VOV4.K’ho – Tơnơ\ geh bơyai tơr`a dơ\ 3, bơh tềng ngai geh yal sră mat ngan ngồn bơh ală cau tơlik mat te\ khà ( 27/4/2016) mờ tơn jơh lài mờ tu\ sơn đờm geh đùh sră pồ di dùl mang ngai, ală anih lơh broă, mpồl bal, mpồl geh bơyai lơh ală dơ\ pơrjum tam tìp mờ cau te\ khà nàng cau tơlik mat te\ khà geh lam sồr te\ khà. Bơta mờ uă ngan cau te\ khà sền gròi pal geh broă lơh ngan ngồn mờ tu\ neh ho mờ làng bol den pal lơh ngan jơnau ho hơ\:

Jat jơnau cih bơh adat te\ khà kuang bàng Gơnoar ala mat dà lơgar mờ kuang bàng mpồl duh broă ala mat làng bol, kơrnuat lam sồr te\ khà geh mut lơh làng bol lơh tờm, loh làng, ringbal, di mờ kơrnuat boh lam, gàr niam ngap lơngai, ờ do ờ dă mpồl bơtiàn. Broă lam sồr te\ khà bơh cau tơlik mat te\ khà geh mut lơh mờ broă lơh: tìp mat cau te\ khà tàm tiah he tơlik mat te\ khà nàng mblàng broă lơh dilah geh pồ lơh kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar, kuang bàng mpồl duh broă ala mat làng bol. Mơya, geh uă jơnau đơs đơs là, cau tơlik mat te\ khà kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar pa geh broă lơh ngan ngồn, cau te\ khà sền gròi uă tus broă tơlik mat te\ khà geh lơh ală bơta lơi dilah geh pồ gơs kuang ala mat mờ lơh `chi nàng ngan ngồn là cau ala mat jơnau đơs bơh cau te\ khà dê. Cau te\ khà Nguyễn Tâm Trinh, ơm tàm sơnah [òn Khương Thượng, kơnhoàl Đống Đa, [òn dờng Hà Nội đơs là: “ Bè broă lơh den đơs `chi, jơnau kờ` bè lơi? Pal đơs tàm tiah he tơlik mat te\ khà geh ală bơta bè sa kuề, sa kùa, ngap lơngai mpồl bơtiàn… Bơta kuơ màng là cau tơlik mat ala mat gal ngan cau te\ khà in, pal đơs ală bơta nàng cau te\ khà in go\ là he geh bơta pràn mut lơh bơta kơp kờ` bơh să tờm bơh bơh bol a` dê.”

Ringbal mờ jơnau đơs do, cau te\ khà Đinh Ngọc Huyên, sơnah [òn Phương Mai, kơnhoàl Đống Đa, [òn dờng Hà Nội đơs: “ A` kờ` khi hơ pơrgon dùl bă ngan ngồn mờ di mờ bơta kơp kờ` bơh làng bol dê, bơsong dimơ bơta sră nggal lơh broă halà ờ sền gròi tềng đap ală bơta ờ suk bơh làng bol dê. Pal geh kơnòl loh làng gơ at mờ gơnoar bơh tơl nă cau tơlik mat te\ khà dê.”

Mùl màl ai go\, cau te\ khà ờ kờ` iat ală cau tơlik mat te\ khà hơ pơrgon bè dilah geh pồ, a` geh pơgồp bơnah bơt bơtàu, tơnguh cồng nha lơh broă bơh gơnoar ala mat dà lơgar dê; bal mờ gơnoar ala mat dà lơgar tơlik ală kơrnuat boh lam, broă lơh, gàr niam bơta làng bol lơh tờm, tơnguh niam rài kis làng bol in; geh lùp jơnau cau atbồ gơnoar atbồ lơgar mờ ală gah, sơnah lơh broă dà lơgar. Hơ\ ngan là gơnoar, kơnòl bơh kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar dê mơya ală jơnau hơ pơrgon hơ\ ờ hềt ngan ngồn đơs jơh bơta kơp kờ` bơh cau te\ khà tiah mờ he tơlik mat te\ khà. Ồng Bùi Văn Xuyền, kuang geh jơng sùm anih duh broă kơrnuat boh lam bơh gơnoar ala mat dà lơgar dê đơs là, gơwèt mờ ală cau dơ\ sơn rờp tơlik mat te\ khà den pal geh broă lơh mùl màl, kuơ màng gơwèt mờ kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar neh geh mờng chài lơh broă tàm dùl tơngai lơh broă gơnoar ala mat dà lơgar dê, tu\ tìp mat lam sồr te\ khà pal sơlơ ba` sền ờ sơp, geh tu\ là pal rơcang tơl niam rlau, đơs jơh bơta kơp kờ` làng bol dê. Ồng pà git: “ Broă lơh bơh cau tơlik mat te\ khà kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar dê bơta kuơ màng là kuang ala mat pal gơtùi mblàng jơnau đơs bơh cau te\ khà dê tus mờ ală dơ\ cribơyai bơh gơnoar ala mat dà lơgar dê mờ tềng đap anih lơh broă dà lơgar, [òn lơgar nàng đơs bơta kơp kờ` bơh làng bol dê. Bơsong geh bơta kơp kờ` bơh làng bol dê, drơng jơnau kờ`, bơta kơp kờ` bơh làng bol dê, kờp bal mờ bơtàu tơnguh lơh sa, mpồl bơtiàn, gàr kơ\ ngap lơngai gùng dră bal dà lơgar. Jơh ală bơta kơp kờ` hơ\ là bơta kơp kờ` dipal bơh làng bol dê. Jat a` broă lơh tàm 5 nam pal ai tơnggo\ tơngume hơ\.”

Cribơyai mờ cau ai tơngit jơnau đơs Việt Nam, ồng Nguyễn Quốc Thắng kuang jat jơng atbồ mpồl cih [au\ Cau ala mat làng bol đơs là: Nàng broă lơh lam sồr bơh cau tơlik mat te\ khà kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar niam, ngan ngồn den cau te\ khà gơtùi lùp broă lơh bơh cau tơlik mat te\ khà dê. Bal mờ hơ\, đah ală cau tơlik mat te\ khà gơtùi cribơyai bè broă lơh. Bơh cribơyai geh lơh loh rlau, gơjat bal mờ pràn jak, kơnòl, tu\ tơngai bơh cau tơlik mat te\ khà mut lơh broă lơh. Tài mùl màl, bơh broă lùp broă lơh cau tơlik mat te\ khà dê geh là bơta tờm ngan nàng cau ala mat dilah geh pồ, bơdìh mờ ală broă lơh bal tă pơgồp tus mờ gơnoar ala mat dà lơgar den kung mut lơh broă lơh, jơnau pơrgon bơh să tờm dê, cèng wơl ală tă pơgồp ngan ngồn ai dà lơgar mờ tiah mờ he tơlik mat te\ khà in. Ồng Thắng pà git: “ Cau te\ khà lùp nền nòn, git loh làng. Cau te\ khà kung đal git muh mat cau tơlik mat te\ khà geh ala mat he in, pin dờn tàm ală broă lơh bơh cau geh pồ dê là geh mut lơh jat bơta kơp kờ`, tă pơgồp ngan ngồn tàm ală broă lơh bơh gơnoar ala mat dà lơgar mờ mpồl duh broă ala mat làng bol dê. Do là bơta kuơ màng tàm tu\ lam sồr te\ khà, lơh bè lơi nàng broă lam sồr geh ngan ngồn, niam mờ jat bè jơnau hơ pơrgon tềng đap mat làng bol tu\ geh pin dờn, jàu k nòl broă.”

Jơnau hơ pơrgon bơh cau tơlik mat te\ khà kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar geh là bơta kơnờm nàng cau te\ khà sền gròi broă lơh bơh ală cau tơlik mat te\ khà dê tu\ neh geh pồ lơh kuang ala mat gơnoar ala mat dà lơgar tàm gùt tơngai lơh broă he dê. Ngan là pal geh làh ờ dùl kơrnuat tơnjơh tơngai lơh broă tus mờ ală kuang bàng gơnoar ala mat dà lơgar mờ mpồl duh broă ala mat làng bol lơi ờ gàr jơnau pơrgon he dê tềng đap mat cau te\ khà, tềng đap mat làng bol tu\ lam sồr te\ khà.

                       Cau cih mờ yal tơngit K’ Duẩn.