VOV4.K’ho- Gơ wèt mờ kòn cau Mnông, lòt lùp bau là tu\ jiơ kuơ màng ngan tàm rài kis bau kòn bơh khi dê. Tài bơh tơl bơta bơh sơn rờp mờ tơl jơnau hơ pơr gon bè tơnơ\ do ndrờm geh tàm tu\ do. Tu\ kòng dò bau neh geh 2 gah tàm dò bal den bơh tu\ jiơ hơ\ ùr ơruh klau pơnu neh geh dờp là ùr bơklau. Bơh tu\ do khi pal geh kơnòl mờ cau neh tơn dò kòng bal mờ he….

Tơnơ\ dùl ròt ală broă lơh duh khuai tềng đap mat yàng, bơh bơta sền go\ bơh 2 gah hìu bơnhă mờ bơh cau lơh kòn gùng dê, tu\ bàr nă ùr ơruh klau pơnu kòn cau Mnông neh tơn dò kòng bau tàm tê bal, den kờp bơh tu\ jiơ hơ\ khi geh dờp là ùr bơklau. Khi pal geh kơnòl mờ cau bơyô tàm rài kis bau kòn he dê, mờ bơt bơtàu bal rài kis hìu bơnhă is he dê.

Tàm rài kis bau kòn, kòn cau Mnông sùm dò kòng bau tàm tê bơh he dê. Kòng bau là tềl tơngo\ bơta kờ` gơboh bal, jơnau hơ pơr gon bơh ùr bơklau dê kis bal tus jơh rài kis. Kòng mìng geh hồ bơh tê tu\ geh bơta ờ ring bal bơh bàr nă ùr bơklau, uă ngan là tài bơh jơnau kờ` tàm broă lơh sa. Pơn yơu bè tu\ lòt tàm mìr, den ngòt kòng gơ kòl tam tờm chi, ngòt gơdùh tàm dà croh gơbàn dà pơr dô…

Dilah hồ kòng bau bơh tê den jơh bal 2 nă ndrờm hồ bal mờ 2 nơm kòng sùm geh prap niam sùm bal, bè là “phan kuơ” bơh bàr nă ùr bơklau dê. Bi mè Si Won, ơm tàm Bản Đôn, Xã Krông Na, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak, pà g^t, yô kòng bau là tềl tơngo\ bơta kờ` gơboh ùr bơklau dê neh geh yàng sền gròi, dilah roh den aniai ờ niam tus hìu bơnhă ùr bơklau khi dê.

Bơh dì ngai he lùp bau là he neh dò kòng bau do, kòng hơ\ là he pal prap niam sùm. Mìng hồ kòng bau tu\ he lòt lơh broă gùng ngài ngòt ờ bơtoah gơdùh Kòng bơh 2 nă ùr bơklau pal geh prap dùl bă bal, he ờ gơtùi lơh roh gơ, tài bơh kòng bau là phan kuơ màng ngan gơ wèt mờ he.

Tàm rài kis bau kòn, dilah geh dùl nă cau lơh tìs, den bơklau halà pơ ùr geh cèng kòng tus hờ hìu cau lơh gùng, dan jà cah r`a. Bulah bè hơ\, tu\ hơ\ kòng bau hơ\ kung pal geh dò tàm tê. Să tờm cau tus jà cah rơ`a ờ di hồ is kòng hơ\ lik bơh tê. Bi mè Si Won, pà g^t: dilah hồ kòng bau, den khi geh sền là cau lơh tìs jơh, geh tu\ gam gơtìp đơs là cau ờ sền dờng màng bau he dê, là cau lơh gơprah gơpring hìu bơnhă oh kòn.

Dilah geh jơnau kal ke tàm hìu bơnhă den kòng bau kung là cơng tàng nàng he in cèng lòt cah rơ`a, kòng hơ\ geh cèng tus hìu cau lơh kòn gùng dê. Dilah bơklau sền go\ pơ ùr he dê lơh tìs den bơklau geh cèng kòng hơ\ tus hìu ồng lơh kòn gùng, mờ sơlơ\u wơl, pơ ùr kung geh lơh bè hơ\ sơl dilah bơklau bơh he dê geh jơnau lơh tìs.

 Kòng hơ\ geh cèng tus hìu cau lơh kòn gùng, he kung ờ geh gơnoar lời kòng hơ\, he kung pal at tàm tê he dê. Tu\ broă ờ gơtùi bơsong tai den kòng bau hơ\ geh hồ. Cau lơh kòn gùng kung ờ go\ dờp kòng hơ\ sơl, ờ go\ cah rơ`a tus di tu\ geh tơl hìu bơnhă oh mi bơh cau cèng kòng bau tus, tu\ do hơ\ sồng lơh nền bơsong jơnau.

Ală yô ùr bơklau kis bal mờ gơ\p tài jơnau hơ, tài bơngă pin dờn mờ tài bơta kờ` gơboh mờ bau he dê. Kòng bau là “cơng tàng tơngo\” bơta hơ\. Den tàng bè hơ\, kòng bau geh prap kơ\ tàm jơh rài kis, tus di tu\ khi chơ\t den kòng hơ\ kung geh tơ\p bal sơl. Bi mè Si Won, ơm tàm Bản Đôn, xã Krông Na, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak, đơs: 

 Neh là kòng lùp bau, hơ pơrgon bơh yô ùr bơklau dê ờ tu\ lơi sang gơ ờ, pal prap niam ngan. Dilah geh broă kuơ màng tàm hìu bơnhă den khi geh sền kòng bau bơh ùr bơklau he dê. Ai mờ oh kòn he dê den kung pal tơngkah oh kòn in g^t do là kòng “lùp bau” bơh he dê tai.

Kòng bau bơh ùr bơklau kòn cau Mnông dê digơlan ờ kas bè phan bơna, mơya bơta kuơ bè nùs nhơm den ờ geh phan lơi gơtùi pơndrờm geh ờ. Kòng dò tàm tê nàng tơngo\ nùs nhơm kờ` gơboh, kis bal jơh nùs, đơs ngan ală nùs nhơm niam bơne\ bơh cau tờm dê.

Tàm rài kis pah ngai bơh kòn cau Mnông dê tu\ do, uă ngan yô ùr bơklau kơnòm să neh tam gơl kòng dò tàm tê ala mờ sơmbiăt, nàng gơ in dềt mờ buơn rlau, di pal mờ rài kis pa tu\ do. Mơya tàm ngai “lùp bau”, tàm dơ\ `ô bau jat bơhìan yau bơh jơi bơtìan kòn cau he dê, khi kung gam ngui tus kòng bau sơl, tài bơh kòng là phan ờ gơtùi ala ờ. Mờ bàr nơm kòng bau tơnơ\ hơ\ geh prap gàr niam, bè prap gàr bơt bơtàu hìu bơnhă bau kòn bơh ùr bơklau dê.  

Cau mblàng K’ Hạnh