VOV4.K’ho - Gơbàn kòp tàm mat geh kòp cận thị,  loạn thị mờ viễn thị. Tàm hơ\ kòp cận thị (gam sơnđan la kòp mat sền ngài ờ loh, ờ go\) la dùl kòp gơbàn ua\ ngan  rlau jơh tàm  kơnòm dềt. Kòp mat sền ngài ờ loh geh lơh ờ suk ngan  tus mờ cau gơbàn, sền ờ loh, ò go\  ala\ phan hờ ngài bè cau ờs. Dilah ờ git go\ gờ` den bơta kòp geh slơ ngai slơ gơbàn kơnjơ\ rlau.

            Trơ gùm kờp bơh Hìu sơnơm mat dà lơgar, den kờp bal tàm 10 na\ kơnòm bơsram den geh tus 3 na\ oh gơbàn kòp mat sền ngài ờ loh. Việt Nam tu\ do geh  di pơgap 3 tơlak na\ kơnòm dềt gơbàn kòp mat sền ờ loh, tàm hơ\ kòp mat sền ngài ờ loh la 2/3, mờ  gơbàn ua\ ngan la tàm hờ [òn drà.

            Tàm Daklak, ờ hềt geh trơ gùm kờp nền nòn bè khà kơnòm bơsram gơbàn kòp mat sền ờ loh tàm ala\ hìu bơsram, mơya slơ ngai slơ geh ua\ ngan kơnòm bơsram pal tal mat krơh bơh gơbàn mat sền ờ loh mờ ua\ ngan la kòp mat sền ngài ờ loh.

            Bác sĩ Tạ Thị Vân Anh gah kham kòp, hìu sơnơm mat càr Daklak ai git: Tu\ do geh ua\ ngan kơnòm dềt gơbàn kòp tàm mat, mat sền ờ loh mơya ờ hềt geh git mờ ờ hềt geh sơm kòp:“Bơh bơta kham mat den a` git go\ khà ala\ kơnòm bơsram gơbàn kòp mat sền ờ loh la ua\ ngan, mơya ala\ mè bèp ờ hềt git loh bè kòp do den tàng broa\  ai jun kòn geh lòt kham  neh gơbàn  kơnjơ\ rlau mờ bơta sơm kòp kung gơtìp ua\ ngan kal ke”.

            Mat  tàm kơnòm dềt gơbàn kòp sền ngài ờ loh di gơlan gơbàn dùl hala 2 đah mat. Den tàng broa\ was mat geh ai go\ bơta kuơ màng ngan nàng geh ai go\ git geh bơta ờ sền loh bơh mat kơnòm dềt. Do la bơta kuơ màng geh dong tàm broa\ sơm kòp mat sền ngài ờ loh, ờ go\ geh tàm ngan.

            Mat sền ngài ờ loh gơbàn,  mat sền loh wơl gơtùi sền bè ờs wơl di lah sơm kòp kơnòm dềt hờ đơm 6 sơnam. Mơya, tu\ kơnòm dềt neh dờng den kan ngan sơm  geh tu\ ờ gơtùi sền loh wơl bè ờs. Ua\ ngan kơnòm dềt mìng git go\ kòp mat sền ngaà ờ loh tu\ ala\ sau đòk tìs ơkhar tềng mpàng jù, hala khi bơsram gơmù. Tu\ hơ\ hơ\ sồng geh kham mờ tal krơh den neh rlau jơla.

            Jat bác sĩ Trần Đình Tuấn atbồ hìu sơnơm mat Tây Nguyên, tàm Daklak,  bơta geh ai go\ kơnòm dềt gơbàn kòp mat sền ngài ờ loh la pal tus rềp hơ\ sồng gơtùi sền tivi, sền sra\ pal ngui nao tê nàng jat pơlam  akhar, srềp mat hala sơrling bồ tu\ sền phan hờ ngài. Tu\ go\ ala\ bơta do,  mè bèp kơnòm bơsram pal jun kòn geh lòt sền mat mo:“Dilah mè bèp kơnòm bơsram sền, den kung bươn ngan git go\ gơbàn, bè, dùl la sền ala\ phan  hờ ngài khi sùm srềp mat, dơ\ 2 la sền tivi den ala\ sau nggui rềp ngan hala sền sra\ den  ai pang sra\ tus rềp mờ mat, khà ai  cah ngài bơh mat mờ sra\ la 35 phơng tus 40 phơng, mơya ala\ sau ơn sền rềp rlau ua\ ngan. Dơ\ 3,  dilah sau neh lòt bơsram bloh, den ờ sền go\ akhar đang mpàng jù, gơlam pơlam tus broa\ bơsram geh gơmù rhời. Dơ\ 4,  kung bươn ngan git la  sền  go\ kòn mat ờ drờm bal,  hơ\ kung la dùl bơta ai go\ bơh kòp mat sền ngài ờ loh, ờ go\”\.

            Tu\ do, geh ua\ ngan broa\ lơh sơm kòp mat sền ngài ờ loh, tàm hơ\,  tal mat krơh la broa\ lơh ờs mờng, ờ kas pria\, bươn lơh. Bulah bè hơ\,  gơ jat bơta kơnjơ\, nggờk bơh kòp mat sền ngaà ờ loh, cau kòp kờa pal sùm tal mat krơh hala mìng tal krơh tu\ sền phan hờ ngài. Dilah tal krơh di mờ mat den bơta gơguh kơnjơ\ kòp geh gơ lơyaì. Trơ wơl wơl,  geh lơh kòp gơbàn kơnjơ\ rlau, ngan la mờ kơnòm dềt ờ hềt git đòk sra\, broa\ kờ` git kòp sền ngài ờ loh pal geh mut lơh bơh ala\ cau  geh broa\ lơh jak gah do.

            Mờ cau kòp  rlau 18 sơnam den gơtùi sơm kòp mờ broa\ reh mờ laser. Reh do geh ngui ua\ ngan, di pal ngan. Broa\ niam  bơh reh do la ờ jê, tu\ jiơ reh hờđơm 10 phut, broa\ reh di pal niam, mhar bời mat. Bulah bè hơ\, cau kòp pal geh lơh ala\ xét nghiệm kòp ua\ bơta  hơ\ sồng geh tơl gơtùi nàng reh mat.

            Bác sĩ Lê Dương Thuỳ Linh atbồ gah kham kòp, hìu sơnơm mat Daklak ai git:“Tu\ do, geh 3 broa\ lơh sơm kòp mat sền ngài ờ loh. Lài jơh la pal tal mat krơh. Pal kah tàm broa\  tal mat krơh la tu\ do ờ ua\ mè bèp kơnòm bơsram đơs la,  mìng tal mat krơh mờ ờ lòt kham  wơl tai. Den tàng ngan cau geh lòt kham wơl gơbàn ờ niam mat  mờ lời mat pal lơh broa\ ua\ rlau. Broa\ dơ\ 2 la pal tal mat krơh geh bal thấm khí nàng geh  rơndap niam wơl kơm bơn mat. Broa\ lơh do, cau kòp pal tal dùl  đah krơh tàm trồ mang tu\ bic. Krơh geh lơh dong jơh mat sền ngài ờ loh mờ tu\ ngai den ờ pal tal mat krơh. Broa\ lơh dơ\ 3 la pal reh mat, broa\ lơh do mờng geh ngui tus mờ ala\ cau kòp neh dờng”.

Kờ` rơcang sơndră mờ kòp măt sền ngài ờ loh kòn dềt in, he pal kah:

-Tơl àng niam tu\ lơh broă, bơsram sră. Ngui sơlơ uă bơta àng sơlơ niam tu\ sền sră, mìng ờ di là bơta àng gơcrà ha là lơh gơlàl.

-Măt pal geh rơlô bơh 5 tus 10 phút tơnơ\ mờ di pơgăp 45 phút lơh broă, sền sră, sền ti vi… broă ơm rơlô [uơn ngan là `ềm măt; ha là gơtùi l^k bơdìh mờ lòt jơng gùt dar anih lơh broă.

Măt tu\ sền, cih sră ngài mờ pang sră rơlao 30 phơng; ngài di pơgăp 50 phơng mờ máy vi tính, mờ ngài ờ uă ngan 5 thơ\k mờ tu\ sền ti vi.

-Ba` b^c ha là nggui sơling să tu\ sền sră, tài tu\ hơ\ ngài bơh sră tus mờ măt rềp ngan, lơh ờ niam măt kòn dềt.

-B^c gờ`, b^c tơl rơngal mờ di tu\.

-Lơh broă hờ bơdìh pah ngai, tàp pràn să jan mờ sa phan niam măt bè ală bơta biăp, kơnuh, plai chi jù.

-Ba` sền sră mờ akhar cih dềt ha là ờ loh, bơta do lơh măt kòn dềt gơtìp lơgah.

-Jăt bác sỹ Trần Đình Tuấn, gơnoar atbồ hìu sơnơm măt Tây Nguyên yal, broă ai kòn dềt in sền ti vi, ngui điện thoại attê, măy vi tính… mờ ờ tơl niam bè àng, anih ơm, bơta ngài, tơngai...lơh măt gơtìp aniai uă ngan. Bác sỹ Trần Đình Tuấn pà g^t: “Ală phan tơl^k rùp, tàm hơ\ kuơ màng ngan là vi tính, điện thoại den geh tia bức xạ lơh aniai tus mờ măt. Den bơdìh mờ broă sền gròi tơngai ngui, bơta ngài tu\ sền sră, cih sră, bơta àng, phan sa tơl niam….den tu\ do neh lơh geh ală bơta krơh ngui kờ` kơrian ală cau geh măt gơtìp ờ niam tu\ ngui măy vi tính lơh broă uă, den geh sơndră mờ ală tia bức xạ hơ”\.

Gơtùi tàp pràn să jan sùm mờ ală broă tàp bè tơnơ\ do kờ` tơmù mờ sơndră mờ ờ loh măt:

-Nggui tềng jơge\ kơl dim măt di pơgăp bơh 3 tus 5 giây, lì măt bơh 3 tus 5 giây. Lơh sùm bơh 6 tus 8 dơ\.

Kơl dim măt mhar tàm bơh 1 tus 2 phút.

-Pờ tê hờ lài sền tềng bồ nao tê, ai nao tê rơhời tus rềp tềng măt tus tàm tu\ go\ ờ loh mờ gơs 2 nao tê. Lơh sùm tàm 8 dơ\ bè hơ\.

Ngui 5 bồ nao tê kơl dìng tềng măt, ceh gùt dar khoèm măt tàm 1 phút.

-Ntào mờ đơng mpàng tê ma ngài mờ măt bơh 25 tus 30 phơng, rơkồn 1 nao tê mờ sền jơh 2 đah măt bơh 3 tus 5 giây. Ai tê kiao kơl dìng măt kiao mờ sền mờ măt ma bơh 3 tus 5 giây hơ\ sồng tam gơl mờ măt ma. Lơh sùm tơl đah măt 3 dơ\.

            Cau  cih mờ yal tơnggit K’ Brop mờ Ndong Brawl