VOV4.K’ho - Khih phan sa sùm gơbàn tàm dùl mpồl cau mờ jơnau bơh tài gơbàn bơh gơ dê sùm là tài bơh phan sa ờ geh lơh kloh. Den tàng bè hơ\, nàng rcăng pleh gơtìp khih phan sa dùl bă geh cồng nha, den lơh kloh niam ờdo ờdă phan sa tàm tu\ tru\ gơm phan sa là dùl jơnau kuơmàng ngan.

Khih phan sa, gam sơnđan là khih tàm phan sa, ha là trúng thực là ală kòp gơl^k geh tơnơ\ mờ tu\ sa, hùc mờ kung là bơta gơl^k geh cau gơtìp khih, khih tài phan sa, hùc di dà, sa di phan gơtìp khih ha là phan geh bơta khih, pơr-ìu, phan sa geh phan sền gàr kung geh sền là kòp gơtòp bơh phan sa, là cồng nha bơh broă phan sa gơtìp [ơ\. Cau gơtìp khih phan sa mờng gơl^k geh bè hă, jê ndul gơjroh, kơrwài, duh să, jê ndul. Khih phan sa ờ mìng lơh aniai tus să jan, geh tu\ lơh chơ\t să mờ gam lơh nùs nhơm kòn bơnus gơtìp glar bòl.

Gơl^k geh mờ broă sơndră: gơl^k geh khih uă bơta ngan, mơya gơtùi tam cah 4 mpồl bè tơnơ\ do:

-Khih phan sa tài geh ky\ sinh trùng: tài vi khuẩn mờ bơta khih bơh vi khuẩn; tài virus, tài  ky\ sinh trùng; tài bơsềt khih.

Kờ` rơcang sơndră mờ khih phan sa do, he pal rơwah phan sa ris, kloh niam, lơh jăt broă sa sin hùc sin; ba` sa phan ris mờ phan sin phan sa neh tru\ sin pal sa mơ tàm 2 jơ lài, pal prăp gàr di pal, tru\ nền lài mờ tu\ sa wơl; ba` sa phan sa neh jo\ ir, gơtìp pơr-ìu, rào kloh tê là mờ tu\ lơh phan sa, sền gàr kloh niam tàm broă lơh; kham bơta pràn kơl dang să jan jăt tơngai….

-Khih phan sa tài phan sa gơtìp tam gơl, pơr-ìu: geh ờ uă phan sa tu\ lời jo\ ha là gơtìp pơr-ìu mìng gơl^k geh ală bơta khih, dà tơngi ngui uă dơ\. Ală phan do ờ roh ha là gơmù khih tu\ tru\ duh. Broă sơndră geh cồng nha ngan là ba` ngui ală bơta phan sa lời jo\ ngai, phan sa neh [ô, tam gơl tu\ sền jăt mờ bơh sơnrờp.

-Khih tài sa di phan sa neh geh lài bơta khih: tu\ sa di ală phan sa neh geh lài bơta khih, di gơlan gơtìp khih bè ka nóc, ka cóc, plai măt ka trắm, bơsềt khih, bùm tây neh căt bồ măt bal mờ ờ uă bơta bùm, plai chi…

Broă sơndră niam ngan là ba` ngui ală bơta phan sa geh yal là geh khih, ală bơta phan sa krơi.

Khih phan sa tài gơtìp ală phan hoá học: tài gơtìp [ơ\, phan geh tam, ròng, lơh tàm ală tiah mờ dà, ù gơtìp [ơ\ ală bơta phan kră kơl dang; tài khà jơnkah sơnơm sền gàr phan tam, sơnơm sền gàr phan ròng; tài phan jơnkah tàm phan sa; tài ală chất phóng xạ.

Broă sơndră mờ khih do kal ke ngan, tài ală bơta tơngo\ kal ke mờ geh uă tàm phan sa mờ sền g^t, go\ mờ măt bè ờs. Broă sơndră geh cồng nha ngan là rơwah blơi ală bơta phan sa g^t anih lơh loh làng, pal sền nền ală jơnau tơng^t tềng kơl dung, jơnau yal gơrềng bal tus mờ phan sa; rào kloh niam phan sa lài mờ tu\ lơh, tru\ sin, pờ bơno\p tu\ tru\ phan sa…

Broă kờ` g^t 1 nă cau gơtìp khih phan sa: tơnơ\ mờ tu\ sa ha là hùc dà gơtìp khih, tơnơ\ mờ 2, 3 phút, 2, 3 jơ, geh tus tơnơ\ mờ 1 ngai, cau gơtìp khih gơl^k geh: gơdan hă mờ hă mơ, geh tu\ hă gơl^k bal mhàm, jê ndul, lòt đì ndul glơl^k uă dà, bal mờ mhàm, ờ gơtìp duh să ha là duh să rơlao 38 độ C.

Broă lơh tu\ gơtìp khih phan sa: sơbì mơ ală phan khih tàm să mờ broă lơh ai cau gơtìp khih hùc dà, pơn jăt tai là ai tê co\k tàm bơr kờ` lơh gơdan hă.

Pal kah: mìng lơh gơl^k hă tu\ cau gam pràn, tu\ hă bồ pal sơling, di lah kờ` prăp ờ uă phan neh hă kờ` sền.

-Tàm bơta ờ gơtùi hă, ai cau gơtìp khih hùc dà chah hoạt tính, chah hoạt tính là phan jồp ală phan khih mờ kơrian ba` ai phan khih mu\t tàm mhàm.

-Tơnơ\ mờ tu\ hă ha là lòt đì ndul, ai cau gơtìp khih hùc 1 l^t dà tàm klài bal mờ 1 kơl dung orezol ha là di lah ờ geh kơl dung orezol den klài mờ nggùl sơ-io\ boh bal mờ 4 sơio\ sơdàng tàm 1 l^t dà.

-Di lah gơtìp jê ndul gơjroh ba` hùc sơnơm, pal lời cau gơtìp khih lòt sùm nàng jơh sơlơ niam. Mờ ală cau gơtìp khih ờ uă, tơnơ\ mờ tu\ hă mờ lòt đì ndul tơl^k jơh phan khih geh pràn wơl să, ba` sa phan sa kră tơnơ\ mờ hơ\, mờ pal sa pòr.

Mờ cau tơnơ\ mờ tu\ neh lơh  gơ kah ờ hềt pràn mơ mờ gơlơh pàl să, glar tă nhơm pal mhar cèng mơ tus hờ hìu sơnơm rềp ngan kờ` rào pròc mờ geh ală broă sơm di pal.

Phan sa sùm geh 1 bơta kuơ màng tus să jan kòn bơnus, ngui phan sa ờ kloh niam, ờ tơl niam ndrờm gơtìp khih. Wă loh bơta gơl^k geh khih phan sa mờ ală broă sơndră là broă pal gegh lơh kờ` sền gàr bơta pràn kơl dang să jan să tòm, hìu nhă mờ ală cau tàm mpồl bơtiàn.

                                                           }au mblàng Ndong Brawl.