Kpan kơghe\ geh gơnoar bơh cau Rơđê
Thứ bảy, 00:00, 09/09/2017

            VOV4.K’ho - Kpan la mat sơnđan bơh dùl kơghe\ jòng bơh cau Rơđê geh lơh dơm kơghe\ mờ dơm chi, geh ưn tàm hìu jòng lơh hờ đang, bè ờs geh ngui  nàng lơh anih nggui bơh mpồl dròng cing mồng, ja` sơngơr tàm ala\ dơ\ `ô sa dờng, ala\ dơ\ lơh yàng kuơ màng. Cau Rơđê sền Kpan la kơghe geh gơnoar, tài mìng cau pas geh hìu hơđang jòng  hơ\ sồng geh ala\ kơghe Kpan, tơl bơta gơ jra`  kơ wềng,  bơta cah ngài  bè ala\ bơnga\ cau geh gơnoar geh  gơ sang, mìng geh nùs nhơm song dơpa\ ngan  hơ\ sồng geh gơ ơm wơl. Den tàng, wa\ rò ghe\ Kpan la dùl bơhìan  nàng gàr niam bơta kuơ màng bơh Kpan.

            Kpan la kơghe\ geh is geh trah bơh dùl dơm chi, jòng bơh 5 tus 15 thơt, ơnàng di bơh 70-90 phơng, mờ bơta lơ ut di 8 phơng,  geh lơh kuềt tềng 2 bồ kghe\ geh lơh lơ bơn niam mờ kơljap rlau tai. Lơh geh kơghe\ Kpan, geh lơh he pal trơ gùm bơta pràn dờng ngan, lơh tàm 7 ngai, 11 ngai hala 13 ngai. Cau tờm  hìu ờ mìng pal drơng tơl rpu, sur, iar, tơrnờm, phe drơng [òn lơgar tàm ala\ ngai lơh Kpan, mờ jat bơhìan gam pal la cau bơyai lơh geh ala\ dơ\ lơh yàng sa phan ròng  duh yàng, kơp kờ` pràn kơldang sa\ ja`, geh ua\ ngan dơ\ ỳơ  `ô sa làng bol [òn lơgar mờ geh dùl khà  ua\ ngan drap yang. Ồng Aê Hao kis tàm Tu, xã Ea Tu, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Daklak ai git,  broa\ jòi  mờ kơl geh chi lơh ghe\  pal  geh bơyai lài mờ hìu nha\ đah pơ ùr. Tơnơ\ hơ\,  geh phàt dùl mpờng kơmhò chi dềt cềng rê nàng lơh yàng,  dan geh kơl chi. Àng drim ngai niam den hơ\ sồng geh lòt  kơl chi. Tu\ lòt,  [òn pal ờ geh cau chơt den hơ\ sồng niam. Kra [òn ồng Aê Hao ai git:

            Lài mờ tu\ geh kơl chi nàng lơh ghe\ kpan den 3 na\ klau pơnu, 3 na\ ùr ơruh tàm [òn geh tam ya gùt chi kờ` kơl. Ala\ klau pơnu ùr ơruh do geh soh phan bơhìan kòn cau he dê, ùr ơruh mbơn ồi geh tà` bơka niam,  klau pơnu trò`. Tơnơ\ hơ\ ồng  tờm lơh yàng geh lơh  ỳang hơ\ sồng geh kơl chi. Bè hơ\ den geh lơh geh Kpan niam, Kpan ờ gơbàn rdàng hala bơcah.

            Cau lơh yàng geh la cau kơl sùng sơnrờp tềng chi kơl. Pơnjat mờ hơ\, 7 na\ cau neh geh rwah geh at sùng kơl 3 dơ\. Tơnơ\ hơ\, ala\ cau tàm [òn hơ\ sồng  geh dong kơl chi.  Tu\ chi neh koh jơh nha, ntê,  cau tờm  hìu mờ cau lơh yàng geh lòt đang dơm chi pa kơl chi 7 dơ\ nàng ting bơtrơh phut mu. 7  na\ cau geh rwah la ala\ cau tờm ngan ngui sùng phàt gơs ghe\ Kpan geh plung mờ ala\ sa\ sùng  trah pràn ngan.

            Mờ tu\ ghe\ Kpan geh lơh gơs,  dơ\ lơh yàng wa\ rò Kpan geh bơyai lơh drờm  bè broa\ lơh yàng wa\ rò dùl na\  cau pa tus kis tàm hìu nha\. Jat ồng Aê Vui tàm [òn Puôr, xã Hoà Đông, kơnhoàl Krông Pach, càr Daklak mờ cau Rơđê, Kpan kung bè kòn bơnus, kung geh huền  soàn den tàng tu\ rê hìu pa kung  pal geh ồi kơmùng, ào mpha.

            Tu\  rcang lơh yàng wa\ Kpan, cau tờm hìu geh rcang ua\ phan bơna ngan.  Ala\ cau ùr den rcang ồi, ào phan bơhìan kòn cau, cau klau den rcang ntrò`, ào nàng jơm Kpan, wa\ rò cau pa rê tàm hìu nha\. Tơrnờm neh geh  be\ di bơh 3 tus 5 nam.

            Sơnđờm dơ\ lơh yàng rò, ala\ cau oh mi jơi nòi bơh cau tờm hìu geh ơm gơs 2 sèng tàp tê chờ hờp wa\ Kpan rê hờ hìu. Tu\ bồ Kpan tup tềng jơng ntùng,  cau bơyơu geh lik mờ tà at tàm tê,  lơh bơhìan  sơntơp tà tềng bồ Kpan. Broa\ lơh do gơ geh pơrya dong geh dong ting bơtrơh phut mu, ting bơtrơh ala\ yàng jà` lik bơdĩh ghe\ Kpan ba` lời lơh aniai cau tờm hìu. Ồng Aê Vui ai git:

            Rê tus hờ hìu, go\ cau bơjơu soh ào lơh yàng geh ngui khèl, tà  geh  bè tam lơh tềng đang pràp hìu, dà Rơđê sơnđan la ‘’Ghat’’ nàng bơtrơh cà, phut mu.. Geh cau deh uh ky pah, đing buôt, tak tar…Mìng is đinh năm ờ geh uh…Tơnơ\ hơ\ Kpan geh cèng ơn hơđang bơrnàng hìu. Dơ\ lơh  yàng wa\ Kpan geh sa 2 nơm rpu, 1 nơm rpu geh lơh yàng duh mò ồng pàng  yau, 1 nơm rpu geh duh tus cau tờm hìu tàm ngai tơnơ\. Lơh yàng Kpan 1 nơm sur jù, 1 drap tơrnờm.

            Tàm hìu, Kpan geh ơn tàm mpang hìu,  jat đah kơlik đah mat tơngai mut hìu. Tu\ do ờ geh cau lơi nggui tềng Kpan. Ala\ cau dròng cing kung ờ geh nggui. Cau bơyơu tề tê cau tờm hìu hàu guh đang hìu, hàu đang Kpan 3 dơ\. Do la bơta ai go\ bơh bơta gơ rê mờ he: Bơh tềng do cau tờm hìu geh cau tờm pa bơh Kpan. Tơnơ\ hơ\, ala\ cau ndai hơ\ sồng geh nggui đang Kpan. Bal mờ hơ\,  ngồr ntas cing mồng,  cau bơjơu lơh yàng, hòi yàng nàng yàng git Kpan neh geh cau tờm. Ồng Aê Hao, kis tàm [òn Tu, xã Ea Tul, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Daklak ai git:

            Cau bơjơu geh hòi jơh ala\ yàng bơh yàng dà,  yàng bơnơm, yàng chi… ờ lời dùl yàng lơi, hòi jơh,  kung hòi jơh huền  soàn mò ồng  rê tus bùi wa\ rò Kpan, dilah ala\ cau jơi nòi ờ tus  bal den geh  gơbàn ala\ bơta ờ bơtuah tàm rài kis.

            Tu\ tơnjơh  bơnah lơh yàng Kpan in, cau tờm hìu geh lơh poac dùl nơm iar kò, dùl drap tơrnờm nàng  lơh yàng ưn ngài yàng chi neh tam,  sền gar chi dờng, ai cau tờm hìu geh ngui dơm chi  niam. Tu\ bơjơu lơh  yàng jơh, kung la tu\ ala\ sơ lào piang `ô sa  mờ ala\ drap tơrnờm neh geh pơ dơng lài. Cau bơjơu jà ùr bơklau tờm hìu `ô tơrnờm geh pồ, jà làng bol oh mi [òn lơgar chờ bal. Tu\ geh rê, tơl cau gam dờp geh dùl pò nha prìt ơn  poac rpu. Jơh lơh yàng,  cau tờm hìu geh ơm rlô 2 ngai ờ lòt lơh mìr.

            Jat pơrya bơh cau Rơđê, ghe\ Kpan la ghe\ pàng yau, la pơrya bơh bơta git gơp oh mi. Tu\ nggui tềng ghe\ Kpan, nđờ bơta gơ jra`, nđờ bơta cah is bè bơnga\ hala rài kis geh sang jơh,  mìng geh nùs nhơm niam, song dơpa\ gam wơl.

                                                Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp

           

           


 

Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC