VOV4.K’ho - Rài kis pa tu\ do gam tam gơl pah ngai, bơhiàn sa tềp kung tam gơl dùl êt sơl. Uă cau neh rơhời tam gơl jơnau đơs sa tềp mờ tam gơl wơl tus nhơl tàm ngai sa tềp, nhơl tàm ngai sa tềp nàng geh bơta git wa\ bồ sơnam pa gơ in pa ngan. Cau ai tơngi\t jơnau đơs Việt Nam tàm Tây Nguyên yal bàr pe tiah nhơl chờ lơh gơkờ` ngan cau, nàng làng bol bal mờ gơ\p bơyô in geh tai ală bơta sac rwah ai dơ\ lòt nhơl bồ nam pa bơh hìu bơnhă he dê in.

Tây Bắc mờ bơkào đào, bơkào mận lì gùt brê, săp sềm nrao, săp uh kơwào bal mờ ală li ơlăk lơh nam pa tàm Tây Bắc sơlơ niam bơne\ ngan. Tus mờ Tây Bắc di tàm dơ\ do, he geh mu\t bal tàm phan soh niam bơne\, bal mờ săp `o\ hàng niam mờ muh măt tu\ lơi kung chờ bơh ală ùr ơruh kis tàm tiah kơh bơnơm do dê. He gơtùi rơwah 2 tiah nhơl chờ gam geh uă cau gơboh kờ` ngan là Sa Pa mờ [òn dờng Sơn La.

Ơm tàm tiah đah tô mat tơngai mu\t dà lơgar, thị trấn Sa Pa gơ wèt càr Lào Cai mpồn ndơ\p tàm mhual lơh gơkờ` ngan năc lòt nhơl bal mờ ù tiah brê bơnơm dờng ơning ơnàng ngan bal mờ uă jơnau sền kờ` gi\t niam bơne\ ngan, lòt sền nàng gi\t rài kis bơh làng bol kòn cau dê.

Tus Sa Pa bol he ờ gơtùi ờ lòt cáp treo tềng hơđang bồ bơnơm Fansipan, bồ bơnơm jơnhoa ngan rlau jơh Đông Dương, lòt còp ală ù tiah, bè: Tiah thòng Mường Hoa, [òn Sín Chải, bơnơm Hàm Rồng…

Sa Pa tàm ală ngai trồ tiah mrềt noăt ngan, bơyô geh sền go\ dà gơ gơs piar tềng ală ntê chi, cồng nhơ\t tàm tu\ àng drim gờn. Kuơmàng là tàm ală ngai bồ sơnam pa, năc lòt nhơl gam geh triang sền khat tus dil tơn ală rùp să bơkàu anh đào niam bơne\ ngan gam lì làm gùt ù tiah thị trấn dê.

{òn dờng Sơn La, càr Sơn La là tiah tơrgùm uă tiah tềl kah yau rài lài do geh pơnrơ bè: tiah tềl kah yau dà lơgar kuơ màng hìu jàm Sơn La, Bảo tàng càr Sơn La; tiah tềl kah yau òm jrê [òn Hẹo; Văn bia Quế Lâm Ngự Chế, hìu duh khoai bơtau Lê Thái Tông… Kuơ màng ngan [òn dờng Sơn La gam prăp geh uă jơnau đơs pơn đik, tamya bal mờ uă broă lơh chờ krơi is ndai bơh 12 jơi bơtiàn kòn cau oh mi kis bal, ală tamya xèo, tamya sơngơr, cing… pah nam tàm bồ nam pa, [òn dờng Sơn La ndrờm bơyai lơh wơl ờ uă broă lơh chờ bơhiàn, bè lơh chờ Xên Mường, lơh chờ Hạn Khuống, lơh chờ “Kàl bơkào Ban”, lơh chờ duh khoai bơtau Lê Thái Tông. Do là ală broă lơh kuơ màng ngan, kờ` prăp gàr mờ tơnguh bơta kuơ chài rơgơi ală jơi bơtiàn kòn cau kis tàm [òn dờng Sơn La. Ồng Nguyễn Hữu Chinh, tus bơh [òn dờng Hà Nội chờ hờp pà g^t:

-Dơ\ do tus den gơlơh [òn dờng do neh tam gơl uă ngan jăt mờ lài do, trồ tiah dơ\ do kung niam, tus tàm do den tìp mờ cau tàm do niam nùs ngan, chờ hờp ngan mờ ală bơta do lời wơl tàm nùs nhơm bol a` niam bơne\ ngan. Ală tiah tềl kah yau den do là tiah tềl kah yau kơnă dà lơgar, ală cau tus den chờ hờp ngan bal mờ ù tiah niam, broă lơh niam wơl càr dê ai ală tiah tềl kah yau do kung niam ngan sơl.

