VOV4.K’ ho - Kòp jê dul gơ jroh bơh virus Rota la dùl kòp mờng gơbàn ngan tàm kơnòm dềt, ngan la kơnòm dềt hờ đơm 2 sơnam. Kòp do dilah ờ sơm bời mhar mo, kơnòm dềt geh gơbàn roh dà tàm sa\, roh boh,  gơlam tus ờ niam gùng mhàm mờ di gơlan gơbàn chơt. Jơnau cih bơh cau ai tơngguh jơnau đơs do.

            Kòp jê ndul gơjroh bơh virus Rota la kòp bơh nhiễm khuẩn gùng pròt bơh virus Rota lơh aniai. Virus do gơ ơm tàm è, tàm phan sa, dà hùc gơbàn bơ\...Tu\ kơnòm dềt gơbàn kòp,  virus Rota geh lơh aniai tàm gùng lơh lề phan sa lơh kòn dềt gơbàn jê ndul gơ jroh, gơlik ha\,  gơlam tus roh dà tàm sa\ mhar ngan. Kòp ngòt rngơt ngan mờ kòn se 24 nhai. Jat trơ gùm kờp bơh  mpồl lơh sơnơm dunia, pah nam tàm dunia geh pơgap di 2 tơlak 400 rbô na\ cau gơbàn kòp jê ndul gơ jroh bơh virus Rota pal mut tàm hìu sơnơm mờ mờr 5% kơnòm dềt  tàm khà do gơbàn chơt.

            Tơngai rềp do,  kờp bal dùl ngai, khoa Nhi tổng hợp, Hìu sơnơm dờng càr Daklak neh sơm kòp bơh 30 tus 40 na\ kơnòm dềt gơbàn jê ndul gơjroh bơh virus Rota. Sau Nguyễn Duy Khang 32 nhai kis tàm thị trấn Krông Năng, kơnhoàl Krông Năng, càr Daklak gam sơm kòp tàm khoa Nhi tổng hợp la dùl pơnyơu.  Tu\ go\ kòn gơbàn jê ndul gơ jroh, duh sa\,  hìu nha\ neh blơi sơnơm hùc is tàm hìu. Mơya tơnơ\ hơ\ 2., 3 ngai, sau neh pal lòt kấp kứu.

            Lo\ Hồ Thị Hà Tiên, mè sau Nguyễn Duy Khang ai git:“Bơh sơnrờp sau gơbàn  bòl tàm sa\, tơnơ\ sùm  gơdan è, hơ\ sồng duh sa\, gơlik ha\. Gơ lơh bè ờ gơtùi sào sa, hùc dà kung ha\, hùc sơnơm, kung ha\ sơl, hơ\ sồng  a` geh cèng  sau tus bác sỹ is,  đơs  la gơbàn jê ndul gơ jroh, sau hùc sơnơm di 2 ngai mơya ờ gơrài mờ slơ ngai slơ gơbàn jrua\ rlau”.

            Lo\ Lí Thị Lầy kis tàm kơnhoàl Krông Nô, càr Daknông,  gam sền gàr kòn gơbàn jê ndul gơ jroh bơh virus Rota tàm hìu sơnơm dờng càr Daklak, kung geh đơs:“Tu\ go\ kòp gơbàn jê ndul, a` kung lòt blơi men tiu hoá ai hùc kòn in, mơya ờ bời. A` lòt pic sơnơm mờ nha chi hùc kung ờ rài den tàng neh jun kòn tus hờ hìu sơnơm”.

            Kòp jê ndul gơ jroh tàm kơnòm dềt bơh ua\ bơta ngan, den tàng ala\ cau mè mè sùm gơbàn ờ git kòp lơi. Jê ndul bơh virus Rota geh ala\ gơbàn is gơ dê. Tiến sĩ, bác sĩ Trần Thị Thuý Minh atbồ khoa Nhi tổng hợp, hìu sơnơm dờng càr Daklak ai git:“Gơbàn bơh kòp jê ndul gơ jroh bơh virus Rota la  lơh kòn dềt gơbàn ha\ ua\ ngan. Tơnơ\ hơ\ gơbàn jê ndul gơ jroh, geh kòn dềt gơbàn tus 7 ngai,  è bô ngir ngan mơya ờ gơ bơrlu\ bal mờ mhàm. Sùm gơbàn  jê ndul ua\ ngan tàm ngai dơ\ 3   mờ tàm ngai dơ\ 5”.

            Ua\ ngan kòn dềt gơbàn jê ndul gơ jroh bơh virus Rota mut hìu sơnơm tàm bơta neh gơbàn jrua\ ua\. Roh ua\ dà tàm sa\ la dùl tàm ala\ bơta lơh gơlam tus gơbàn ngòt rngơt ngan. Tiến sĩ, bác sĩ Trần Thị Thuý Minh tơng kah ala\ bơta gơbàn bơh kòp neh jrua\:“Lài jơh, kòn dềt gơbàn ha\ ua\ mờ ờ gơtùi hùc geh. Dơ\ 2, kòn dềt jê ndul ua\ mờ khà dà tơmut tàm sa\ ờ tơl. Dơ\ 3 la kòn dềt gơbàn ngui rngui. Dơ\ 4 la khi ờ bài pô, ờ sa gơtùi. Dơ\ 5 la kòn dềt gơbàn gơ rpơt sa\”.

            Jat ala\ trơ gùm kòp bơh  gah lơh sơnơm dê, geh tus 90% kơnòm dềt hờ đơm 3 sơnam neh gơbàn jê ndul gơ jroh bơh virus Rota. Tàm Việt Nam, kờp bal tàm di 2 na\ kơnòm dềt mut tàm hìu sơnơm bơh jê ndul gơ jroh den geh dùl na\  sau gơbàn kòp bơh virus Rota. den tàng ngan, ala\ cau mè ba` ờ sền, pal kah tus ala\ bơta sùm gơbàn bơh kòp, pal cèng mo kòn tus hờ hìu sơnơm  mờ geh  sơm kòp, pleh gơbàn aniai.

Sơndră mờ kòp tài virus Rota

Virus Rota gơtòp mhar ngan mờ là virus dềt ngan geh bơta kis pràn ngan. Kờ` pleh mờ broă di gơlan kơnòm dềt gơbàn kòp, ală cau mè, cau bèp bal mờ cau sền gàr kơnòm dềt pal lơh jăt ală broă tơnơ\ do:

Broă sơndră niam ngan là hùc sơnơm vaccine. Kơnòm dềt pal geh hùc 2 liều sơnơm vaccine, tơl liều 1 nhai, hùc bơh tu\ kòn dềt neh 2 nhai mờ tơn jơh lài mờ 4 nhai. Sơnơm vaccine sơndră mờ kòp jê ndul gơjroh cấp tài virus Rota ờ geh tàm broă c^t sơnơm vaccine sơndră mờ kòp. Ală cau mè, cau bèp pal ai cèng kòn dềt tus ală hìu sơnơm kơnhoàl, hìu sơnơm càr bal mờ ờ uă anih c^t sơnơm vaccine sơndră mờ kòp kờ` geh hùc sơnơm vaccine.

Dơ\ 2, sào sa tơl phan bơkah là broă lơh niam ngan kờ` geh bơta pràn sơndră mờ kòp. Di lah kòn dềt gơbàn kòp gam pal tơnguh sùm broă sào sa tơl phan bơkah. Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh, atbồ gah sơm kòp kơnòm dềt tơrgùm ba, hìu sơnơm càr Dak Lak pà g^t: “Pal ai kòn dềt sa tơl bơkah, ba` wèr ir. Bè geh ờ uă cau mìng ai kòn dềt in sa pòr gời, bơta do sơlơ lơh kòn dềt gơbàn ờ pràn mờ gơbàn jê ndul gơjroh uă rơlao”.

Dơ\ 3 là pal gàr kloh niam să jan mờ ờ do ờ dă tàm phan sa. Pal rào tê mờ sơ[ong gơsơ\t vi khuẩn lài mờ tu\ tru\ phan sa, tu\ ai kòn dềt sa, tơnơ\ mờ tu\ neh lòt đì ndul kòn dềt in. rơwah phan sa ris niam kờ` tru\, ba` ai kòn dềt sa phan sa neh lời jo\ ir 2 jơ tơnơ\ mờ tu\ tru\. Phan sa lời jo\ pal geh prăp tàm tùh mrềt mờ tơnduh wơl lài mờ tu\ sa.

Di lah kòn dềt pa gơbàn kòp, cau mè, cau bèp pal cèng kòn dềt tus hờ hìu sơnơm kờ` geh kham, sơm kòp di pal. Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh pà g^t tai: “Gơwèt mờ kơnòm dềt ờ geh ală bơta tơngo\ jroă den mìng bơtơl dà tàm hìu. Do là dà geh ngui uă ngan tu\ do là dà Oresol. He klài di mờ jơnau bơto sồr geh cih tềng kơl dung. Ha là gơtùi ngui ală bơta dà bè ờs bè dà phe coh, dà càrốt geh klài bal mờ ờ uă boh mờ ală bơta dà plai chi ndai. Khà hùc niam ngan pal geh ai bơh tàm khà dà đồm kơnòm dềt geh tơl^k. Gơwèt mờ kòn se hờ đơm 6 nhai, pah dơ\ kòn se gơbàn gơjroh ndul pal ai hùc bơh 20 tus 50 ml dà. Kòn dềt bơh 6 nhai tus 2 sơnam den ai hùc bơh 50 tus 100ml. Kòn dềt rơlao 2 sơnam den ai hùc 100ml”.

Bác sĩ Trần Thị Thuý Minh sồr tơnkah tus mờ ală cau mè, cau bèp ba` ngui is sơnơm sondră mờ jê ndul gơjroh mờ sơnơm kháng sinh, tài [uơn ngan gơbàn ờ niam tus mờ gùng tă nhơm. Di lah geh ngui sùm sơnơm kháng sinh den di gơlan geh broă sơndră wơl, lơh kòn dềt sơlơ gơbàn jê ndul gơjroh uă rơlao.

                                                        Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp