VOV4.K’ho - Kòp gùng mhàm dờng là 1 tàm ală kòp bè nùs, gùng mhàm ngòt rơngơ\t ngan, khà chơ\t uă gam gơbàn tơnguh tàm ală lơgar gam tơnguh bơtàu. Tàm uă hìu sơnơm, broă kờ` di pal mờ sơm kòp do ờ hoan geh ngan, den tàng ndrờm pal cèng tus hìu sơnơm dờng rơlao, lơh tơngai kờ` dong klàs kis cau gơbàn kòp ờ geh uă. Pa do, hìu sơnơm càr Dak Lak neh lơh jăt broă lơh pa tàm broă sơm kòp gùng mhàm dờng, sơm kòp geh cồng nha ai uă cau gơbàn kòp in tềng đăp mờ bơta di gơlan gơbàn pơhìn tus mờ să jan.

Ồng Nguyễn Văn Hùng, 53 sơnam, kis tàm [òn Alê, [òn drà Ea Drăng, kơnhoàl Ea H’ Leo, càr Dak Lak pa sơlèt mờ dơ\ gơbàn kòp jroă ngan. Lài mờ hơ\, ồng Hùng jê tềng ntơh uă ngan mờ mhar geh hìu sơnơm kơnhoàl Ea H’ Leo cèng tus hìu sơnơm càr Dak Lak tàm bơta jroă ngan. Tàm do, ồng geh sền là gơbàn kòp gơdrồl mhàm nùs mhar. Tơnơ\ mờ tu\ geh ală bác sĩ sơm, bơyai lơh nong mờ ơn stent gùng mhàm di tu\, ồng Hùng neh klàs mờ kòp jroă. Tơnơ\ mờ 1 poh sơm kòp, să jan ồng Hùng dê neh niam, gơtùi sào sa mờ lòt rê bè ờs. Ồng Nguyễn Văn Hùng pà g^t: “Ngai sơnrờp a` gơbàn jê tàm ntơh tàm pơgăp 5 phút, tus ngai dơ\ 2 tàm tu\ 4 jơ mho den jê tai 1 dơ\ di pơgăp 15 phút, jê uă ngan. Tàm gùng lòt geh cau sền gàr lòt jăt bal cau kòp đơs là di gơlan gơbàn chơ\t tàm gùng”.

Ală bác sĩ tàm gah sơm kòp mhar mờ geh phan ơn tềng nùs, gùng mhàm, hìu sơnơm càr Dak Lak pà g^t ồng Hùng gơbàn kòp gùng mhàm dờng ngòt rơngơ\t mờ pơhìn tus mờ rài kis uă ngan. Lài do, ală cau gơbàn bè do ndrờm pal jun tus hìu sơnơm dờng rơlao, mơya, tơngai kờ` sơm kòp cau kòp in bơh tu\ gơbàn go\ kòp là ờ uă ir 6 jơ, den tàng broă jun tus hìu sơnơm roh uă tơngai lơh bơta gơbàn chơ\t jê ha là gơlời wơl bơta ờ niam là uă ngan.

Gùng mhàm dờng geh kơnòl cèng mhàm tus ròng nùs. Tu\ 1 ha là uă gơl gùng mhàm tàm gùng mhàm dờng gơbàn srềp, lơh mhàm tus tàm nùs gơmù uă, lơh koh gơl, nùs ờ dờp tơl oxy den tàng lơh gơbàn glar bòl, glar tă nhơm, jê ntơh, lơh ờ niam uă ngan tus mờ rài kis mờ lơh broă pah ngai.