Rê mờ càr lơgar Hà Nội tàm tơngai do, bol he pal lòt còp Tiah tềl lời wơl Hoàng thành Thăng Long, là tiah gam geh lơh broă lơh sa Tềp Việt Nam chờ Đảng, chờ Sơnam pa Mậu Tuất 2018. Tàm do, năc lòt nhơl geh lòt còp sền mờ triang sền ală sră nggal kuơ bè sa tềp bơhiàn rlau 100 nam lài bơh pang rùp trah mòn mờ chi bơh Henri Oger dê mờ sră nggal kuơ bơh Bảo tàng Albert Kahn, lơgar Tây dê; lơh tơngo\ wơl ù tiah duh khuai cau Việt Nam dê tàm dơ\ sa tềp, yal tơngi\t ală mpồl rùp rài yau, bè: Kim Hoàng, Đông Hồ, Hàng Trống…

Trung tâm do kung ơn ală pa no yal tơngi\t sră nggal kuơ bè broă pơrlòng Đình mờ phan ngui soh gơlang bơtau rài bơtau Lê dê; pờ mpồng ai năc in lòt còp tàm tiah tềl lời wơl jòi sền phan kuơ yau đah mat tơngai lik Điện Kính Thiên. Bal mờ hơ\, Trung tâm kung bơyai lơh ală broă lơh niam chài ai năc lòt còp in mờ uă broă lơh ờs mờng bơh yau tàm dơ\ sa tềp, bè: Lơh yàng ồng Công, ồng Táo, lơh chi gơnơng ngai sa tềp, dơ\ lơh chờ chu `àng sơnđờm mu\t bồ sơnam pa…Bi Ngô Mỹ Anh, là pơgru bơto tàm quận Hoàn Kiếm, [òn dờng Hà Nội lam ală kơnòm bơsram lòt nhơl mờ sền kờ` gi\t broă lơh “Nhơl chờ tàm ngai sa tềp” tàm Hoàng thành Thăng Long, đơs bè do:

A` sền go\ broă lơh sa tềp Việt Nam tàm Tiah tềl lời wơl Hoàng thành Thăng Long là kuơ ngan. Tài tàm do, ală kơnòm bơsram geh lơh bal uă broă lơh niam ngan mờ ală oh ờ huan geh lơh uă tàm rài kis geh ngan, bè: klơm mbar, lơh rùp Đông Hồ. Bơdìh hơ\ tai, ală oh kung tê tờm he dê lơh geh uă bơta phan ndai tai mờ geh lơh nàng gi\t.

Ală broă tus sền mờ lơh bal satềp ai kơnòm dềt in là 1 bơta tơngo\ bơh broă lơh satềp lơgar Việt Nam tàm Hoàng Thành Thăng Long. Ală kơnòm dềt geh tus bal tàm ală dơ\ nhơl du^ che, đì yun, to kòng…, bơsram klơm mbar, bơsrm wăc rùp bơhiàn, bơsram lơh kơl dung lì xì. Mò Nguyễn Thị Yến, lơh broă tàm anih prăp gàr phan tềl kah yau Thăng Long pà g^t:

-Broă lơh satềp ai ală kơnờm dềt in mờ uă broă ràng tơl^k, yal bè satềp rài yau mò pàng. Tus tàm do den ală kơnòm dềt geh jòi sền uă ngan bè bơhiàn niam bơne\ bơh mò pàng geh bơh satềp bơhiàn; geh tus sền ală broă lơh bè klơm mbar, ha là lơh bơkào bơka mờ geh nhơl ală bơta nhơl bơhiàn.

Pơn jat tai lòt nhơl bồ sơnam pa bơh tiah đah tô tus tiah đah jum dà lơgar, Đà Nẵng geh pơnrơ là “[òn dờng kis niam ngan rlau jơh”, sùm là bơta sac rwah gơkờ` ngan bơh năc lòt nhơl bơh tàm lơgar mờ lơgar ndai dê. Đà Nẵng geh ù tiah geh is ai pà uă [làng dà lềng niam bơne\ ngan, bè: Nam Ô, Thanh Bình, Xuân Thiều, Mỹ An, Mỹ Khê, Non Nước…Bơta tiơng pơnrơ bơh Đà Nẵng dê gam gơ ơm tàm  ală rbàng [ă gan dà dờng Hàn bềng bơta niam bơne\ ngan rlau jơh dunia, halà rbàng wơl jat hiòng dà dờng tàm tu\ gùl bơnăng nàng ơhò plung in lòt rê…

Bơdìh mờ ală phan sa bơkah, ù tiah [òn lơgar niam, làng bol rềp mềl, ală Công ty nhơl chờ Đà Nẵng kung sùm sền dờng màng tus broă lơh drơng broă kờ` lơh geh bơta niam nùs ai năc lòt nhơl in pah tu\ lòt còp [òn dờng niam bơne\ do. Ồng Nguyễn Đức Quỳnh, Phó Tổng Giám đốc Furama Đà Nẵng pà gi\t:

Kơnòl bè nhơl chờ bơh tơl nă cau lơh broă dê gơrềng tus tơl hìu bơnhă, [òn làng bol ơm kis kung bè ală mpồl mờ khi tus bal, nàng lơh bè lơi jơh tơl nă làng bol Đà Nẵng geh dùl bơta niam chài niam mơkung bơto pơlam năc lòt nhơl geh dùl bơta boh bơr tàm ală tiah geh gal cau tàm Đà Nẵng niam rlau.

Ngài mờ tiah tàm gùl Sài Gòn di pơgăp mờr 100 kơi sồ, Vũng Tàu geh uă [làng dà lềng nha bal mờ trồ tiah tơngai duh ram là tongu me tòm hòi jà geh uă năc tus nhơl di tàm pah dơ\ satềp. Cau năc tus tàm do gơtùi lòt nhơl tàm [làng dà lềng, sền ală ù tiah niam tu\ jràng măt tơngai tàm dà lềng. Tàm Vũng Tàu geh tiah tềl kah yau Bạch Dinh, do là anih ơm rơlô să bơh cau bơtau bal mờ sĩ quan dờng màng lơgar Tây lài do dê. Tu\ do, Bạch Dinh geh sền là anih prăp gàr uă ngan phan kuơ yau drơng cau năc in sền, tàm hơ\ geh ngkơr phào dờng geh pơnrơ ngan. Bơh Bạch Dinh, cau năc kung geh dơ\ sền tiah niam, dà lềng trồ tiah Vũng Tàu di tàm nam pa.

Ờ geh ală hìu jơnhoa cờn lơh rềp tàm nđir bal, ờ geh rơndeh rơndồ lòt rê ur ar tàm gùng mờ nggồr nggàc hô hơng bè ală [òn dờng dê, tiah đah jum mat tơngai mu\t dà lơgar lơh gơkờ` năc lòt nhơl kơnờm bơh ală bơta niam bơne\ krơi is ngan. Ngan ngồn cau lơi tus tàm do kung geh gơtìp gơhòi gơ jà tài bơh bơta mềr năc bơh làng bol dê, tiah sươn sre niam ngan, bơta niam chài drà pơrđồng lơh gơkờ` ngan cau bal mờ ală phan sa ờs mờng pah ngai mờ ờ go\ di là tiah lơi kung geh lơm ờ.

Tus tiah đah mat tơngai mu\t dà lơgar dê lòt sền drà pơrđồng tềng mat dà, sền broă kă bro phan bơh làng bol tàm tiah dà ia dê; lòt còp sươn chi sa plai, triang sền bơta pas sơm ngan bơh bă ù Cửu Long halà lòt còp ală [òn broă lơh ờs mờng bơh yau bè lơh kèu lơ u, banh kèp, hủ tiếu…ngan ngồn là geh lơh năc lòt nhơl in gơlơh kờ` ngan.

Làng bol mờ gơ\p bơyô gơtùi lòt còp brê tràm Trà Sư tàm tiah An Giang, sền ală sươn bơkàu sen tàm Đồng Tháp Mười, halà sền kờ` gi\t bè ală klàng kò brê geh is tàm brê klàng kò Bằng Lăng…Bơyô Nguyễn Minh Hịêp, lòt bơh [òn dờng Hồ Chí Minh nhơl tàm ngai sa tềp tàm tiah đah jum mat tơngai mu\t dà lơgar, yal bè do:

Bol oh lòt nhơl geh tàm do den lòt còp ală sươn chi sa plai. Đơs bal là geh lòt còp sươn plai sơ ri gơlơh kờ` ngan, sa uă ngan plai chi bơkah ngan. Ală phan sa tàm do bè banh xèo, banh ít, bol oh sa bơkah ngan.  

                             Cau mblàng mờ cau yal- Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl