\ ngan kòp ngòt rngơt. Ngai do, geh yal ala\ kal ke tàm broa\ cit sơnơm  rcang sơndra\ kòp lài  tàm tiah làng bol kòn cau Mông, ntum Cư\ Kbang, kơnhoàl Ea Sup, càr Daklak bơh  jơnau sơnđan “ Bòl glar kal ke cit sơnơm rcang  lài sơndra\ mờ kòp tàm [òn cau Mông”.

            Ala\ [òn 15, 16, 17 mờ mpồl [òn làng bol ơm kis sồ 8, 9, 10 bơh ntum Cư\ Kbang, kơnhoàl Ea Sup, càr Daklak la tiah ơm kis bơh 100% làng bol kòn cau Mông ntrờn tus kis bơh ala\ càr tiah kơh bơnơm đah tô den tàng làng bol tàm  do mờng sơnđan la “{òn Mông”. Bulah mìng ngài mờ Hìu sơnơm ntum ờ hềt tus 5 kơi sồ, gùt lòt rê kung ờ gam kal ke bè lài tai, mơya làng bol ờ hoan ngan sền gròi tus broa\ ai kơnòm dềt lòt cit sơnơm  rcang sơndra\ kòp lài. Nam 2014, mìng geh 55/79 na\ kơnòm dềt tàm do geh cih sơnơm  rcang lài kòp tơl jơh,  geh tus 69%, lơyah  ua\ rlau mờ broa\ lơh cit sơnơm pờ ơnàng  dà lơgar ai tơlik. Tềng đap bơta do, nhai 7 nam 2015, Hìu sơnơm kơnhoàl Ea Sup neh crơng gơs anih  cit sơnơm rcang sơndra\ lài kòp geh lơh tềng hìu ồng Lý Văn Liền jat jơng atbồ [òn 15 nàng drơng  is làng bol tàm [òn. Mơya, jat jơng ala\ cau kuang lơh sơnơm lòt lam sồr cit sơnơm hơ\ sng geh go\ broa\ lơh do ờ hềt mùl màl chồl guh geh cồng nha ngan ngồn.

            Ngai do, la ngai cit sơnơm rcang sơndra\ kòp lài di tus ngai du\ pah nhai tềng anih cih sơnơm hờ hìu sơnơm ntum. Ùr bơklau bi Vương Văn Thắng mờ lo\ Đào Thị Minh ờ sền gròi. Tu\ do, jơh  ùr bơklau drờm ơm tàm hìu,  kòn klau mờr tòm dùl sơnam gam bic lơha\. Bi Thắng ai git, ùr bơklau bi neh  lòt cit sơnơm kòn in dơ\ sơnrờp tu\ kòn tòm 2 nhai.  Mơya, tơnơ\ cih sơnơm den kòn gơbàn duh sa\ den tàng  bi ờ lòt cit sơnơm tai. Bi Vương Văn Thắng tam pà:“He ờ di la cau tơl ngui tơl sa, hìu nha\ den rbah kal ke den tàng, pah tu\ kòn gơbàn kòp tê jê sa\, a` ờ suk ngan. Ua\ tu\, tus hờ hìu  sơnơm ntum den ờ geh tơl sơnơm, geh pal lòt blơi hờ bơdĩh. Roh ua\ tu\ jiơ ngan”.

            Bulah cau kuang lơh sơnơm neh  dong pơlam nền nòn ngan bi in bè ala\ bơta gơbàn tơnơ\ cih sơnơm kung bè bơta kuơ màng bơh broa\ ai kòn lòt cit sơnơm mơya bi kung ờ tam gơl sơnơng.

            Ngài mờ hìu bi Vương Văn Thắng rlau 500 thơt, hìu ồng Tráng Seo Phử klo ntas chờ sap kơnòm driau. Ngai do,  jơh mờ hìu nha\ mò ồng,  kòn  klau, kòn ban drờm ơm tàm hìu, mơya ờ cau lơi jun kòn lòt cit sơnơm. Tu\ geh lùp,  ban ồng Phử ai git:“Kòn oh neh geh cit sơnơm bloh dùl dơ\. Mơya, jơh cit sơnơm den khai gơbàn bơsia\, gơbàn duh sa\ den tàng ờ lòt cit tai…”

            La mò ồng tờm, mơya  ùr bơklau ồng Phử kung ờ sền gròi ngan tus broa\ lơh do. Ồng ai git,  hơ\ la broa\ bơh oh kòn dê, ồng ờ  đơs bơta lơi. Mờ tơnơ\ geh mblàng yal tơnggit loh làng bơh tài kòn dềt gơbàn duh sa\ tơnơ\ cit sơnơm, mè bơh kòn dềt di kung mìng gam nho\ tu\ cau kuang lơh sơnơm lùp nhai tơnơ\ geh ai lòt cit sơnơm lah ờ?

            Tài ngòt kòn gơbàn duh sa\ hala pơlai di 2, 30 rbô pria\ blơi sơnơm mờ ờ mìng hìu nha\ bi Vương Văn Thắng hala hìu ồng Tráng Seo Phử mờ ua\ ngan hìu nha\ tàm do neh ờ ai kòn  dềt geh lòt cit sơnơm. Tài bơh git wa\ ờ hềt tơl jơh, khi ờ git la ala\ bơta ờ suk do la broa\ ờ kuơ dilah ờ bơtuah kòn sau khi dê gơbàn kòp ngòt rngơt tài bơh ờ cit sơnơm rcang lài.

            {òn 14, 15, 16 mờ mpồl [òn làng bol sồ 8, 9, 10 bơh ntum Cư\ Kbang la dùl tàm  tiah ờ suk ngan  bè broa\ ờ bai cit sơnơm rcang sơndra\  lài kòp bơh kơnhoàl Ea Sup. Làng bol tàm tiah do kis ua\ ngan mờ broa\ lơh sa suơn mìr. Rài kis lơh sa ka\ ke ngan,  bơta git wa\ git sra\ bơh làng bol lơyah, den tàng ua\ ngan ala\ hìu nha\  ờ  sền tus broa\ sền gàr pràn kơldang sa\ ja` kung bè jun kòn geh lòt cit sơnơm sơndra\ lài kòp.

            Lo\ Lý Thị Bay geh đơs la la dùl tàm cau lơh broa\ bal mờ  gah lơh sơnơm tàm [òn jak ngan, jơh nùs ngan bơh ntum Cư\ Kbang. Sùm drờm tus ngai du\ pah nhai, ngai lài mờ ngai cit sơnơm dùl ngai, lo\ mờ ala\ cau lơh broa\ lơh sơnơm tàm [òn geh lòt tồt tơl hìu geh kòn dềt nàng mblàng pơlam bè bơta kuơ bơh broa\ cih sơnơm tơl mờ tơng kah  geh tus jun kòn lòt cit sơnơm. Tàm tơngai geh lơh cit sơnơm, khi sùm pal ơm sền khà kòn dềt mờ pơnjat tai geh lòt lam sồr ala\ cau ờ hềt tus cit sơnơm. La cau bơh [òn lơgar, wa\ loh ngan bơhìan,  mờ bơta mờng bơh làng bol tàm tiah do, mơya geh tu\ lo\ Bay kung dil ngan. Lo\ Lý Thị Bay đơs:“Nam lài,  geh mpồl bơh kơnhoàl tus geh rê lam sồr tơl hìu  mơya khi gam ờ  jun kòn lot cit sơnơm. Geh cau tơnơ\ cit sơnơm kòn  gơbàn kòp, duh sa\,  ùr bơklau tam lah den tàng ờ lòt cit tai. Ua\ cau den ờ git wa\, khi đơs la cit sơnơm kung ờ cèng bơta kuơ lơi. Khi đơs di lah kòn gơbàn kòp den he mut tàm hìu sơnơm la di”.

            Đơs bè  bơta kal ke tàm broa\ lơh cit sơnơm rcang sơndra\ kòp tàm do, Bác sỹ Kiều Thị Thanh Hà kuang jat  jơng atbồ Hìu sơnơm kơnhoàl Ea Sup ai git tai:“Tàm do geh dùl bơta kal ke tai la ala\ mpồl làng bol ntrờn tus kis geh ala\ mpồl [òn 8,9,10 ờ hềt geh kơrnuat  crơng gơs [òn den tàng ờ hềt geh cau lơh broa\ lơh sơnơm tàm [òn  geh tus bal lam sồr  làng bol jun kòn lòt cit sơnơm rcang sơndra\ kòp lài…”

            Crơng gơs anih cit sơnơm rcang sơndra\ kòp lài bơdĩh hìu sơnơm ntum la dùl tàm ala\ broa\ lơh mờ Anih tờm lơh sơnơm kơnhoàl Ea Sup mut lơh nàng bơsong  jơnau cit sơnơm rcang sơndra\ kòp lài tàm [òn lơgar. Bulah bè hơ\,  nàng tơngguh rlau tai geh cồng nha bơh broa\ lơh do, den ala\ bơta gùt dar broa\ lơh cit sơnơm rề ơnàng bè geh dong pơlam nền nòn, gàr niam ờ do ờ da\ cit sơnơm, tam gơl broa\ lơh tus tìp, yal tơnggit, bơtàu tơngguh git wa\  bơh làng bol bè bơta kuơ bơh cit sơnơm  rcang lài sơndra\ kòp la broa\ lơh geh kuơ màng ngan.

                        Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp