VOV4.K’ho- Tiah Tây Nguyên geh 5 càr: Lâm Đồng, Dak Nông, Dak Lak, Gia Lai, Kon Tum geh bơta kuơ tiah ơm kis pơnrơ is ngan mờ pơnrơ ngan là ală chi che brê bơnơm prang ro ra` mờ ală chi che brê bơnơm jơnhoa. Do là jơnau kuơmàng nàng Tây Nguyên bơtàu tơnguh nhơl chờ.

Ală nam rềp ndo, ngui niam bơta niam, bơta jak bè tiah ơm kis, ală càr tàm tiah do neh mờ gam lơh gùng lòt nhơl “Gùng lòt tơlir Tây Nguyên” mờ uă phan bơna nhơl chờ brê bơnơm geh is niam bơne\ ngan lơh gơs bơta bơtàu tơnguh niam ngan bơh nhơl chờ Tây Nguyên dê.

Bơnơm Măng Đen, tàm kơnhoàl Kon Plong, càr Kon Tum geh bơta jơnhoa kờp bal 1.200 thơk pơndrờm mờ mat dà lềng. Tàm do bal mờ bơta niam geh is gam wơl bơh yau, bơnơm Măng Đen gam geh 17 rbô lồ brê geh tờm chi bơ`àng hòn uă ngan. Ngui bơta geh is chi che brê bơnơm ờ huan geh ngan do, Công ty TNHH Một thành viên Sim Thiên Sơn neh tơlik mat phan bơna ơlak vang plai bơ`àng brê Măng Đen, dà păt plai bơ`àng brê hữu cơ lơm lơh geh tơl jơnau kờ` tăc mờ lơgar ndai. Pah nam, Công ty blơi bơh làng bol dê rlau 100 tấn plai bơ`àng brê, lơh geh priă jền sùm ai pơgăp 5 rbô hìu làng bol tàm tiah do in.

Jơnau niam ngan rlau tai là mờ broă ngui niam geh ală tờm chi bơ`àng brê bơh công ty do dê, càr Kon Tum geh tai dùl phan bơna lơh uă tai ai bơta sơnđờm bơh gùng lòt nhơl Gùng lòt tơlir Tây Nguyên dê. Ồng Nguyễn Thanh Tá, Kuang atbồ kă bro Công ty TNHH Một thành viên Sim Thiên Sơn, đơs ngan bè do:

 “Bol a` hơ lơh gơlik ală phan bơna pơnrơ is ai càr Kon Tum in. Bal mờ hơ\, gơ wèt mờ bă brê tờm chi bơ`àng den bol a` geh sền gàr, lơh gơs tiah nhơl chờ brê bơnơm tàm brê tờm chi bơ`àng lơh gơlik ală tiah nhơl chờ digơlan là bơh sơnrờp tàm lơgar Việt Nam bè tờm chi bơ`àng, dùl phan pà bơh brê bơnơm dờng ơning ơnàng dê. Phan pà bơh trồ tiah dê neh ai pà ai kơnhòal ù tiah Tây Nguyên in”.

Tàm tiah đah jum Tây Nguyên dê, càr Lâm Đồng geh chi che bơh brê dê tus rlau 60% kờp jơh bă ù geh is. Mờ 2 brê dà lơgar Cát Tiên mờ Bidoup- Bơnơm Mò, Tiah sền gàr sinh quyển Lang Biang geh UNESCO dờp là Tiah sền gàr sinh quyển dơ\ 9 lơgar Việt Nam dê, càr Lâm Đồng neh mờ gam tơrgùm priă jền nàng nhơl chờ brê bơnơm geh is gơ gơs là phan bơna bơta pràn bơh càr dê.

Tu\ do, càr Lâm Đồng neh gơhòi gơ jà geh rlau 200 rơndăp broă lơh nhơl chờ mờ uă ngan là tơrgùm tàm ală phan bơna nhơl chờ brê bơnơm geh is pơgồp bal mờ ơm rlô pràn să. Gơtùi yal tus bàr pe broă lơh nhơl chờ brê bơnơm geh is pơnrơ ngan, lơh broă geh cồng nha bơh càr do dê, bè: Brê dà lơgar Bidoup- Bơnơm Mò, Tiah nhơl chờ Lang Biang, nhjrùh dà Datanla, Tiah thòng Tình Yêu, ală tiah nhơl chờ tàm Tiah nhơl chờ dà lơgar tơnau dà Tuyền Lâm, {òn nhơl chờ brê Madagui, Dam Bri….

Mò Nguyễn Thị Nguyên, Kuang atbồ Sở Văn hoá, Thể thao mờ Du lịch càr Lâm Đồng dê pà gi\t, Quyết định sồ 1528 ngai 3/9/2015 bơh Thủ tướng Chính phủ dê ai ngui bàr pe gùng dà broă lơh krơi is bơtàu tơnguh [òn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng là bơta [ươn [oài nàng nhơl chờ brê bơnơm geh is càr dê bơtàu tơnguh. Mò Nguyễn Thị Nguyên, đơs:

“Tàm gùng dà broă lơh krơi is, bàr tiah nhơl chờ dà lơgar hơ\ là Tiah nhơl chờ dà lơgar tơnau dà Tuyền Lâm mờ Tiah nhơl chờ dà lơgar Đăng Kia- Suối Vàng, ală broă dong kờl bè tơrmù halà ờ tă priă apah ù, ală broă dong kờl nàng blơi ală phan bơna bè nhơl chờ bơh lơgar ndai drơng tàm tiah tus den kung gam lơh geh bơta [ươn [oài ai ală cau bơcri priă mu\t tàm ală tiah nhơl chờ do in.

Tu\ do, bàr broă lơh nhơl chờ brê bơnơm geh is gam gơhòi gơ jà năc tus mờ Lâm Đồng hơ\ là nhơl chờ lơh broă sa sươn sre. Dơ\ bàr là nhơl chờ tàp pràn să jan ngòt rơngơ\t mờ ală dơ\ lòt nhơl hơđơm m[ur chi brê kung gam gơhòi gơ jà uă ngan bal mờ mpồl cau năc lòt nhơl là cau kơnòm să mờ năc dunia”.

Gi\t dùl tàm ală bơta pràn bơh nhơl chờ Tây Nguyên dê hơ\ ngan là nhơl chờ brê bơnơm geh is mờ bơta gam wơl bè ờs bơh yau bơh brê bơnơm dê, tus tu\ do, ală càr tàm tiah Tây Nguyên neh mờ gam lơh uă phan bơna nhơl chờ pơnrơ is ngan kờ` ngui niam bơta kuơ tiah ơm kis nàng gơhòi gơ jà năc lòt nhơl.

Pơnrơ bè tàm ală Brê dà lơgar Yok Đôn, Cư\ Yang Sin càr Dak Lak dê; Bidoup- Bơnơm Mò càr Lâm Đồng dê; Cư\ Prong càr Gia Lai dê; Cư\ Mom Ray càr Kon Tum dê…Jat ồng Hà Văn Siêu, Phó Tổng Cục trưởng Tổng Cục nhơl chờ gơ wèt Bộ Văn hoá, Thể thao mờ Du lịch đơs, nàng nhơl chờ Tây Nguyên bơtàu tơnguh mhar mờ kơ\ kơl jăp, kờ` ngan pal gàr geh jơnau lơh nền bơta lơh gơkờ` bơh nhơl chờ Tây Nguyên dê, hơ\ là tiah ơm kis. Ồng Hà Văn Siêu, đơs:

 “Tây Nguyên là dùl tàm ală kơnhoàl ù tiah pơnrơ niam bơne\ is ngan jơh bal brê bơnơm ù tiah geh is mờ bơta niam chài. Ală bơta kuơ bơh Tây Nguyên dê bè brê bơnơm geh is là uă ngan. Bol he neh geh tu\ kơno đơs tus Gùng lòt tơlir Tây Nguyên. Bol he neh geh tu\ git tus ală bă brê, ală tơnau dà, ală nhjrùh dà mờ kuơmàng là trồ tiah kơh bơnơm dờng.

Do là ală bơta kuơ mờ trồ tiah ai pà gơ wèt tus mờ kơnhoàl ù tiah do in. Ală bơta kuơ bè brê bơnơm geh is geh lơh gơlik dùl bơta pràn lơh gơkờ` dờng ngan ai năc lòt nhơl in lòt jòi tus ơm rlô pràn să, lòt sền kờ` gi\t. Gơ wèt mờ Tây Nguyên, gi\t tiah ơm kis là dùl jơnau lơh nền tus bơta lơh gơkờ` bơh nhơl chờ dê. Kờ` bơtàu tơnguh nhơl chờ den tàng bè hơ\ pal gi\t sền gàr tiah ơm kis là kơnòl broă kuơmàng khà dùl”.

Nàng ngui niam geh bơta pràn, bơta jak bè tiah ơm kis tàm bơtàu tơnguh nhơl chờ, tàm dùl dơ\ cribơyai geh Bộ Văn hoá, Thể thao mờ Du lịch dê bơyai lơh pa do, ală càr tàm tiah Tây Nguyên ring bal geh lơh tơlir tai gơl gùng lòt nhơl Gùng lòt tơlir Tây Nguyên.

Tềng đap mat là ală càr lơh niam broă lơh rơndăp ù tiah, bơtàu tơnguh ală phan bơna nhơl chờ mờ anih nhơl chờ gơ jat bal mờ brê bơnơm geh is, gơ jat bal mờ  niam chài [òn lơgar ơm kis bơh yau tàm tiah do dê; ai lài, hòi jà ală rơndăp broă lơh bơtàu tơnguh nhơl chờ brê bơnơm geh is, nhơl chờ [òn lơgar, nhơl chờ geh kơnòl, nhơl chờ gơ jat bal mờ lơh broă sa sươn sre, nhơl chờ rềp mềl mờ tiah ơm kis; sùm ngui công nghệ cao ngac ngar, rềp mềl mờ tiah ơm kis tàm bơtàu tơnguh nhơl chờ; sơlơ lơh broă bal đah ală gah, ală tiah tàm sền gàr tiah ơm kis mơkung đơs lah ală broă lơh, lơh broă nhơl chờ gơrềng aniai ờ niam tus tiah ơm kis!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến