VOV4.K’ho - Kòp tơr-è măt là ală kòp tàm măt mờng gơbàn tàm cau dờng sơnam mờ là bơta tòm lơh gơbàn jơngo măt uă ngan tàm lơgar Việt Nam tu\ do. Mơya, mờ uă cau, bơta g^t wă bè kòp do gam ờ uă neh lơh uă cau go\ kòp neh jơla, sơm kòp kal ke, geh tu\ gơbàn jơngo măt. Bơta do lơh gơbàn aniai uă ngan tus mờ bơta niam tàm rài kis ală cau gơtìp dê.

Tơr-è măt là jơnau mờ đah lơh sơnơm ngui kờ` sơnđio tiah bàr bơta phan geh ơm jrô tàm dơlam kòn măt là dà sàng mờ klồng măt. Dà sàng là dà kơ\t, sàng, geh uă ngan tàm dơlam măt, geh dờp bơta àng bơh bơdìh tus tềng tơr-è măt.

Klồng măt là phan tơngoh dờp bơta g^t bơh măt tơngai sòl, geh gơnoar dờp mờ ai tơngo\ bơta àng tus hờ tơngoh. Klồng măt geh dùl bơta kuơ màng gam sơnđan là tiah niam, domng kờl măt sền loh rùp hờ bơdìh. Ală kòp gơbàn tàm dà sàng mờ klồng măt geh sơnđan bal mà kòp tơr-è măt.

Jăt jơnau yal bơh hìu sơnơm măt càr Dak Lak dê, nam 2017, hìu sơnơm do neh dờp mờ sơm kòp ao 1 rơbô 509 nă cau kòp tơr-è măt. Nam 2018 là 1 rơbô 605 nă cau.

Geh 5 bơta kòp tơr-è măt mờng gơbàn là: kòp tiah niam măt tu\ sơnam kra; kòl gùng mhàm dềt klồng măt tàm dơlam; as klồng măt. Tàm hơ\ kòp klồng măt tài đồm sơdàng, gơguh huyết áp geh uă ngan.

Geh bơta do geh sền là khà cau gơbàn kòp đồm sơdàng, gơguh huyết áp tàm mpồl bơtiàn ngai sơlơ gơguh, tàm tu\ khà cau geh sền gròi kòp niam den ờ uă. Bàr bơta kòp do di lah jo\ jòng lơh gơbàn ờ niam tàm măt.

Ồng Nguyễn Việt Miên, 62 sơnam, kis tàm xã Ea Kpam, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Dak Lak sơm kòp klồng măt đồm sơdàng tàm hìu sơnơm măt càr Dak Lak neh mờr dùl nam do.

Lài mờ hơ\, tài gơbàn bơh kòp đồm sơdàng den tàng măt kiao ồng sền ờ loh, sền ờ loh ală phan gùt dar, sền ờ loh akhar. Ồng Nguyễn Việt Miên pà g^t:

-A` gơtìp măt ờ loh, sền sră ờ go\, bơta loh măt gơmù rơhời mờ măt pơrhê. A` c^t sơnơm do neh 9 dơ\. Đơs ngan măt kiao gam niam, hơ\ là ờ gơmù tai, gam gàr bơta loh, ờ gơbàn jơngo tai.

Den mò Vũ Thị Kim, 60 sơnam, kis tàm thị trấn Quảng Phú, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Dak Lak gơtìp kòp gơguh huyết áp neh uă nam do.

Bu\ lah geh sền gròi niam kòp bơh să tòm, mơya jăt tơngai, măt mò kung gơtìp ờ niam tài bơh kòp gơguh huyết áp.

Bơtoah ngan là mò neh lòt kham kòp di tu\ mờ geh ală bác sĩ đah sơm kòp măt ai broă sơm di pal. Mò Vũ Thị Kim yal:

-Tàm hìu a` go\ măt ờ loh mơya ờ jê, bơta do neh di pơgăp dùl nhai. Tơnơ\ mờ tu\ lòt kham, geh ală bác sĩ bơto, c^t sơnơm. C^t ding do là ding dơ\ 4 mờ măt neh mờr bè ờs wơl. Lài do den măt ờ loh ờ sền loh ngan, tu\ do den neh gơtùi sền sră.

Ală cau gơtìp bơh ală kòp tơr-è măt mờng là cau dờng sơnam, bơh 45 rơlao hờ đang, gơtìp ală kòp jo\ nam bè kòp đồm sơdàng, kòp gơguh huyết áp, kòp lơmă ir, ală cau gơbàn kòp mờ gơbàn ờ niam tàm măt.

Hoàc huơr mờ ală kòp do lơh gơbàn là cau kòp gơmù bơta pràn măt, măt sền ờ loh. Di lah ờ go\ mờ sơm kòp di tu\, kòp di gơlan lơh gơbàn jơngo măt.

Den tàng, ală bác sĩ đah sơm kòp măt bơto sồr ală cau di gơlan gơbàn uă den pal lòt kham măt sùm, tàm hơ\ uă ngan là tu\ măt gơlơh sền ờ loh. Ală cau geh cau pròc mhàm tàm hìu nhă gơbàn ală kòp jo\ nam bè kòp đồm sơdàng, gơguh huyết áp, lơmă ir kung pal tus kham măt 6 nhai dùl dơ\.

Bơdìh hơ\ tai, pal sền gàr măt mờ broă tar măt krơh tu\ l^k lòt tàm gùng ha là lơh broă tàm tiah geh uă `hu\, gơthul.

Cau mblàng Ndong Brawl