Gơbàn kòp do lài ngan là tài tàm dơlam gùng mhàm gơbàn sồt bơh tàm ală bơta mờng ờ niam lơh aniai tus mờ bơta pràn kơl dang să jan bè chu jrào, `ô uă ir bièr, ơlăk ha là gơbàn ală kòp bơh lài bè kòp gơguh mhàm, kòp đồm mhàm, kòp ờ niam tơngi mhàm… jăt mờ tơngai, broă gơbàn kră kơl dang gùng mhàm neh lơh bơta tàm dơlam gùng mhàm gơbàn gơsrềp, geh tu\ gơbàn kòl lơh gơbàn jê tàm ntơh, nùs ờ pràn mờ broă di gơlan gơbàn kòp gơdrồl mhàm tàm nùs uă, pơhìn tus mờ rài kis. Bơta tơngo\ uă ngan bơh kòp do là jê ntơh, jê gùt dar ntơh uă ngan, bal mờ glar tă nhơm, hoar măt, kơrwài…

Tu\ do, geh 3 broă lơh tòm kờ` sơm kòp do là sơm kòp tàm dơlam să, ai phan ơn tềng gùng mhàm dờng mờ reh. Broă ai phan ơn tềng gùng mhàm mờ broă ơn stent tàm dơlam gùng mhàm geh sền là 1 broă sơm kòp [ă tàm ngan mờ khà geh cồng nha tus rơlao 90%. Bác sĩ Nguyễn Thiện Ái, kuang atbồ gah sơm kòp mhar mờ ai phan ơn tàm nùs, gùng mhàm hìu sơnơm càr Dak Lak pà g^t: “Bơta niam geh pơnrơ ngan bơh broă ơn stent là lơh mhàm ròng nùs geh tus wơl bè ờs ndrờm bè lài mờ tu\ gùng mhàm dờng ờ hềt gơbàn srềp ha là kòl. Lơh plai nùs gơtùi lơh broă jơh bơta pràn mờ ờ gơbàn aniai bơh gùng mhàm cèng mhàm tus”.

Stent là 1 nơm phan geh lơh mờ lòs dềt, di pơgăp 3mm, geh ơn tàm gơlam gùng mhàm kờ` gàr gùng mhàm ờ gơbàn srềp wơl, bơh tu\ hơ\, broă ai mhàm bơh gùng mhàm tus hờ plai nùs geh niam. Broă ơn stent mìng geh ngui mờ cau kòp gùng mhàm gơbàn srềp tus 70%. Bơdìh mờ broă lơh do, cau kòp mìng geh ngui sơnơm jăt mờ jơnau bơto sồr bơh bác sĩ sơm kòp dê. Tơnơ\ mờ tu\ neh ơn stent, cau kòp pal hùc sơnơm di khà sồr mờ pal tus kham kòp 1 nhai 1 dơ\ tus jơh rài. Bác sĩ Nguyễn Thiện Ái pà g^t tai: “Tàm 50 sơnam rơlao hờ đang, khà cau gơbàn kòp nùs, gùng mhàm geh uă, tàm hơ\ geh càr Dak Lak, tài tàm do khà làng bol chu jrào uă ngan. Tàm rài kis, lơh ngan broă ờ ơwa` să. Tàm broă sào sa, pal tơmù sa ală bơta phan klung klờm phan ròng, ba` sa hang tài lơh gơguh gùng mhàm, do là 1 tàm ală bơta lơh gơbàn kòl gùng mhàm”.

 Bác sĩ Nguyễn Thiện Ái kung pà g^t tai, ală bơta tơngo\ lài ngan bơh kòp gùng mhàm dờng ờ hoan loh làng, den tàng, broă lơh niam ngan là pal tus kham 6 nhai 1 dơ\ ha là 1 nam 1 dơ\, tàm hơ\ tàm cau klao rơlao 50 sơnam mờ cau ùr rơlao 55 sơnam. Tu\ geh gơbàn go\ jê tàm ntơh uă den pal tus mơ hờ hìu sơnơm gah sơm kòp nùs, gùng mhàm sơlơ niam kờ` geh kham nùs, gùng mhàm di tu\, gàr niam ờ do ờ dă să jan.

     Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl