VOV4.K’ho - Tàm rài kis nùs nhơm bơh làng bol ala\ kòn cau tàm Tây Nguyên đơs bal, cau Bahnar đơs is, cing mồng geh bơnga\ kuơ màng ngan. Gơ ờ mìng   la phan gơ tha ngan, cing mồng gam la phan nàng geh gùng boh bơr bơh kòn bơnus mờ cau yàng mờ gam la phan bơna geh kuơ ngan bơh tơl hìu nha\, [òn lơgar. Pơnỳơ sa\ ngan tu\ geh UNESCO dờp‘’ Tiah chài rgơi cing mồng Tây Nguyên’’ la phan bơna bơh  kòn bơnus dê, ala\ cau chài Tây Nguyên mờ ala\ broa\ lơh ngan ngồn he dê, lơh ngan bơh he dê nàng gơ kis wơl mờ bơto bơtê ai tus  rnàng cau kơnòm sa\ chài rgơi cing mồng Tây Nguyên.

            Pơgap mờ do di 13 nam,  chài rgơi cing mồng Tây Nguyên neh geh UNESCO  ngan ngồn geh dờp la phan bơna chài rgơi lời wơl mờ bơr bơh kòn  bơnus dê. Do la dùl bơta pơnỳơ sa\ ngan, la bơta pơnỳơ sa\ ngan mờ làng bol Tây Nguyên. Mùl màl,  geh ua\ ngan cau chài la cau Bahnar, Jarai, Sêdang, Rơđê… neh lơh ngan lơh is nàng sền gàr, prap gàr mờ bơto bơtê bè bơhìan cing mồng ai tus rnàng cau kơnòm sa\ in. Cau chài ồng Thuk, kis tàm [òn Angleh, xã Đak Krong, kơnhòal Đak Đoa, càr Gia Lai boh bơr:

            Làng bol he tàm do kung bè làng bol  cau Bahnar tiah ndai kờ` ngan cing mồng, [òn he do geh rlau 20 bòr cing is. Mờ làng bol kòn cau  tàm do geh sền cing mồng la phan bơna hìu nha\ dê, [òn dê. Den tàng, ala\ cau chài, cau kra geh bơto bơtê wơl rnàng kơnòm sa\ in git dròng cing, git kờ` cing mồng. Mờ ngan la tàm ala\ nam rềp do bơyai lơh dròng cing mồng ai tus kơnòm dềt tàm mho mang ngai dơ\ poh tàm lồi poh. Den tàng ala\ rnàng  cau kơnòm sa\ tàm  [òn Angleh do kung bè ala\ [òn ndai bơh xã Đak Krong đơs is mờ gùt kơnhòal đơs bal drờm git dròng cing. Tu\ lơi  geh cau chơt, ờ mìng [òn hơ\ dròng cing mồng bơh drim tus mho mờ jơh mờ [òn tàm xã tus lòt chơt kung geh tus bal dròng cing mồng nàng tơngac cau chơt rê mờ làng bồc, rê tàm brah tìng. Mờ ala\ ngai lơh chờ, bơthi bồc,  bơyai lơh đơs crih tam ya xã, kơnhòal den geh tàp lài ala\ jơnau lài do, hala jơnau pa nàng dròng cing   di rlau. Den tàng,  ờ geh bơta lơi mờ cing mpồng ờ gam kis sùm mờ nam mờ nhai.

            Cau chài, lài do la cau pơgru bơto kấp một la mò Y Blưn kis tàm [òn Kon Tum Kơpơng, sơnah [òn Thắng Lợi, [òn dờng Kon Tum, gơtùi đơs la cau ùr chài cau Bahnar mìng dùl lơm tàm càr Kon Tum neh tus bal bơto dròng cing mồng. Ua\ rnàng kơnòm bơsram tàm làm ala\ hìu bơsram tàm tiah do neh geh mò bơto dròng cing, gơs la cau chài pơnjat tai ai cing mồng Tây Nguyên geh ntas ngài ngan. Làng bol geh crơng gơs dùl mpồl dròng cing dềt tàm [òn Kon Tum Kơpơng, sùm geh jà tus bal ala\ broa\ lơh chài rgơi tàm [òn  dờng, tàm càr. Mò Y Blưn boh bơr:

            Ala\ cau chài mùl màl den bơto jat bơhìan hơ\ la ala\ cau chài đơs jơnau dròng cing, mờ a` den a` bơto ala\ sau ala\ jơnau gơ ntas tơnơ\ hơ\ hơ\ sồng bơto jơnau dròng cing. Bơta sơnrờp den a` bơto ala\ sau  dròng cing bal hia\ bè dròng bal cau in đơs crih ala\ jơnau đơs crih tàm hìu  bơsra, đơs crih kòn cau, tu\ mờ ala\ sau mờng den geh bơsram ala\ jơnau cing mùl màl.

            A` ờ gam kah nđờ dơ\, nđờ mpồl, bơto kơnòm bơsram in tàm [ìn Kon Tum Kơpơng bơsram tàm hìu bơsram Võ Thị Sáu, Nguyễn Công Trứ, Triệu Thị Trinh… mờ ờ ua\ sau gam bơsram dròng cing. Bè mpồl bơh Kali Trần, ala\ sau neh lòt dròng cing ua\ tiah tàm lơgar he den pơnỳơ sa\ ngan.

            Cau jòi sền, cau chài A Biu kis tàm [òn Klech, xã Ngọc Bay, [òn dờng Kon Tum, càr Kon Tum la dùl tàm ala\ cau chài ngan nàng rơndap lơh niam ntas cing, kung neh lơh ngan lòt jòi cing mồng Tây Nguyên mờ lời ua\ tu\ tơngai nàng geh bơto wơl rnàng kơnòm sa\ in jơnau dròng cing. Ồng ai git:

            He bơto ala\ kơnòm bơsram tàm hìu bơsram den kờ` ngan geh tơl cing mồng. Jồm cing mồng bơh ala\ [òn kung kan ngan den  tàng neh blơi is. Kung geh cau tac cing mơya gơ ờ gam bè yau tai mờ neh  gơbàn ua\ dàng. Jat a` cing dàng den gơ tùi hàn wơl, dilah ờ geh cing den ờ gơtùi geh nàng bơto tus ala\ oh dềt. Den tàng neh blơi mờ hàn wơl. Bơh tềng hơ\,  ngai lơi kung  bơsram bal mờ ala\ kơnòm dềt dròng cing. Tàm tu\ mho mang dơ\ 7 den bol khi tus hờ hìu bơsram dròng cing, bơsram  tam ya kòn cau.

            Mờ broa\ bơto kơnòm dròng cing den he ờ kờ` pal khi jàu pria\ jền ờ. Bol khi tus bơsram la he neh chờ ngan. Chờ kung dròng cing, moat kung tur cing. Den tàng, lời  huềng sòan cing gơ kis sùm  den ala\ rnàng kơnòm sa\ kung pal kờ` git tur cing, kờ` cing mờ prap cing bè mò ồng he dê.

            Bal mờ bơta lơh ngan bơh ala\ kơna\ gơnoar atbồ [òn lơgar, ala\ cau chài bơhìan yau gam ngai pah ngai lơh ngan bơto dròng cing tus oh kòn kòn sau bơta chài dròng cing mồng kung bè bơta kờ`  gơboh tus mờ phan chài rgơi do, kờ` cing mồng Tây Nguyên sùm mpong ntas.

                                    Cau cih Ama Zưt, cau mblàng K’ Brọp