VOV4.K’ho - Kòp rơbă ntìng lơh ală gơl kồ ntìng gơs kră, [uơn pă, [uơn gơpờc lơh jê ntìng gòr ngkời, lơh tam gơl ntìng gòr ngkời mờ ală bơta gơl^k geh bè kồl bu\t, koe bu\t.

Bal mờ broă gơtìp aniai bơh ală dơ\ jê jo\ ngai, gơl^k geh sùm, kòp rơbă ntìng gam là bơta tòm lơh gơl^k geh ală bơta kòp ndai bè: pă tê, pă jơng, tàm hơ\ uă ngan là pă kồ ntìng bơnô lơh cau gơtìp kòp gơs cau pă jơng. Den tàng wă kờ` sơndră mờ sơm kòp di pal geh dong kờl cau dờng sơnam geh rài kis chờ hờp, kis pràn kơl dang rơlao mờ kòn sao. Tu\ do, là dơ\ boh bơr bơh cau ai tơng^t jơnau đơs do mờ Bác sĩ Lê Hữu Lợi, kuang atbồ gah sơm kòp nùs, gùng mhàm – gah sơm kòp cau kra, hìu sơnơm càr Kon Tum bè kòp rơbă ntìng. Bơh tàm dơ\ boh bơr do, kơ\p kờ` ală he geh tai jơnau g^t wă kờ` sơndră mờ sơm kòp do.

-Dan bác sĩ pà g^t khà sơnam kàr lơi den gơtìp kòp rơbă ntìng gơl^k geh?

Lài jơh, kòp rơbă ntìng là kòp tu\ do gơl^k geh uă ngan tus mờ cau dờng sơnam. Kòp rơbă ntìng là 1 tàm ală bơta lơh tơmù khà ntìng, hơ\ là ntìng gơtìp nggờc mờ ờ pràn. Kòp rơbă ntìng cau sền là 1 bơta kòp tàm dơlam să. Khà sơnơm gơl^k geh kòp do tus mờ cau ùr là tơnơ\ mờ tơngai jơh [ơ\ să. Mờ cau klao tơnơ\ 60 sơnam den kòp do gơl^k geh. Tàm kòp rơbă ntìng geh tam pà cau klao mờ cau ùr. Tàm cau ùr geh estrogen pah nhai geh gơlơh să den hơ\ là broă sền gàr cau ùr in. Tơnơ\ mờ sơnam ờ gơlơh să tai, estrogen gơmù, den kòp rơbă ntìng gơl^k geh.

-Bơta tơngo\ bơh kòp rơbă ntìng do geh bè lơi?

Bơta tơngo\ kòp rơbă ntìng tam gơl jăt mờ să jan. Bè ờs ală bơta tơngo\ gơl^k geh. Bè tus mờ hìu nhă geh cau pă ntìng gờ`. Mờ să tòm den gơtìp pă ntìng tơnơ\ mờ 30 sơnam mờ ală dơ\ gơtu\ di mơ. Bè cau ùr mờ cau klao mờ gơtìp pă kồ ntìng bơnô tu\ gơcồt, ha là rơkồn kồ ntìng. Ha là tu\ tàp pràn tê tềng kơ[àng lơh pă ntìng ngko tê. Hơ\ là ală bơta tơngo\ kòp rơbă ntìng, pă ntìng tài geh kòp. Gam ală bơta tơngo\ bè ờs mờ he mờng gơtìp hơ\ là lơgah kồ ntìng tàm gùt să mờ ơră ờ pràn, hơ\ là ală bơta tơngo\ bè ờs he [uơn go\ ngan.

-Kòp rơbă ntìng ngòt rơngơ\t bè lơi tus mờ bơta pràn kơl dang să jan cau dờng sơnam dê ơ bác sĩ?

Kòp rơbă ntìng tus mờ cau dờng sơnam là kuơ màng ngan. Tài he g^t cau dờng sơnam ờ mìng geh 1 bơta kòp mờ cau dờng sơnam bè ờs geh uă bơta kòp ngan. Kòp rơbă ntìng lơh gơl^k 2 bơta. Lài ngan là bơta niam tàm rài kis, jê, lơgah, ờ pràn là lơh ờ niam tus rài kis cau dờng sơnam. Dơ\ 2 là pă ntìng geh kòp gơl^k geh. Ală broă lơh `jơ\ di mơ tàm tu\ gơtìp kòp rơbă ntìng den lơh pă ntìng. Rơlao mờ hơ\ tai, cau kra, cau dờng sơnam geh uă ngan bơta kòp tàm să, bè kòp gơguh mhàm, kòp đồm sơdàng, kòp nùs, gùng mhàm, kòp jê as kồ jơng, kồ tê, kòp ờ niam kồ ntìng. Cau geh ngui ală sơnơm tơmù jê, ală sơnơm sơm kòp tàm dơlam să geh sùm, ală sơnơm do kung lơh gơtìp rơbă ntìng. Den tàng, tu\ gơtìp kòp rơbă ntìng den [uơn ngan gơtìp pă ntìng tu\ geh kòp mờ tu\ pă ntìng geh kòp tàm cau dờng sơnam den kal ke ngan bời, mìng b^c 1 bă. Tu\ hơ\ geh tơnguh ală kòp ndai bè kòp jê sồt tàm klờm soh, kòp sồt mồr, ờ pràn să… ală bơto kòp do lơh gơl^k jroă rơlao tus mờ cau dờng sơnam.

-Tàm rài kis, broă lơh pah ngai, he pal lơh bè lơi kờ` sơndră mờ kòp rơbă ntìng?

Kờ` rơcang sơndră mờ kòp rơbă ntìng, lài ngan là tàm rài kis he geh broă lơh, tàp pràn să jan pah ngai kờ` ală gùng mhàm cèng mhàm ròng nting lòt tus tàm ntìng. Dơ\ 2 tai là tàm broă sào sa pal bơtơl phan geh canxi, photpho. Ală phan geh canxi, photpho, kẽm geh tơnguh 1 bơnah gơnoar ntìng in. Bè broă sơndră, sơm kòp he kung pal g^t là tus mờ cau ùr tơnơ\ mờ sơnam ờ gơlơh să tai bal mờ cau klao tơnơ\ mờ 60 sơnam rơlao hờ đang den kòp rơbă ntìng gơl^k geh uă ngan, den tàng di lah he go\ geh bơta di gơlan gơtìp kòp rơbă ntìng den pal sơm mơ. Mờ cau ùr he gơtùi sơm mờ uă bơta. Ngui sơnơm nội tiết tố ha là ngui sơnơm bơtơl sơndră mờ kòp rơbă ntìng. Cau klao kung bè hơ\ sơl, he ngui ală sơnơm sơndră mờ kòp rơbă ntìng, ală sơnơm gơwèt mờ broă sơm kòp tòm.

-Mờ cau dờng sơnam tu\ g^t gơtìp kòp rơbă ntìng tus kàr lơi hơ\ sồng sơm kòp mờ sơm kòp bè lơi niam ngan?

Mờ cau dờng sơnam, broă lài ngan là he pal tus tàm ală hìu sơnơm geh broă was khà ntìng kờ` g^t kòp rơbă ntìng. He pal was geh khà ntìng, ai bơh tàm khà ntìng hơ\ he hơ\ sồng g^t gơtìp kòp rơbă ntìng lah ờ, ai bơh tàm hơ\, hơ\ sồng he sơm kòp. Sơm kòp geh uă bơta, ngui sơnơm ơla, ngui vitamin ha là ală broă sơm kòp ndai. He pal tus hìu sơnơm kờ` geh kham mờ g^t bè kòp rơbă ntìng.

-Bác sĩ geh jơnau bơto lời tus mờ ală cau di gơlan gơtìp kòp rơbă ntìng?

Cau di gơlan gơtìp kòp rơbă ntìng là ală cau dờng sơnam di gơlan geh ală kòp bè ờ niam kồ ntìng, kòp đồm sơdàng, kòp gơguh mhàm, kòp nùs, gùng mhàm… ală bơta kòp do geh uă ngan. Tài ngòt gơl^k geh ală bơta kòp do, den tàng he tus kham kờ` g^t khà ntìng he dê tàm 1 nam 1 dơ\, di lah go\ den pal sơm kòp mơ. Bơdìh mờ broă sơm kòp, he pal tơmù ờ uă sơnơm mờ lơh gơrềng tus mờ broă lơh ờ niam ntìng, tơnguh bơta kơl jăp ntìng in.

-Dan ưn ngài bác sĩ!