VOV4.K’ho - La phan sa tờm ngan, kòi gam geh bơnga\ kuơ màng ngan tàm rài kis nùs nhơm bơh làng bol cau M’nông tàm Tây Nguyên. Mut tàm kàl lơh mìr pa,  cau M’nông neh jơh tơdau mìr,  rcang tàm broa\ tùk tam. Bal mờ broa\ lơh yàng kòi, khi pơrya la: lài, tàm tu\ mờ tơnơ\ ngai tùk kòi ờ geh đơs mờ lơh ala\ broa\ ờ niam, ờ di, kờ` pleh ba` ai sềm, phan brê lơh aniai kòi mìr. Tus tu\ kòi dum, khi geh dong bal kac kòi, tam pà sa bal tàm  ala\ ngai puh pah,  mờ  bơyai lơh `ô lềr  bông.

            Mờ cau M’nông lài do,  lơh kòi mìr pah nam mìng geh lơh dùl kàl den tàng broa\  rcang tùk tam la kuơ màng ngan. Lài mờ ngai tùk kòi,  cau tờm hìu geh yal  mờ làng bol in git kờ` tus dong hìu nha\ he. Cau tờm hìu geh rcang kòi sơntìl, mờ ala\ hìu nha\ tàm [òn geh tus dong den cèng bal sơ\ bơnơl ơn kòi nàng siah.

            Àng drim gờ`, cau tờm hìu  cèng bal dùl nơm iar, dùl drap  tơrnờm, dùl êt tờm rmit tus hờ mìr. Cau tờm hìu geh rwah dùl ba\ ù gơs ngan rlau jơh tàm mìr kờ` lơh yàng mờ kung sơnđờm tùk kòi bơh tềng ba\ hơ\. Bal mờ ala\ sơ\ ơn  sơntìl kòi la dùl  drap tơrnờm neh siah bềng dà, dùl nơm iar neh lơh poac, dùl glah  mbar. Cau tờm hìu lơh yàng, geh hòi yàng, yal mờ  kơ iah brah yàng, yàng brê, yàng bơnơm, ai mìu niam, nhàc niam, kờ` kòi hòn ring, gơs, ai tơnhàu geh, ba` ai ir, jơl ke, sềm, đe, pì tus lơh aniai sa kòi mìr… Cau tờm hìu kung ho mờ ala\ cau yàng là, dilah nam do hìu nha\ tơnhàu geh ua\ kòi, den geh lơh yàng sa sur dờng,  `ô drap tơrnờm  dờng. Tơnơ\ hơ\, cau tờm hìu geh la cau tam tùk kòi mờ siah kòi tàm mìr sơnrờp, pơnjat hơ\ la làng bol  geh lơh jat bal…

            Tơnơ\ dùl ngai jơh tùk kòi tàm mìr, jơh cau tờm hìu mờ làng bol drờm mù tàm  dà croh um chờ hờp. Ngai bè ờs,  cau klau den  mờng um  tềng dà đah đang, cau ùr um tềng dà đah đơm. Mơya, tu\ jơh tùk kòi, khi geh um bal dùl  anih. Lơh bè hơ\ nàng  cau yàng sền go\ bơta krơi is nàng ai mìu, gar sơntìl den geh mhar gơ cat bồ mat.

            Tu\ kòi tàm mìr neh dum, cau tờm hìu geh yal mờ làng bol tus dong hìu he  kac kòi. Mơ kung cau tờm hìu kung rcang dùl drap tơrnờm mờ dùl nơm iar nàng lơh yàng la ngai do hìu nha\ kac kòi, ưn ngài ndu yàng kòi neh sền gàr  tờm kòi gơs niam, tơnhàu geh ua\ kòi.  Cau kac kòi sơnrờp geh la cau ùr bơh hìu nha\ dê, pơnjat hơ\ tai la jơh mờ làng bol kac bal. Ngai sơnrờp  kac kòi, tàm bùi drim jơh ala\ kòi kac geh, geh  tuh jơh tàm hìu cau tờm. Mờ  bùi mho ngai hơ\,  làng bol cau lơi kac geh  nđờ den geh cèng rê hờ hìu tờm he dê. Làng bol pơrya la,  lơh bè do den  cau lơi  kung geh sa phe kòi pa mờ hơ\ la broa\ lơh dong jơ gloh hìu lơi hơ\ tàm ala\ ngai puh pah. Rhời jơh ala\  hìu nha\ tàm [òn tu\ kac kòi kung drờm geh lơh bơta drờm bal do.

            Tơnơ\ kòi tàm mìr jơh kac, neh geh is ra` tàm mìr, cau tờm hìu geh rê hờ hìu nàng pơs was đam. Dilah kòi yau  gam den cau tờm hìu geh kuac jơh, ơn is dùl đah  hìu. Khi lời đam soh tơnơ\ hơ \ geh tơmùt kòi mìr pa kac. Tu\ kòi mìr neh tơmut bềng bong, broa\ hìu nha\ neh rơndap gơs, kung la tu\ cau tờm hìu geh lơh yàng `ô lêr bông, `ô sa chờ dùl kàl lơh sa geh tơnhàu ua\. Cau tờm hìu geh `ô drap tơrnờm dờng, sa sur  dờng bè neh ho mờ cau yàng. Mò Me Nư kis tàm xã Ea Huar, kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak đơs bè bơta lơh yàng kòi bơh hìu nha\ bè do:

            Sơnrờp la kac kòi cèng rê, tơnơ\ hơ\ geh lơh  yàng kòi.  Dilah kòi geh ua\ den lơh yàng kòi sa sur dờng,  drap tơrnờm  dờng, dilah ờ geh ua\ den sa iar nàng ưn ngài yàng kòi mờ wa\ yàng kòi rê tàm đam hìu he. Tơnơ\ hơ\ he lơh yàng pràn sa\ ja` cau tờm hìu, lơh bè hơ\ nàng  yàng kòi ơm sùm mờ he.

            Jat bơhìan bơh cau M’nông,  den lơh yàng kòi pal geh lơh tàm bùi drim. Cau tờm hìu rcang dùl plai bù` ro hờ mìr, dùl êt rơhe kơt tềng bong kòi (mờ bơta kơp kờ` tu\ kac kòi geh gar kòi gơ pìng, gam jơng kah tàm mìr, den kung gơ jat  rê bal, ba` gơ jra` cau tờm hìu), dùl  yang dà  sàng. Dùl yang tơrnờm, dùl cùan piang pa, dùl mpờng poac sur. Ala\ phan pơdơng neh jơh ơn jơh, cau tờm hìu den  hìu yàng. Jơnau hòi yàng bơh bèp Mplưr kis tàm [òn Nà Xược, xã Ea Huar, kơnhòal Buôn Đôn, càr Dak Lak  geh pơrya bè do:

            Ơ yàng kòi, kơp kờ` bơh tềng do tàm đam kòi sa ờ jơh, nac tus tàm hìu sa sùm  kung gam sơl. Ờ di sa piang bơrlu\ mờ tơngời, bơrlu\ mờ bùm,  ờ gam gơ lời dồs, hìu nha\ den sùm pràn kơldang kờ` gàr  yàng kòi, yàng kòi kung sền gàr bol a`. Hìu nha\ blơi geh ua\ rpu, kơnrồ, lơh sa rba mò slơ ngai slơ bơtàu tơngguh.

            Mờ cau M’nông, lơh yàng kòi den kuơ màng ngan nàng yàng sùm ơm mờ hìu nha\, ai rài kis  hờm ram. Tơnơ\ jơh lơh yàng kềng bong kòi, ala\ phan  pơdơng yàng gam lời ìol tơn 3 ngai tơnơ\ hơ\ sồng geh  ta\. Kung tàm bùi drim ngai hơ\,  jơh lơh yàng,  khi geh lơh yàng pràn sa\ ja` cau tờm hìu. Do la bơta pal lơh kơp kờ` cau tờm hìu sùm pràn kơldang nàng  lơh geh ua\ ngan kòi,  ua\ ngan phan bơna.

            Bơh pơrya la, ndu yàng kòi sùm gơ ơm tàm đam, den tàng tu\ lòt ai kòi cèng lòt ma\y. cau M’nông geh ai kòi  bơh tàm bông tuh tàm sa\ pal lài yàng, ờ ai kòi  pơ hề pơ hà. Khi ngòt ngan lơh lơ nga` lơ ngeh  lơh yàng kòi gơ jra` mờ lik lòt.

                                    Cau cih H’ Thi Rơya, cau mblàng K’ Brọp