VOV4.K’ho - kòp đồm sơdàng tuýp 1 tàm kơnòm dềt là 1 bơta kòp jo\, geh di pơgăp 0,2% khà kờp làng bol. Broă sơm kòp đồm sơdàng tàm kơnòm dềt tìp uă kal ke rơlao mờ cau dờng, tài tu\ kơnòm dềt ờ hềt g^t bè broă sơndră mờ kòp, [uơn ngan gơbàn ală bơta gơl^k geh. Bơta do ală cau mè, cau bèp pal sền gròi nền nòn bơta pràn kơl dang kòn dềt in.

Kòp đồm sơdàng tuýp 1 là kòp bơh tuyến tuỵ ờ lơh gơs insulin, do là hooc môn dong kờl sơdàng glucose mu\t tàm să kờ` lơh gơs bơta pràn di pal mờ bơta kờ` ơwa` să kòn bơnus dê. Insulin geh gơnoar lơh ndrờm bal sơdàng tàm mhàm. Di lah ờ geh ha là ờ tơl phan do, glucose geh uă tàm mhàm, lơh gơbàn ngòt rơngơ\t ngan.

Kòp đồm sơdàng geh 2 tuýp là tuýp 1 mờ tuýp 2. Tàm kòn dềt gơbàn kòp đồm sơdàng là kòp tuýp 1. Gơbàn kòp tuýp 1 tàm kơnòm dềt ge sền là tài gơtòp. Cau kòp pal bơtơl insulin mờ broă c^t tơmu\t tàm să. Tu\ gơbàn kòp, kơnòm dềt pal hùc sơnơm tus jơh rài.

Pơgăp mờ do 1 nam, tàm 1 dơ\ lòt kham kòp tài duh să uă, oh Nguyễn Đỗ Thành Tài, 12 sơnam, kis tàm ntum Ea Bar, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak geh go\ kòp đồm mhàm tuýp 1. Bơh tu\ hơ\ tus tu\ do, oh pal c^t insulin sùm 2 dơ\ tàm 1 ngai mờ tus kham wơl jăt tơngai tàm gah sơm kòp kơnòm dềt tơrgùm bal, hìu sơnơm càr Dak Lak. Kung tài bơta pràn kơl dang să jan ờ tơl pràn, den tàng oh Tài neh ơm ờ lòt bơsram tàm uă nam do. Tiến sỹ, bác sỹ Trần Thị Thuý Minh, kuang atbồ gah sơm kòp kơnòm dềt tơrgùm bal, hìu sơnơm càr Dak Lak pà g^t: “Oh Nguyễn Đỗ Thành Tài là 1 tàm 30 na kơnòm dềt gơbàn kòp đồm sơdàng gam sơm kòp hờ bơdìh tàm gah sơm kòp tơrgùm bal do. Ală oh ndrờm geh go\ kòp đồm sơdàng tu\ lòt kham mờ sơm ală bơta kòp ndai, ha là tu\ neh go\ ală bơta gơbàn kòp. Mùl màl là geh ờ uă ngan cau mè, cau bèp g^t kòp do gờ` tàm oh kòn dê”.

Bơta tơngo\ bơh kòp đồm sơdàng tuýp 1 tàm kơnòm dềt là sa uă, hùc uă dà, lòt đồm uă dơ\, rơgai să mhar, mờ glar bòl tàm să sùm… Di lah kơnòm dềt ờ go\ gờ` mờ sơm kòp di tu\, sơdàng tàm mhàm tơnguh uă den broă gơbàn ală bơta kòp bè kòp tàm nùs, gùng mhàm, kòp ờ pràn leh, ờ loh măt, sồt mpang jơng, gơbàn mồr uă… geh tu\ gơbàn pơhìn tus mờ să jan.

Tiến sỹ, bác sỹ Trần Thị Thuý Minh sồr ală cau mè, cau bèp pal rơcang kờ` go\ gờ` kòp tê jê să tàm kơnòm dềt, mờ tu\ kơnòm dềt neh gơbàn kòp đồm sơdàng pal kah sền gàr niam tàm broă sào sa, hùc dà mờ hùc sơnơm, kờ` pleh mờ ală bơta gơbàn ndai: “Mờng gơbàn ờ uă cau lài ngan là ală cau mè, cau bèp ờ kah c^t sơnơm sơndră mờ kòp kòn in. Dơ\ 2 là ờ sền gàr niam broă sào sa kòn dềt in. Kòn dềt sa uă phan sa geh sơdàng lơh sơdàng tàm mhàm tơnguh uă lơh gơbàn kòp”.

Tài bơta tòm lơh gơbàn kòp đồm sơdàng tuýp 1 tàm kơnòm dềt là tài bơh gơtòp, den tàng broă sơndră mờ kòp ờ hềt geh sền gròi di pal. Tu\ go\ kòn dềt geh tơngo\ ală bơta bè kòp tê jê să, glar să, rơgai să den hơ\ sồng lòt kham kờ` go\ gờ` kòp. Di lah ờ bơtoah geh kòn dềt gơbàn kòp do, hìu nhă pal kah lơh jăt jơnau sồr bơh bác sỹ dê kờ` sơndră mờ kòp. Mùl màl là:

-Sền gròi broă sào sa kòn dềt in. Pal tam pà dềt tàm ală dơ\ sào sa mờ ba` sào hờm. Tơmù broă sào sa ală phan sa geh sơdàng. Sa uă biăp, plai chi.

-Lam sồr kòn dềt tàp pràn să jan, ơwa` să uă.

-Ngui sơnơm di mờ jơnau bơto sồr, di khà mờ di tơngai.

-Di lah go\ kòn dềt gơbàn ni sơna bè să jan pal tus mơ hờ hìu sơnơm kờ` kham.

-Kham să jan jăt tơngai. Tơnguh sùm broă ngui sơnơm jăt jơnau bơto sồr kờ` gàr niam sơdàng tàm mhàm.

Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl