VOV4.K’ho - Tu\ do, tàm lơgar he kòp prơm gơl^k mhàm gam tơnguh mờ gơtòp mhar tàm uă tiah tàm gùt lơgar, tàm hơ\ neh geh cau gơtìp chơ\t. Bơta ờ su\k ơm ngan là kòp di gơlan gam uă kal ke.
Tu\ do, kòp prơm gơl^k mhàm gam tơnguh uă tàm gùt lơgar, kòp prơm gơl^k mhàm gam gơl^k geh tàm 50 càr, [òn dờng tàm gùt lơgar. Kờp bơh bồ nam 2015 tus tu\ do, gùt lơgar neh dờp geh rơlao 30 rơbô nă cau gơtìp, tàm hơ\ neh geh cau gơtìp chơ\t.
Kòp prơm gơl^k mhàm là kòp tài sơmăc jòng jơng bơtòp kòp, ờ hềt geh sơnơm vaccine sơm geh cồng nha. Tiah geh kih dà-do là tiah gơtòp kòp prơm gơl^k mhàm tơrgùm uă ngan tàm ală phan ngui kờn dà bè: khàp, phan tồt bơkào, tòm chi bơka, phan kờn dà tàm ală hìu, [làng hìu, nrèng bơh ală hìu. Kờ` rơcang sơndră, đah rơcang sơndră mờ kòp gơwèt Gah lơh sơnơm dà lơgar bơto sồr làng bol pal pơs wàs kloh niam tiah kis gùt dar, mus pès ală chi ru\ rơm, tuh dà kờn tàm ală phan mờ ală tiah thòng kờn dà gùt dar hìu, ròng ka tàm sơtèk dà, khàp dà kờ` sa kih dà… tu\ lơh broă, lòt nhơl tàm ală tiah geh uă sơmăc den pal soh ào, mpha jòng tê, jòng jơng, pih sơnơm sơndră mờ sơmăc, b^c pal dang kơmùng… tu\ gơtìp duh să uă, ba` sơm kòp is tàm hìu mờ pal tus hìu sơnơm kờ` geh kham, bơto pơlam mờ sơm kòp di tu\.
Sơndră mờ sơmăc tu\ trồ ngai:
Kòp prơm gơl^k mhàm là kòp gơtòp tài virus lơh gơl^k, di gơlan lơh gơs kòp dờng tài sơmăc cèng virus gơtòp tus cau ờ kòp bơh tềng tiah sơmăc kăp. Sơmăc lơh gơs kòp mờng geh tàm trồ ngai, uă ngan là tàm tu\ 2 jơ tu\ măt tơngai l^k, mờ 2, 3 jơ lài mờ tu\ măt tơngai mu\t. Kòp prơm gơl^k mhàm gơl^k geh gùt nam, kuơ màng ngan là tàm kàl mìu, geh tu\ gơl^k geh kòp dờng. Kơnòm dềt bơh 1 tus 15 sơnam [uơn ngan gơtìp kòp prơm gơl^k mhàm, uă ngan là bơh 3 tus 8 sơnam. Cau dờng kung gơtìp kòp sơl.
Tu\ virus mu\t tàm să, bơh 4 tus 6 ngai tơnơ\ mờ hơ\, gờ` ngan 3 ngai, jo\ ngan 10 ngai geh ờ uă bơta gơl^k geh bè: duh să; jê reh jê ram, tàm hơ\ jê uă ngan là tàm ngkời, jê kồ jơng, kồ tê. Bè ờs gơbàn duh să ni sơna, bơh 2 tus 7 ngai, tơnơ\ mờ hơ\ gơl^k mhàm, toh mhàm, gơl^k mhàm jềng jơng sề, di gơlan gơl^k mhàm tàm gùng tơrdih phan sa, tơngoh, gùng dà đồm, gơl^k geh klờm dờng, di gơlan gơtìp kơrwài, să bồ mrềt, pàl să, gơmù mhàm, glar tàm să, gùng mhàm ờ go\, [uơn gơtìp chơ\t di lah ờ go\ kờ`, sơm kòp di tu\, tàm hơ\ uă ngan là mờ kơnòm dềt.
Sơm kòp mờ sơnơm Đông, Tây y:
Tus tu\ do, kòp prơm gơl^k mhàm gam ờ hềt geh sơnơm sơm bời kòp, mờ mìng là sơm ală bơta gơl^k geh. Di lah ờ jroă, gơtùi sơm kòp tàm hìu bè: ai kòn dềt in rơlô să, pleh mờ broă ntoăt nhơl, sa ờ uă, ai hùc uă dà rơlao mờ bè ờs, gơtùi hùc dà neh tru\ sin lời ngềt, ha là dà oresol, dà srồm, klài bal bè tơnơ\ do: 1 kơl dung klài bal mờ 1 l^t dà, hùc bơh 100 tus 150 ml dà tàm 1 k^ `jơ\ să cau tàm 1 ngai, dà plai kroăc, dà plai ca` klài bal mờ sơdàng, jùt mờ dà ram đe tu\ duh să uă. Ba` koah să, reh să tu\ gơtìp kòp, ba` soh phan lơ-u\t tu\ kòn dềt gam duh să, ba` wèr sa, wèr hùc.
Broă pal lơh bal tàm broă sơm kòp prơm gơl^k mhàm là kờ` bơtơl dà wơl tàm să, dà, điện giải… duh să ờ uă, sơnơm Tây bơtơl dà, điện giải kờ` mờ broă hùc dà; tơmù duh di lah duh să uă rơlao 39 độ C mờ broă ơn chèo kờ` lơh mrềt, mờ sơnơm… broă broă duh să jroă den pal c^t srồm, bơtơl mhàm…
Broă sơndră mờ kòp prơm gơl^k mhàm:
Broă sơndră niam ngan là sơbì tiah deh tăp sơmăc, gơsơ\t sơmăc, kih dà mờ sơndră mờ sơmăc kăp.
-Sùm til kơ\ ală phan ngui kờn dà ngui sa bè sơtèk dà, khàp, thùng ơn dà.
-Tơrgùm, tơ\p ală sìô siă tơl^k gùt dar hìu bè khàr bơcah, ding dà, nsàng lơ-u…; pơs wàs kloh niam tiah kis.
Sơndră mờ sơmăc kăp:
-Soh ào, mpha jòng jơng, jòng tê.
-B^c tàm kơmùng bu\ lah trồ ngai.
-Ngui khàr sơnơm gơsơ\t sơmăc, `àng gơsơ\t sơmăc, sơnơmgơsơ\t sơmăc, phan gơsơ\t sơmăc…
-Ai cau gơtìp kòp prơm b^c tàm kơmùng, pleh mờ sơmăc kăp mờ gơtòp kòp tus mờ cau ndai.
Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl
Viết bình luận