VOV4.K’ho - Geh bun mờ deh kòn là jơh dùl tơngai glar bòl mờ geh uă ngan bơta kal ke gơwèt mờ cau ùr. Uă cau bơtoah tu\ geh “mè niam kòn pràn” mơya kung geh uă cau gơbàn ờ niam, lơh aniai tus mờ bơta pràn kơl dang să jan, geh tu\ gơbàn tus mờ màng kis bơh cau mè bal mờ kòn se.

Den tàng, lài mờ tu\ bal mờ tàm tu\ geh bun, cau ùr pal g^t ală jơnau tòm bè sền gàr bun, tàm hơ\ uă ngan là lơh jăt broă kham bun jăt tơngai kờ` tơmù ală bơta ờ niam di gơlan gơbàn geh.

Lơh mè là bơta kuơ màng ngan bơh cau ùr dê, mơya kờ` deh niam dùl nă kòn se, geh tu\ cau mè pal tam gơl mờ bơta pràn kơl dang să jan mờ màng kis să tòm. Geh pơnrơ ngan bè bơta bơh cau geh bun Nguyễn Thị Thu Hà, 28 sơnam kis tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak.

Ngai 24 nhai 1 lài do là ngai ờ tu\ lơi hu^ tàm rài kis lơh mè lo\ Hà dê. Lo\ Hà geh bun dơ\ bàr mơya să jan gơtìp uă ngan bơta kòp tê jê să, ngòt rơngơ\t ngan là gơguh huyết áp mờ kòp basedow. Tu\ lo\ Hà geh cèng sơm kòp, sền go\ do là dùl nă cau deh kòn ờ niam, kal ke, ngòt rơngơ\t, bơta geh di gơlan roh mè ha là kòn, mơya tài ờ tơl tơngai kờ` tam gơl hìu sơnơm den tàng ală bác sĩ lơh broă tàm hìu sơnơm tiah Tây Nguyên neh tơl^k kơrnoăt reh.

Mơya lài mờ tu\ reh, lo\ Hà geh tơngo\ nùs ờ tàp. Mơya mpồl cau bác sĩ reh tàm hìu sơnơm do neh lơh ngan jơh pràn, dong kờl bàr nă mè mờ kòn cau ùr geh bun deh kòn pràn niam. Kòn ùr pa deh `jơ\ 3, 3 k^ geh ală bác sĩ bal mờ cau tàm hìu nhă lo\ Hà sền bè dùl bơta gơnrơh.

Bác sĩ Đinh Viết Quang, Phó kuang atbồ khoa deh, hìu sơnơm tiah Tây Nguyên pà g^t, do là dùl tàm ală cau deh kòn ngòt rơngơ\t ngan mờ khoa do geh dờp, di lah jơla 2, 3 giây cau ùr geh bun bal mờ kòn se di gơlan gơbàn chơ\t.

Mơya jăt bác sĩ Đinh Viết Quang yal, bơta do gơtùi pleh di lah cau ùr geh bun sền gròi rơlao tus mờ broă kham bun jăt tơngai mờ mu\t tàm hìu sơnơm gờ` tàm tơngai rơcang deh. Bơta do geh bơh bơta mờng bơh uă cau ùr geh bun, mìng lơh jăt broă siêu âm bun mờ ờ kham bun jăt tơngai. Tài siêu âm mìng g^t geh bơta bun mờ ờ g^t bơta pràn bơh cau mè.

Den tàng, ală kòp ngòt rơngơ\t tàm tơngai geh bun bè kòp đồm sơdàng, kòp gơguh huyết áp, kòp ờ niam gơnoar tuyến giáp… ờ go\ mờ sơm kòp di tu\. Ală kop do lơh gơbàn uă ngan tus mờ bơta pràn kơl dang să jan jơh bàr mè mờ kòn mờ di gơlan lơh roh màng kis bơh ală cau do mờ he ờ g^t lài tàm tơngai geh bun. Bác sĩ Niê Thị Lệ Mai, lơh broă khoa deh-kòn se, hìu sơnơm Thiện Hạnh pà g^t:

-Bơta kòp đồm sơdàng tàm tơngai geh bun di gơlan gơtùi lơh mờ broă rơwah kòp đồm sơdàng tàm tơngai geh bun bơh poh 24 tus poh 28. Di lah bơta do ờ geh kham mờ sền gròi di gơlan lơh gơbàn kòn se gơbàn chơ\t tàm ndul tàm ală poh lồi tơngai geh bun mờ ờ g^t tài bơta lơi.

Dơ\ bàr là bè kòp gơguh huyết áp ha là mờng sơnđan là gơbàn khih tu\ geh bun. Do lah ờ kham bun jăt tơngai, ờ g^t huyết áp lài mờ hơ\ kàr lơi, gơbàn khih tu\ geh bun là kàr lơi. Bơta do di gơlan lơh gơbàn tus mờ cau geh bun bal mờ màng kis bơh mè mờ kòn se.

Lo\ Nguyễn Thị Phượng, 32 sơnam, kis tàm xã Cư\ Êbur, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak gam geh bun dơ\ bàr. Tài dơ\ geh bun dơ\ lài mờ hơ\, lo\ Phượng deh reh den tàng dơ\ do lo\ sùm tus hờ hìu sơnơm kờ` bác sĩ sền gròi.

Lo\ Phượng đơs là di lah mìng siêu âm ờ g^t tus mờ bơta pràn kơl dang să jan cau mè. Lo\ Nguyễn Thị Phượng pà g^t:

-A` gam geh bun dơ\ bàr, geh 39 poh do. A` lòt kham bun sùm, bơh tu\ geh bun tus tu\ do. Tu\ lòt kham bun jăt gơngai, bác sĩ sồr klham tơrgùm jơh cau mè mờ kòn se, siêu âm, sền mhàm, was nùs bun, was nùs cau mè, pơlam bè broă sào sa cau mè mờ kòn se.

Jăt ală bác sĩ lơh broă tàm gah deh kòn yal, tu\ go\ geh bun, cau mè pal lòt kham bun mơ, sơlơ gờ` sơlơ niam mờ dan cih măt atbồ bun tàm hìu sơnơm geh bơngă pin dờn, lơh jăt broă kham bun jăt tơngai.

Kham bun là dùl bơta uă broă lơh kờ` g^t tơrgùm bơta pràn kơl dang să jan cau mè mờ kòn se, tàm hơ\ geh: siêu âm, sền mhàm, sền dà đồm, was huyết áp, sền bè bơta `jơ\ ir să, lơmă ir, sền kờ` g^t ngai deh, bơto pơlam bè broă sào sa, lơh broă, ơm rơlô să… Kuơ màng, gơwèt mờ cau mè gơbàn ală bơta kòp jo\ tơngai, bác sĩ geh dùl broă atbồ bun is, nền nòn rơlao.

Kung jăt jơnau yal bơh ală bác sĩ lơh broă gah do dê, ală cau mè mờ kòn se mờng g^t mờ bơta ngăc ngar tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan deh dùh niam rơlao ală cau mè dờng sơnam in. Ală cau do sùm tus hờ hìu sơnơm kờ` kham tu\ neh geh bun, geh ờ uă cau sền gròi tus mờ broă rơcang lài mờ tu\ geh bun.

Geh pơnrơ ngan bè lo\ Trần Thị Thuỷ, 23 sơnam kis tàm sơnah [òn Tân Thành, [òn dờng Buôn Ma Thuột. Lo\ Thuỷ tu\ do gam geh bun tàm poh dơ\ 27, mơya kòn se dềt ir pơn drờm mờ bè ờs den tàng lo\ sùm pal tus hờ hìu sơnơm kờ` kham bun. Lo\ Thuỷ pà g^t, bàr nă ùr bơklao ờ hềt kờ` geh kòn, den tàng să tòm ờ hềt rơcang tơl bơta pràn kơl dang să jan. Lo\ Trần Thị Thuỷ pà g^t:

-A` geh bun dơ\ sơnrờp, tu\ do bun neh 27 poh. Tu\ g^t geh bun a` chờ ngan mơya tơnơ\ mờ hơ\ den kung ờ su\k sơl. Tài a` geh bun ni sơna, bơdìh mờ broă kờ` geh bun bơh bàr nă ùr bơklao a` dê.

Ală bác sĩ lơh broă gah deh kòn yal, cau ùr lài mờ tu\ geh bun pal rơcang tơl jơnau g^t wă bè broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan tàm tơngai geh bun, kuơ màng là rơcang tơl bơta pràn kơl dang să jan, sền gàr nùs nhơm niam, ba` geh bơta lơi, bơtơl phan sa bơkah.

Do geh sền là bơta kuơ màng, ai geh bơta niam dùl tơngai geh bun pràn kơl dang, gàr niam ờ do ờ dă cau mè mờ kòn se in.

Cau mblàng Ndong Brawl