VOV4.K’ho –Trầm cảm là dùl bơta kòp ờ niam tàm nùs nhơm, lơh gơlik bơta muăt jrùm, dil să, ờ pin dờn mờ roh bơta gơdan, gơ kờ` jo\ jòng sùm, jo\ ngai gơ digơlan lơh cau bơtờp kòp in kal ke lơh broă halà chờ hờp chờ hờ` mờ hìu bơngă, gơ\p bơyô mờ geh tu\ là tàm tu\ gơtìp kơn jơ\, cau gơtìp kòp trầm cảm geh jơnau kờ` gơ sơ\t is să tờm.

Den tàng bè hơ\, sền go\ gờ` ală tềl tơngo\ gơtìp kòp trầm cảm ờ mìng dong broă sơm kòp geh cồng nha lơm mờ gam tơrmù geh jơnau digơlan gơ sơ\t is să tờm tài bơh trầm cảm lơh aniai.

Jat tơrgùm kờp bơh Mpồl lơh sơnơm dunia (WHO) dê, tu\ do lơgar Việt Nam geh pơgăp 4% khà kờp làng bol (ndrờm mờ 3 tơlak 600 rbô nă cau) gơtìp ờ niam trầm cảm. Ai tàm Hìu sơnơm Tâm thần càr Dak Lak dê, pah nam, Khoa kham kòp dờp geh pơgăp 1.400 nă cau gơtìp kòp trầm cảm. Mìng is 6 nhai bồ nam 2018, neh geh 569 nă cau gơtìp kòp trầm cảm pal tus hờ hìu sơnơm nàng sơm kòp, ờ hềt kờp khà cau kòp gơtìp trầm cảm geh sơm kòp tàm [òn lơgar.

Mò Lại Thị T (57 sơnam) ơm tàm sơnah [òn Tân Thành, [òn dờng Buôn Ma Thuột gam sơm kòp trầm cảm tàm Hìu sơnơm Tâm thần càr Dak Lak dê. Sền go\ kòp mờ sơm kòp pơgăp mờ do 2 nam, mơya tài bơh ờ go\ hùc sơnơm di khà jat jơnau sồr bơh cau lơh sơnơm dê, den tàng bồ nam 2018, kòp mò dê gơbàn wơl. Mò Lại Thị T, yal.

Bơta gơ tơngo\ bơh kòp dê là bồ tơngoh gơlơh ờ niam ngan. Uă tu\ he ờ gơtùi gi\t is să tờm he. Sùm gơlơh dil ngan, sùm kơlôi sơnơng mờ ờ gơtùi bi\c.

Kòp trầm cảm digơlan geh bal tàm cau klau bal mờ cau ùr tàm khat sơnam lơi mơya cau ùr den gơtìp uă rlau pơndrờm mờ cau klau. Tu\ pa gơtìp kòp, cau kòp geh ală bơta gơ tơngo\, bè: muăt jrùm, dil să ngan, muăt jrùm kơlôi sơnơng sùm jo\ jòng pah nhai halà pah nam tơn; cau kòp sùm yal mờ đơs sùm glar bòl tàm să jan ờ gi\t loh gơbàn bơh bơta lơi; cau kòp roh te\ bơta gơdan halà bơta gơkờ` mờ ală broă lơh tàm rài kis; tơrmù te\ bơta tơrgùm mờ sền ngac.

Tus tơngai gơbàn kơn jơ\ rlau, cau gơtìp kòp trầm cảm sùm gơtìp kơlôi sơnơng bu ba, sùm geh bơta bàs sìl, gơlơh bè he là dùl nă cau tìs, sền tàm tơngai tus ờ go\ gơn kơnờm, ờ pin dờn, geh jơnau kờ` là geh broă lơh pơn jê pơn sồt aniai is să tờm halà gơ sơ\t is să tờm…

Bác sỹ Nguyễn Thị Bé, Trưởng khoa Kham kòp, Hìu sơnơm Tâm thần càr Dak Lak, pà gi\t.

Geh uă ngan jơnau lơh gơlik kòp trầm cảm, tàm hơ\ geh: bơtờp bơh hìu bơnhă, bơta tam gơl tàm să jan, hormone, ờ niam tam gơl tàm nùs nhơm. Ờs mờng den ală cau kòp trầm cảm tus tàm do geh ală bơta gơ tơngo\ bè gơlơh bàs sìl, ờ khin, geh jơnau kờ` gơ sơ\t is să, ờ niam tàm bồ tơngoh nùs nhơm.

Kung jat bác sĩ Bé yal, kòp trầm cảm digơlan lơh gơlik uă jơnau gơlời wơl ờ niam ngan mơya dilah geh sền go\ gờ` mờ sơm kòp di tu\, di bơta pơlam bơh cau lơh sơnơm dê, den kòp geh sơm bời jơh tàm pơgăp 6 nhai.

Mơya, tu\ do, jơnau gi\t wa\ tìs ờ di bal mờ bơta tam cah ờ rờm bơh mpồl bơtiàn dê, bal mờ bơta ờ wa\ wờng bơh cau hìu bơnhă dê neh lơh cau gơtìp kòp trầm cảm in sơlơ ờ geh tai tu\ tơngai nàng geh sơm kòp gờ`. Den tàng bè hơ\ nàng kơryan bơta do, cau tàm hìu bơnhă pal sùm sền gròi, dong kờl, kờ` gơboh bal.

Dilah sền go\ cau tàm hìu bơnhă geh ală bơta gơ tơngo\ bơh kòp trầm cảm dê pal jun lòt kham kòp gờ`, pơgồp bal niam mờ bác sĩ nàng lùp mờ kơryan jơh jơnau lơh gơlik kòp. Bác sĩ Nguyễn Thị Bé, pà gi\t tai.

Mờ ală cau trầm cảm sơm kòp tàm hìu sơnơm den jơh ală ndrờm lơh jat di bơta bơto pơlam sơm kòp mờ bơta kòp digơlan bời là uă ngan. Mơya tơnơ\ tu\ rê bơh hìu sơnơm sơm kòp tàm hìu, den cau kòp ờ go\ hùc sơnơm den tàng kòp gơbàn tai. Tàm ală cau do jơnau dìgơlan kòp gơtìp kơn jơ\ là uă ngan.

Ală bác sĩ bơto pơlam, nàng rơcang sơndră kòp trầm cảm tơl nă cau pal geh bơta ơm kis niam mờ kơlôi sơnơng niam, sùm tàp pràn să jan pah ngai, ờ go\ di lơh broă glar bòl ir, ờ go\ di hàm kờ` ir, ờ gi\t di nùs mờ bơta geh ngan.

Pleh lơh kal ke ờ niam tàm broă lơh, gi\t lơh gơlik geh is bơta chờ hờp tàm rài kis. Mờ tơl nă cau kung kờ` pal geh is he in ală jơnau gi\t wa\ kuơmàng bè kòp trầm cảm nàng gơtùi sền gàr pràn kơldang să jan ai să tờm kung bè ai cau tàm hìu bơnhă he dê in geh niam rlau.

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến